Latynse alfabet
vanuit Wikipedia, die vrye ensiklopedie.
Die Latynse alfabet is die alfabet wat vir so te sê alle westerse tale se spelling gebruik word insluitend Afrikaans en die ander amptelike tale van Suid-Afrika.
Die voorloper van die westerse alfabet is ontwikkel deur die Feniciërs (sien Feniciëse alfabet). In gewysigde vorm is dit deur die Grieke oorgeneem. Die Romeine het weer daarvan 'n nuwe alfabet afgelei, wat egter nogal in terme van tekens van die voorloper verskil. Die Latynse alfabet tel in die tyd van Cicero 21 letters. Vir die weergee van Griekse woorde word Y en Z later toegevoeg. I en V het sowel vokaliese as konsonantiese waarde. In die Middeleeue kom J (konsonant=medeklinker) en U (vokaal=klinker) daarby. W is dubbel V om /w/ weer te gee (die bilabiale semivokaal van, byvoorbeeld, die Engelse: wall, well, will, ... of Afrikaanse twee, swaai ens).
Tans bestaan vir die Afrikaanse spelling gebruiklike variant van die Latynse alfabet uit die volgende 26 hoofletters:
| A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M |
| N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z |
en die volgende 26 kleinletters:
| a | b | c | d | e | f | g | h | i | j | k | l | m |
| n | o | p | q | r | s | t | u | v | w | x | y | z |
In baie tale is ekstra letters toegevoeg, of soos in Afrikaans is letters voorsien van diakritiese tekens (kappies, deeltekens ens.) om voorsiening te maak vir taalspesifieke skryfwyses.
- In Nederlands beskou sommige naslaanwerke die IJ, wat as die Afrikaanse Y uitgespreek word, as 'n aparte letter. Die meeste kies egter om die IJ as 'n kombinasie van die letters I en J te sien, of as spellingsvariant van Y.
- In Bokmål en Deens is die volgende letters aan die einde van die alfabet gelas:: æ, ø en å. Die letters q, w, x en z word amper nooit in Deens gebruik nie.
- In Sweeds word die volgende ekstra tekens gebruik: å, ä, en ö. "w" Kan in Sweeds as 'n variant van "v" beskou word en slegs in name en leenwoorde gebruik word.
- In Faroëes is nog 'n paar toegevoeg om die volgende ekstra letters te gee: á, í, ó, ú, ý, ð (edh), ø en æ. Die letters c, q, w en z word nie gebruik nie. Die spesiale letter edh (ð) word op verskillende maniere uitgespreek. Meestal is dit stom.
- In Yslands is die ekstra letter of tekens:: á, é, í, ó, ú, ý, ð (edh), þ (thorn), ö en æ. Die letters c, q, w en z word nie gebruik nie.
- In Duits word drie diakritiese letters en een ekstra teken gebruik: ä, ö, ü
- ß (genoem kringel-S of in Duits: es-tsett or scharfes s). Die diakritiese letter word soos in Afrikaans nie as deel van die alfabet beskou nie Die ess-zett of scharfes s (ß) bestaan net as 'n kleinletter aangesien dit nooit aan die begin van 'n woord kan voorkom nie. Standardisering agv die Duitse spellinghervorming van 1996 het die voorkoms van die letter drasties verminder. Die "ß" word nou net na 'n lang klinker (soos in Fuß "voet" en mäßigen "matig") gebruik, terwyl die kort klinkers altyd 'n "ss" het: byvoorbeeld dass "dat" en Verdruss "verdriet". Die "ß" word gewoonlik sorteer asof dit 'n "ss" is - soms as 'n "s", maar dit word as verkeerd beskou. In Switserland word "ß" nie gebruik nie. Om gestandardiseerde sleutelborde vir Duits, Frans en Italiaans te skep, word dit vervang met "ss".
Sien ook: Arabiese alfabet, Armeense alfabet, Braille, Cyrilliese alfabet, Feniciëse alfabet, Glagolitiese alfabet, Griekse alfabet, Goties alfabet, Hebreeuwse alfabet, Koptiese alfabet, Hangul (Koreaans alfabet), Morse, NAVO-spelalfabet, Ogham alfabet, Rune alfabet, Steno, Thaise alfabet
