Kalendarz japoński
Z Wikipedii
Od 1 stycznia 1873 w Japonii jest używany kalendarz gregoriański, z lokalnymi nazwami miesięcy i w większości stałymi świętami. Przed 1873 w użyciu był kalendarz księżycowo-słoneczny, stanowiący adaptację kalendarza chińskiego.
Spis treści |
[edytuj] Lata
W okresie od wprowadzenia kalendarza gregoriańskiego w Japonii wykorzystywane były trzy systemy rachuby lat:
- Zachodnie oznaczenie lat (西暦, seireki)
- Ery japońskie (年号, nengō), oparte na rządach danego cesarza (rok 2005 to Heisei 17)
- Rok imperialny (皇紀, kōki) oparty na mitologicznym założeniu Japonii przez cesarza Jimmu w 660 p.n.e.
Dwa pierwsze sposoby rachuby lat nadal są w użyciu. Kalendarz imperialny był w użyciu do zakończenia II wojny światowej.
[edytuj] Miesiące
Współczesne japońskie nazwy miesięcy oznaczają dosłownie "pierwszy miesiąc", "drugi miesiąc" itd. Odpowiedni liczebnik jest łączony z przyrostkiem -gatsu (miesiąc):
- styczeń – 一月 (ichigatsu)
- luty – 二月 (nigatsu)
- marzec – 三月 (sangatsu)
- kwiecień – 四月 (shigatsu)
- maj – 五月 (gogatsu)
- czerwiec – 六月 (rokugatsu)
- lipiec – 七月 (shichigatsu)
- sierpień – 八月 (hachigatsu)
- wrzesień – 九月 (kugatsu)
- październik – 十月 (jūgatsu)
- listopad – 十一月 (jūichigatsu)
- grudzień – 十二月 (jūnigatsu)
Każdy z miesięcy ma też nazwę tradycyjną, wciąż wykorzystywaną w niektórych sytuacjach, np. w poezji. Spośród tych nazw najszerzej używane jest shiwasu. Nazwy miesięcy w tej formie są niekiedy wykorzystywane w jidaigeki (współczesne sztuki teatralne lub filmy osadzone w realiach epoki Edo lub wcześniejszych). Akapit rozpoczynający list lub pozdrowienie w przemówieniu mogą zawierać jedną z tych nazw, aby wprowadzić poczucie pory roku. Niektóre z tradycyjnych nazw miesięcy służą także jako imiona żeńskie (yayoi i satsuki).
Tradycyjne nazwy miesięcy (wymowa i dosłowne znaczenie):
- styczeń – 睦月 (mutsuki, miesiąc uczucia)
- luty – 如月 lub 衣更着 (kisaragi lub kinusaragi, zmiana ubrań)
- marzec – 弥生 (yayoi, nowe życie; początek wiosny)
- kwiecień – 卯月 (uzuki, miesiąc zająca)
- maj – 皐月 lub 早月 lub 五月(satsuki, szybki miesiąc)
- czerwiec – 水無月 (minatsuki lub minazuki, miesiąc wody -- znak 無 to ateji)
- lipiec – 文月 (fumizuki, miesiąc książki)
- sierpień – 葉月 (hazuki, miesiąc liści)
- wrzesień – 長月 (nagatsuki, długi miesiąc)
- październik – 神無月 (kan'nazuki lub kaminazuki, miesiąc bez bogów), 神有月 lub 神在月; (kamiarizuki, miesiąc z bogami – tylko w prowincji Izumo, ponieważ w tym właśnie miesiącu wszyscy bogowie mieli się spotykać w Izumo-taisha w prefekturze Shimane)
- listopad – 霜月 (shimotsuki, miesiąc szronu)
- grudzień – 師走 (shiwasu, bieg mnicha; nazwa pochodzi od tego, że mnisi są bardzo zajęci odprawianiem modłów związanych z końcem roku i błogosławieństwami)
Początek roku według starego kalendarza japońskiego (przed 1873) przypadał na przełom stycznia i lutego. Z tego powodu stare i nowe nazwy miesięcy nie dotyczą dokładnie tych samych okresów w roku.
[edytuj] Dni miesiąca
Każdy dzień w miesiącu ma nazwę wywodzącą się od numeru porządkowego:
1 | 一日 | tsuitachi | 17 | 十七日 | jūshichinichi |
2 | 二日 | futsuka | 18 | 十八日 | jūhachinichi |
3 | 三日 | mikka | 19 | 十九日 | jūkunichi |
4 | 四日 | yokka | 20 | 二十日 | hatsuka (czasami nijūnichi) |
5 | 五日 | itsuka | 21 | 二十一日 | nijūichinichi |
6 | 六日 | muika | 22 | 二十二日 | nijūninichi |
7 | 七日 | nanoka | 23 | 二十三日 | nijūsannichi |
8 | 八日 | yōka | 24 | 二十四日 | nijūyokka |
9 | 九日 | kokonoka | 25 | 二十五日 | nijūgonichi |
10 | 十日 | tōka | 26 | 二十六日 | nijūrokunichi |
11 | 十一日 | jūichinichi | 27 | 二十七日 | nijūshichinichi |
12 | 十二日 | jūninichi | 28 | 二十八日 | nijūhachinichi |
13 | 十三日 | jūsannichi | 29 | 二十九日 | nijūkunichi |
14 | 十四日 | jūyokka | 30 | 三十日 | sanjūnichi |
15 | 十五日 | jūgonichi | 31 | 三十一日 | sanjūichinichi |
16 | 十六日 | jūrokunichi |
W tradycyjnym kalendarzu trzydziesty był ostatnim dniem miesiąca i jego dawna nazwa, misoka, przetrwała do dziś (mimo że sanjunichi jest bardziej popularne). Ostatni dzień roku to ōmisoka (wielki trzydziesty dzień) i to określenie nadal jest w użyciu.
[edytuj] Dni tygodnia
Siedmiodniowy tydzień, z nazwami odpowiadającymi europejskim, pojawił się w Japonii około roku 800 n.e. Aż do 1873, czyli do wprowadzenia kalendarza gregoriańskiego, był używany głównie w astrologii. Wcześniej miesiące dzieliły się na trzy dekady, z których pierwsza była nazywana "górną dziesiątka" (kami-no tōka lub jōjun), druga – "środkową dziesiątką" (naka-no tōka lub jōjun), a ostatnia – "dolną dziesiątką" (shimo-no tōka lub gejun). Kluczową rolę przy wprowadzaniu tego systemu grał Fukuzawa Yukichi, autor oficjalnych nazw dni tygodnia. Nazwy pochodzą od pięciu widocznych gołym okiem planet, których nazwy wywodzą się z kolei od pięciu żywiołów wyodrębnionych przez Chińczyków (drewno, ogień, ziemia, metal, woda) oraz od księżyca i słońca (Yin i yang).
月曜日 | getsuyōbi | Księżyc | poniedziałek |
火曜日 | kayōbi | Ogień | wtorek |
水曜日 | suiyōbi | Woda | środa |
木曜日 | mokuyōbi | Drewno | czwartek |
金曜日 | kin'yōbi | Metal/Złoto | piątek |
土曜日 | doyōbi | Ziemia | sobota |
日曜日 | nichiyōbi | Słońce | niedziela |
[edytuj] Święta państwowe
Pojedyncze dni pomiędzy dwoma świętami są wolne. Dotyczy to 4 maja, który co roku jest wolny. Jeżeli święto przypada w niedzielę, następujący po nim poniedziałek jest dniem wolnym.
Data | Tłumaczenie nazwy | Oryginalna nazwa | Wymowa |
---|---|---|---|
1 stycznia | Nowy Rok | 元日 | Ganjitsu |
2. poniedziałek stycznia | Dzień Dojrzałości | 成人の日 | Seijin no hi |
11 lutego | Rocznica Powstania Japonii* | 建国記念の日 | Kenkoku kinen no hi |
20 marca lub 21 marca | Wiosenne Zrównanie Dnia z Nocą | 春分の日 | Shunbun no hi |
29 kwietnia | Dzień Zieleni** | みどりの日 | Midori no hi |
3 maja | Dzień Konstytucji** | 憲法記念日 | Kenpō kinenbi |
4 maja | Dzień wolny od pracy** | 国民の休日 | kokumin no kyujitsu |
5 maja | Dzień Dziecka** | 子供の日 | Kodomo no hi |
3. poniedziałek lipca | Dzień Morza | 海の日 | Umi no hi |
3. poniedziałek września | Dzień Szacunku dla Ludzi Starszych | 敬老の日 | Keirō no hi |
23 września lub 24 września | Jesienne Zrównanie Dnia z Nocą | 秋分の日 | Shūbun no hi |
2. poniedziałek października | Dzień Zdrowia i Sportu | 体育の日 | Taiiku no hi |
3 listopada | Dzień Kultury | 文化の日 | Bunka no hi |
23 listopada | Dzień Dziękczynienia za Pracę | 勤労感謝の日 | Kinrō kansha no hi |
23 grudnia | Urodziny Cesarza | 天皇誕生日 | Tennō tanjōbi |
* Zgodna z tradycją data założenia Japonii przez cesarza Jimmu w 660 p.n.e. Prawidłowość tej daty jest często kwestionowana.
** Część tzw. Złotego Tygodnia.
[edytuj] Kalendarium zmian świąt narodowych
- 1948 – Wprowadzono następujące święta narodowe: Nowy Rok, Dzień Dojrzałości, Dzień Konstytucji, Dzień Dziecka, Jesienne Zrównanie Dnia z Nocą, Dzień Kultury, Dzień Dziękczynienia za Pracę.
- 1966 – Wprowadzono Dzień Zdrowia i Sportu dla upamiętnienia Igrzysk Olimpijskich w Tokio w 1964. Wprowadzono też Wiosenne Zrównanie Dnia z Nocą.
- 1985 – Dzięki reformie świąt narodowych, 4 maja, wciśnięty między dwa święta, został oficjalnie dniem wolnym od pracy.
- 1989 – Po śmierci cesarza Shōwa 7 stycznia, 23 grudnia zostało dniem Urodzin Cesarza, a urodziny poprzedniego cesarza uczczono ustanawiając Dzień Zieleni.
- 2000, 2003 – Szczęśliwy poniedziałek Seido (ハッピーマンデー制度 Happī Mandē Seido) przesunął kilka świąt na poniedziałek. Od roku 2000: Dzień Dojrzałości (poprzednio 15 stycznia) i Dzień Zdrowia i Sportu (poprzednio 10 października). Od roku 2003: Dzień Morza (poprzednio 20 lipca) i Dzień Szacunku dla Ludzi Starszych (poprzednio 15 września).
- 2005, 2007 – Zgodnie z decyzją z maja 2005, od roku 2007 Dzień Zieleni będzie przeniesiony na 4 maja, a 29 kwietnia będzie Dniem Shōwa.
- 2009 – 22 września będzie między dwoma świętami, co będzie oznaczało dodatkowy dzień wolny.
[edytuj] Specjalne dni
Niektóre dni mają szczególne nazwy, aby zaznaczyć zmiany pór roku. 24 Sekki (二十四節気 Nijūshi sekki) to dni w kalendarzu księżycowo-słonecznym dzielące rok na dwadzieścia cztery równe części. Zassetsu (雑節) to wspólna nazwa innych niż 24 Sekki dni związanych z porami roku. 72 Kō (七十二候 Shichijūni kō) to dni uzyskane z dalszego podziału 24 Sekki przez trzy. Niektóre z tych nazw są wciąż w poszechnym użyciu.
[edytuj] 24 Sekki
- 6 stycznia: 小寒 (Shōkan) lub 寒の入り (Kan no iri)
- 20 stycznia: 大寒 (Daikan)
- 4 lutego: 立春 (Risshun) – Początek wiosny
- 19 lutego: 雨水 (Usui)
- 5 marca: 啓蟄 (Keichitsu)
- 21 marca: 春分 (Shunbun) – Równonoc wiosenna, połowa wiosny
- 5 kwietnia: 清明 (Seimei)
- 20 kwietnia: 穀雨 (Kokuu)
- 6 maja: 立夏 (Rikka) – Początek lata
- 21 maja: 小満 (Shōman)
- 6 czerwca: 芒種 (Bōshu)
- 21 czerwca: 夏至 (Geshi) – Przesilenie letnie, połowa lata
- 7 lipca: 小暑 (Shōsho)
- 23 lipca: 大暑 (Taisho)
- 7 sierpnia: 立秋 (Risshū) – Początek jesieni
- 23 sierpnia: 処暑 (Shosho)
- 8 września: 白露 (Hakuro)
- 23 września: 秋分 (Shūbun) – Równonoc jesienna, połowa jesieni
- 8 października: 寒露 (Kanro)
- 23 października: 霜降 (Sōkō)
- 7 listopada: 立冬 (Rittō) – Początek zimy
- 22 listopada: 小雪 (Shōsetsu)
- 7 grudnia: 大雪 (Taisetsu)
- 22 grudnia: 冬至 (Tōji) – Przesilenie zimowe, środek zimy
Dokładne daty mogą się różnić o ±1 dzień. Zobacz też: Jieqi.
[edytuj] Zassetsu
Data | Kanji | Romaji | Opis |
---|---|---|---|
17 stycznia | 冬の土用 | Fuyu no doyō | |
3 lutego | 節分 | Setsubun | Zgodnie z jedną z definicji, wigilia Risshun. |
21 marca | 春社日 | Haru shanichi | Znane także jako 春社 (Harusha, Shunsha). |
18 marca – 24 marca | 春彼岸 | Haru higan | Siedem dni wokół Shunbun. |
17 kwietnia | 春の土用 | Haru no doyō | |
2 maja | 八十八夜 | Hachijū hachiya | Dosłownie oznacza "88 nocy" (od Risshun). |
11 czerwca | 入梅 | Nyūbai | Dosłownie oznacza rozpoczęcie tsuyu. |
2 lipca | 半夏生 | Hangeshō | Jeden z 72 Kō. W niektórych regionach rolnicy mają pięć wolnych dni. |
15 lipca | 中元 | Chūgen | Czasem jest uważane za Zassetsu. |
20 lipca | 夏の土用 | Natsu no doyō | |
1 września | 二百十日 | Nihyaku tōka | Dosłownie oznacza "210 dni" (od Risshun). |
11 września | 二百二十日 | Nihyaku hatsuka | Dosłownie oznacza "220 dni". |
20 września – 26 września | 秋彼岸 | Aki higan | |
22 września | 秋社日 | Aki shanichi | Znane także jako 秋社 (Akisha, Shūsha). |
20 października | 秋の土用 | Aki no doyō |
Dokładne daty Haru shanichi i Aki shanichi mogą się różnić od podanych o ±5 dni. Chūgen zawsze przypada tego samego dnia. Daty wszystkich pozostałych dni mogą się różnić od podanych o ±1 dzień.
Wiele dni zassetsu może przypadać w różnych porach roku:
- Setsubun (節分) odnosi się do dnia poprzedzającego każdą z pór roku albo wigilii Risshun, Rikka, Rishū i Rittō; w szczególności do wigilii Risshun.
- Doyō (土用) odnosi się do 18 dni poprzedzających każdą porę roku, w szczególności jesieni (ten okres jest uważany za najcieplejszy w całym roku).
- Higan (彼岸) to siedem dni w połowie wiosny lub jesieni, z Shunbun wypadającym w połowie wiosny i Shūbun w połowie jesieni.
- Shanichi (社日) to dzień Tsuchinoe (戊) najbliższy Shunbun (połowa wiosny) lub Shūbun (połowa jesieni), który może wypadać do 5 dni przed do 4 dni po Shunbun/Shūbun.
[edytuj] Święta sezonowe
Poniżej znajduje się lista pięciu sezonowych świąt (節句 sekku lub 五節句 go sekku). Sekku zostały oficjalnymi świętami podczas epoki Edo.
- 7 stycznia (1/7) – 人日 (Jinjitsu – "Dzień Ludzi") lub 七草の節句 (Nanakusa no sekku – "Uczta siedmiu ziół")
- 3 marca (3/3) – 上巳 (Jōshi, Jōmi), 桃の節句 (Momo no sekku – "Święto Brzoskwiń") lub 雛祭り (Hina matsuri), Dzień Dziewcząt.
- 5 maja (5/5) – 端午 (Tango), 端午の節句 (Tango no sekku), 菖蒲の節句 (Ayame no sekku)
- Dzień Chopców. Przypada w tym samym dniu, co narodowy Dzień Dziecka.
- 7 lipca (7/7) – 七夕 (Shichiseki, Tanabata) lub 星祭り (Hoshi matsuri ) – astralne święto zakochanych
- 9 września (9/9) – 重陽 (Chōyō), 菊の節句 (Kiku no sekku) – Festiwal Chryzantem
Do Sekku nie zalicza się następujących świąt:
- 1 stycznia – Japoński Nowy Rok
- 15 sierpnia – Obon
- 31 grudnia – Ōmisoka
[edytuj] Rokuyō
Rokuyō (六曜) to sześć "rodzajów" dni, pozwalających na przewidzenie, czy będzie się danego dnia miało szczęście czy nie. Oznaczenia rokuyō wciąż są powszechnie spotykane w japońskich kalendarzach i często mają zastosowanie przy planowaniu ślubów i pogrzebów. Są znane także jako rokki (六輝). Są to, kolejno:
- 先勝 (senshō) – Szczęście przed południem, pech po południu. Dobry dzień na rozpoczynanie (rano).
- 友引 (tomobiki) – Złe rzeczy przytrafią się twoim przyjaciołom. Tego dnia unikać pogrzebów (tomo = przyjaciel, biki = ciągnąć, a zatem pogrzeb mógłby pociągnąć przyjaciela do grobu).
- 先負 (senbu) – Pech przed południem, szczęście po południu.
- 仏滅 (butsumetsu) – Dzień śmierci Buddy. Najbardziej pechowy dzień. Najlepiej unikać ślubów.
- 大安 (taian) – Najszczęśliwszy dzień. Dobry dzień na śluby.
- 赤口 (shakkō) – Godzina konia (11:00-13:00) jest szczęśliwa. Reszta dnia pechowa.
Dni rokuyō w łatwy sposób wylicza się z japońskiego kalendarza księżycowego. Księżycowy 1 stycznia zawsze jest senshō, po czym dni następują w wymienionym porządku do końca miesiąca. Zatem 2 stycznia to tomobiki, 3 stycznia to senbu itd. Księżycowy 1 lutego rozpoczyna tą sekwencję od tomobiki. Księżycowy 1 marca rozpoczyna się od senbu i tak postępuje się w każdym kolejnym miesiącu (1 lipca jest senshō, a 1 grudnia shakkō).
[edytuj] 1 kwietnia
Pierwszy dzień kwietnia ma w Japonii wiele znaczeń. Oznacza początek roku podatkowego dla państwa oraz dla wielu korporacji. Dodatkowo, korporacje często powstają lub łączą się tego dnia. Od tego dnia wiele osób rozpoczyna nową pracę, jest to też data wybierana na początek wynajmu nieruchomości. Rok szkolny w Japonii rozpoczyna się właśnie 1 kwietnia.
[edytuj] Linki zewnętrzne
Kalendarze |
księżycowy – księżycowo-słoneczny - słoneczny |
egipski – starogrecki – rzymski |
babiloński – Majów – aztecki |
juliański – gregoriański - wieczny |
koptyjski – muzułmański – żydowski |
hinduski – chiński - japoński |
słowiański – francuski rewolucyjny – radziecki |