Klasy zabytków
Z Wikipedii
prawem chroniony
Klasy zabytków - obowiązująca w latach 1961-1973 pięciostopniowa klasyfikacja obiektów zabytkowych, określająca ich wartość artystyczną, historyczną i naukową.
Klasyfikacja zabytków nieruchomych, wprowadzona w Polsce wydaniem przez Dyrektora Zarządu Muzeów i Ochrony Zabytków instrukcji z 20.XII.1961 r. oraz pisma okólnego nr 14 z 30.XII.1963 r. w sprawie określenia grup weryfikacyjnych zabytków nieruchomych wpisywanych do rejestru wprowadziła pojęcie klas: od 0 – obejmującej „najcenniejsze” zabytki, do IV – zawierającej zabytki „najmniej wartościowe”.
Zabytki nieruchome podzielone zostały wówczas na pięć grup pod względem ich wartości:
- 0 – zabytki i zespoły zabytkowe o najwyższej wartości artystycznej, historycznej i naukowej w skali światowej, które mogą być uznane za pomnik historii;
- I – reprezentacyjne w skali krajowej, dobrze zachowane, nie przebudowywane w nowszych czasach;
- II – reprezentacyjne dla regionu lub miejscowości lub przebudowane przy zachowaniu znacznej części dawnej substancji zabytkowej;
- III – przeciętnej lub miernej, lecz bezspornej wartości artystycznej, historycznej lub naukowej;
- IV – obiekty pierwotnie zaliczające się do wyższych grup klasyfikacyjnych, których zły stan techniczny wyklucza skuteczną konserwację, a wartość artystyczna, historyczna i naukowa jest minimalna.
Klasyfikacja ta, zgodnie z ogólnoświatowymi tendencjami uchylona w 1973 r., spowodowała nieodwracalne straty w postaci np. zniszczenia wiatraków, drewnianej zabudowy wiejskiej, obiektów z drugiej połowy XIX w. i innych mniej spektakularnych obiektów zabytkowych.
Przedstawiając zgubne skutki owej klasyfikacji dla ochrony dóbr kultury w Polsce Jan Pruszyński pisze, że „doczekała się określenia ‘brzytwa w ręku szaleńca’, gdyż jej bezpośrednim skutkiem było zniszczenie znacznej części zabudowy drewnianej, architektury małomiasteczkowej i przedmiejskiej, a niejednokrotnie uniemożliwiła interwencję konserwatorską nawet tam, gdzie była ona jeszcze możliwa”.
Niestety, wiele niezorientowanych osób, zwłaszcza dziennikarzy i polityków, nadal posługuje się błędnym pojęciem "zabytku klasy 0".
Bibliografia:
- Pruszyński, J. 1989. Ochrona zabytków w Polsce. Geneza, organizacja, prawo. Warszawa.
