Wikang Kastila

Mula sa Tagalog Wikipedia, ang malayang ensiklopedya.

Kastila (español o castellano)
Ginagamit sa mga bansang:	Argentina, Belize, Bolivia, Chile, Colombia, Costa Rica, Cuba, Ecuador, El Salvador, Espanya, Estados Unidos, Guatemala, Equatorial Guinea, Honduras, Mexico, Nicaragua, Panama, Paraguay, Peru, Pilipinas, Puerto Rico, Dominican Republic, Uruguay, at Venezuela
Kabuuang bilang ng tagapagsalita:	392 milyon
Klasipikasyon:	Indoeuropeo Italic Romanse Italo-Western Western Gallo Iberian Ibero-Romanse West Iberian Kastila
Opisyal na status
Wikang opisyal ng:	Argentina, Bolivia, Chile, Colombia, Costa Rica, Cuba, Dominican Republic, Ecuador, El Salvador, Espanya, Guatemala, Equatorial Guinea, Honduras, Mexico, Nicaragua, Panama, Paraguay, Peru, Puerto Rico, Uruguay, at Venezuela
Wika ng minoritaryo sa:	Estados Unidos na may higit sa 35,000,000 mga tagapagsalita, at Pilipinas na may 2,000,000 tagapagsalita.
Naririnig din sa:	Andorra, Gibraltar, Guyana, Haiti, Israel, Morocco, Netherlands Antilles, Trinidad at Tobago, Turkey at Western Sahara.
Nireregula ng:	Real Academia Española at Asociación de Academias de la Lengua Española
Code
ISO 639-1	es
ISO 639-2(B)	spa
ISO 639-2(T)	---
SIL	SPN

Ang Kastila o Espanyol ay isang wikang Romanse na nagbuhat sa Espanya at ngayon ay ang pangunahing wika ng Latin Amerika. Sa Latin Amerika, ito ay kilala din sa tawag na “Castellano” na tumutukoy sa Castilla (Kastilya), kung saan ito nagmula, pero ang tawag lamang dito sa Espanya ay “español” upang makilalang iba sa wika ng ibang bansa. Castellano naman sa loob ng Espanya upang makilalang iba sa mga wika ng Espanya (tulad ng Galiciano, Basco, at Catalan). Sa mga bansang gumagamit nito, español ang tawag ng ilang bansa ngunit sa iba naman mas malimit ang paggamit ng castellano. Castellano ang tawag rito sa Argentina, Chile, Pero at Uruguay. Ilang pilologo ang tumatawag sa Kastilyano kapag bumabanggit sa wika sa Kastilya noong Gitnang Panahon at Kastila sa makabagong porma nito. Ang Kastelyano ay maari ring subdyalekto ng Kastila na sinasalita sa Kastilya sa panahong ito. Ito ay may serye ng pagkakaiba sa pagbigkas na naiibang Kastila halimbawa rito ang Andulusia o Aragon na kung saan sila'y nagsasalita ng ibang sub-diyalekto.

Mga nilalaman

1 Klasipikasyon
2 Pornolohiya
3 Distribusyong heograpiko at mga dyalekto
4 Tingnan din
5 Mga lingk palabas

[baguhin] Klasipikasyon

Ang wikang Kastila ay myembro ng sangay na Romanse ng Pamilya ng mga wikang Indoeuropeo at isa sa mga wikang nag-ugat sa Latin.

[baguhin] Pornolohiya

Madaling maiaangkop ang ponolohiya ng Tagalog sa Kastila. Gayumpaman, ang mga sumusunod ay ang ilan sa mga pinakamahalagang pagkakaiba:

Ang eu ay binibigkas na /ew/ at hindi /e·u/ o /yu/: eucaristía /ew·ka·ris·tí·ya/.
Ang güe at güi ay binibigkas na /gwe/ at /gwi/: Argüelles /ar·gwé·lyes/, pingüino /ping·gwí·no/.
Hindi binibigkas ang h, maliban kung kasunod ng c: alhajas /al·á·has/, pero coche /kó·tse/.
Ang ng ay binibigkas na /ng·g/ at hindi /ng/: inglés /ing·glés/, tango /táng·go/, fritanga /fri·táng·ga/.
Magkasintulad ang bigkas ng v sa b at hindi ito binibigkas nang /v/: voluntario /bo·lun·tá·ryo/.
Ang w ay maaaring bigkasin na /v/ o /gw/: Walhala /val·á·la/, whisky /vís·ki/ o /gwís·ki/, wafle /vá·fle/.
Ang z ay hindi binibigkas na /z/, kundi bilang /s/ (o /th/ sa hilagang Espanya).

[baguhin] Distribusyong heograpiko at mga dyalekto

Ang Kastila ay isa sa mga wikang opisyal ng United Nations, Unyong Europeo at African Union.

Ang Mexico ang may pinakamaraming tagapagsalita nito na nasa bilang na 100 milyon. Ang sumunod ay ang mga bansang Colombia (44 milyon), Espanya (41 milyon), Argentina (39 milyon) at Estados Unidos (30 milyon).

Kastila ang opisyal at pinakamahalagang wika sa 20 mga bansa: Argentina, Bolivia (koopisyal sa Aymara), Chile, Colombia, Costa Rica, Cuba, Ecuador, El Salvador, Espanya (koopisyal sa Catalan, Galyego, at Basko), Guatemala, Equatorial Guinea (koopisyal sa French), Honduras, Mexico, Nicaragua, Panama, Paraguay (koopisyal sa Guaraní), Peru (koopisyal sa Quechua at Aymara), Puerto Rico, Dominican Republic, Uruguay, at Venezuela.

Ito ay mahalaga at ginagamit, ngunit walang opisyal na status, sa Andorra at Belize.

Ito ay ginagamit ng karamihan sa mga taga-Gibraltar (na inaangkin ng Espanya), pero ang Inggles ang nananatiling tanging opisyal na wika ng kolonya.

Sa Estados Unidos—na walang kinikilalang tanging opisyal na wika—ang Kastila ay ginagamit ng ¾ ng populasyon nitong Latino. Ito rin ay pinag-aaralan at ginagamit ng maliit ngunit mabilis na lumalaking bahagi ng populasyong di-Latino nito bunga ng pag-usbong ng negosyo, komersyo, at politikang Latino.

Ang Kastila ay may mga tagapagsalita rin sa Netherlands Antilles, Aruba, Canada, Israel (kapwa Kastila at Ladino o Hudeokastila), Western Sahara, hilagang Morroco, Trinidad at Tobago, Turkey (Ladino), at US Virgin Islands.

Sa Brazil, kung saan ang salita ay Portuges, ang wikang Kastila ay nagiging pangalawa o pangatlong wika sa mga kabataang estudyante at propesyonal. Ang popularidad nito sa bansa ay dahil na rin sa maraming pagkakahalintulad ang dalawang wika at pati na rin sa halos lahat ng karatig bansa ng Brazil ay Kastila ang gamit.

Sa Filipinas, kung saan ang paggamit nito ay bumababa ng husto sa mga nakalipas na dekada, tinanggalan ng opisyal na status ang wikang Kastila noong 1973. Bagamat tadtad ng katutubong salita at Inggles ang mga wika sa Filipinas, nanatili pa rin ang Kastila sa wika tulad ng sistema ng pagbibilang, pananalapi, pagsasabi ng oras, ng edad, atbp. Pati ang sistemang kalendaryo ng Filipinas ay isang bersyon ng Kastila. Gayunpaman, ang natatanging kryolyong Kastila-Asyatiko, ang Wikang Zamboangueno o Chabacano de Zamboanga at Wikang Caviteno o Chabacano de Cavite, ay ginagamit ng 292 630 mga Pilipino (senso ng 1990) sa ilang rehyon sa isla ng Mindanao at sa isang rehyon sa kalapit-timog ng Maynila sa isla ng Luzon. Ang ibang mga wika sa Pilipinas ay naglalaman din ng maraming hiram na salitang Kastila.

Ang Mundong Hispano

Countries With a Significant Hispanic Population
Alphabetical Order	Number of Native Speakers
Andorra (40,000) Argentina (41,248,000) Aruba (105,000) Australia (150,000) Austria (1,970) Belize (130,000) Bolivia (7,010,000) Bonaire (5,700) Brazil (19,700,000) Canada (272,000) Chile (15,795,000) China (250,000) Colombia (45,600,000) Costa Rica (4,220,000) Cuba (11,285,000) Curaçao (112,450) Dominican Republic (8,850,000) Ecuador (10,946,000) El Salvador (6,859,000) Equatorial Guinea (447,000) Finland (17,200) France (2,100,000) French Guiana (13,000) Germany (410,000) Guatemala (8,163,000) Guyana (198,000) Haiti (1,650,000) Honduras (7,267,000) Israel (160,000) Italy (455,000) Japan (500,000) Kuwait (1,700) Lebanon (2,300) Mexico (106,255,000) Morocco (960,706) Netherlands (17,600) New Zealand (26,100) Nicaragua (5,503,000) Panama (3,108,000) Paraguay (4,737,000) Peru (26,152,265) Philippines (2,900,000) Portugal (1,750,000) Puerto Rico (4,017,000) Romania (7,000) Russia (1,200,000) Spain (44,400,000 ) South Korea (90,000) Sweden (39,700) Switzerland (172,000) Trinidad and Tobago (32,200) Turkey (29,500) United States of America (41,000,000) United Kingdom (900,000) Uruguay (3,442,000) US Virgin Islands (3,980) Venezuela (26,021,000) Western Sahara (341,000)	Mexico (106,255,000) Colombia (45,600,000) Spain (44,400,000) Argentina (41,248,000) United States of America (41,000,000) Peru (26,152,265) Venezuela (26,021,000) Brazil (19,700,000) Chile (15,795,000) Cuba (11,285,000) Ecuador (10,946,000) Dominican Republic (8,850,000) Guatemala (8,163,000) Honduras (7,267,000) Bolivia (7,010,000) El Salvador (6,859,000) Nicaragua (5,503,000) Paraguay (4,737,000) Costa Rica (4,220,000) Puerto Rico (4,017,000) Uruguay (3,442,000) Panama (3,108,000) Philippines (2,900,000) France (2,100,000) Portugal (1,750,000) Haiti (1,650,000) Russia (1,200,000) Morocco (960,706) United Kingdom (900,000) Japan (500,000) Italy (455,000) Equatorial Guinea (447,000) Germany (410,000) Western Sahara (341,000) Canada (272,000) China (250,000) Guyana (198,000) Switzerland (172,000) Israel (160,000) Australia (150,000) Belize (130,000) Curaçao (112,450) Aruba (105,000) South Korea (90,000) Andorra (40,000) Sweden (39,700) Trinidad and Tobago (32,200) Turkey (29,500) New Zealand (26,100) Netherlands (17,600) Finland (17,200) French Guiana (13,000) Romania (7,000) Bonaire (5,700) US Virgin Islands (3,980) Lebanon (2,300) Austria (1,970) Kuwait (1,700)