Puzon

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Puzon — instrument dęty blaszany z grupy aerofonów ustnikowych. Do tej grupy instrumentów należą także: róg (waltornia), trąbka, tuba i wiele innych.

Puzon występuje w licznych odmianach:

Puzon tenorowy

Puzon tenorowy: strój b. Skala B do d².
Puzon tenorowo-basowy: Puzon tenorowy z dodatkowym zaworem, obniżającym dźwięk o kwartę. ;puzon basowy i kontrabasowy: strój o oktawę niższy od tenorowego przy całkowitej długości 4,87 m i średnicy kielicha 26 cm. ;puzon altowy i sopranowy: Instrumenty używane do końca XVIII wieku, a potem wyparte przez puzon tenorowy, wraz z ulepszeniem technik gry na tym instrumencie.
Puzon suwakowy: W którym zmiana długości instrumentu odbywa się za pośrednictwem teleskopowego elementu - rury w kształcie litery U połączonej przesuwnie z główną częścią instrumentu. Luz pomiędzy dwiema rurami tworzącymi teleskop jest na tyle mały, by utrzymać odpowiednie ciśnienie wewnątrz instrumentu, lecz zarazem na tyle duży, by umożliwić swobodne przesuwanie się rur względem siebie. Materiał, z jakiego wykonywane są trące elementy, jest tak dobrany, by zminimalizować siły tarcia. Zwykle są to stopy niklu. W nowoczesnych instrumentach trące elementy mogą być pokryte tworzywem sztucznym, np. teflonem. Dla każdego położenia instrumentalista może grać dźwięki z szeregu harmonicznego. Całkowity suw suwaka dobierany jest tak, by zapewnić interwał pomiędzy drugą a trzecią składową harmoniczną pomiędzy skrajnymi położeniami. W przypadku puzonu tenorowego jest to B do f, czyli siedem interwałów półtonowych. W związku z tym suwak przejmuje siedem standardowych pozycji, wliczając w to dwie skrajne. Są one rozłożone nieliniowo na długości suwaka. I tak odległość pomiędzy pierwszą a drugą pozycją wynosi ok. 8 cm, a pomiędzy szóstą a siódmą około 12 cm. Całkowita długość puzonu tenorowego wynosi ok. 2,74 m. Nowoczesne puzony posiadają dodatkowy zawór rotacyjny sterowany kciukiem lewej ręki (zakładając, że prawa operuje suwakiem) dotłaczający dodatkowy kanał o długości około 91,4 cm zwiększający całkowitą długość instrumentu do ok. 3,66 m obniżając zarazem strój instrumentu do f. Taki właśnie puzon oznaczany symbolem 12'B/F (długość w stopach i dwa stroje) stał się współczesnym standardem puzonu suwakowego wypierając inne wymienione powyżej. Mimo że jest to praktycznie jedyny używany współcześnie standard, ciągle często nazywany jest puzonem tenorowym.

Puzon wentylowy: Instrument wynaleziono w 1820 w niewiele lat później po wyprodukowaniu pierwszej trąbki wentylowej. Zastosowano w nim trzy zawory (jak w trąbce), dające siedem kombinacji odpowiadających siedmiu położeniom suwaka. Niektóre modele wyposażane były w dodatkowy zawór obniżający strój instrumentu o kwartę. Alternatywną konstrukcją był sześciozaworowy puzon Saxa, w którym każdy zawór odpowiadał jednemu położeniu suwaka, przy czym wszystkich sześć w położeniu neutralnym odpowiadało położeniu siódmemu suwaka. Puzon wentylowy dzięki braku suwaka, stał się instrumentem nieco mniejszym, co ułatwiło jego wykorzystanie w praktyce muzycznej. Powstały także wersje przeznaczone specjalnie dla orkiestr marszowych oraz konnych - wersja pionowa i cylindryczna. W porównaniu z puzonem suwakowym, puzon wentylowy miał pewne zalety - większą zwartość oraz możliwość gry w wyższych tempach. Wadą był natomiast brak możliwości gry glissando. W XIX wieku puzony wentylowe używane były w składach orkiestrowych obok suwakowych. Współcześnie jednak używa się ich sporadycznie.

Polska nazwa puzon pochodzi od niemieckiego Posaune, a ta z kolei wywodzi się z nazwy archaicznego instrumenty włoskiego Buisine. W angielskim Trombone wywodzi się bezpośrednio z włoskiego trombaone, co oznacza "wielka trąba".

Puzon, jak wszystkie instrumenty z grupy blaszanych, wywodzi się z archaicznych trąb. Swą formę instrumentu suwakowego przyjął już w XVII wieku. Pierwszym zachowanym egzemplarzem tego instrumentu jest ten przechowywany w Germanisches Nationalmuseum. Pochodzi on z 1551 roku i został wykonany przez Rrasmusa Scnitzera. Od 1820 pojawiła się także wersja zaworowa. Podobnie rola tego instrumentu w orkiestrze pozostała niezmieniona. Do znanych dzieł klasycznych z wykorzystaniem puzonu należą:

Wolfgang Amadeusz Mozart - Requiem partia Tuba Mirum
Hector Berlioz - Requiem partia Hostias oraz Symphonie funebre et triomphale
Richard Wagner - uwertura do opery Tanhäuser
Gustav Mahler - Symfonia Nr. 3 (część 2)

Puzon, jako instrument solowy, zdobył swą pozycję dopiero w muzyce późnego romantyzmu i współczesnej. Dzieła solowe na puzon komponowali między innymi: