Giedymin

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Ten artykuł dotyczy władcy litewskiego. Zobacz też: imię Giedymin.

Giedymin - drzeworyt z XVII w.
Pomnik Giedymina w Wilnie	Ten sam pomnik, widok z przodu

Giedymin (Gedymin), lit. Gediminas, (ur. około 1275^[1], zm. w grudniu 1341 pod Wieloną nad Niemnem) - wielki książę litewski panujący w latach 1316-1341, założyciel dynastii Giedyminowiczów, dziad Jagiełły.

Giedymin objął władzę po śmierci swego brata, Witenesa. Przez cały okres swego panowania zmagał się z naporem ze strony państwa krzyżackiego. Jednocześnie, wykorzystując kryzys Złotej Ordy, zdołał połączyć pod swym panowaniem bardzo duże obszary na południowy wschód od Litwy, powiększając tym samym dwukrotnie obszar swego państwa.

Około 1318 (poprzez małżeństwo syna Olgierda) opanował Witebsk, w następnych latach także Pińsk, Wołyń, Podlasie (przez małżeństwo syna Lubarta) i w 1331 Kijów, którym zarządzał brat Giedymina, Fiodor (kwestią sporną pozostaje ewentualna zależność Fiodora od Złotej Ordy). Władztwo Giedymina ciągnęło się na wschód aż do ziemi smoleńskiej.

Utrzymywał poprawne kontakty z Rygą (przede wszystkim handlowe), z Polską (jego córka, Aldona, poślubiła następcę polskiego tronu - Kazimierza, później zwanego Wielkim) i z papiestwem, któremu parokrotnie obiecywał przyjęcie chrztu. Podjął także uwieńczone powodzeniem zabiegi o utworzenie odrębnej, prawosławnej metropolii litewskiej.

Giedymin często jest określany twórcą mocarstwowej potęgi Litwy. Jego podboje miały ogromny wpływ na historię ziem mało- i białoruskich, jak i na państwo litewskie, którego znaczna część elit uległa szybkiemu zruszczeniu.

Wraz ze śmiercią Giedymina państwo litewskie uległo podziałowi między siedmiu synów księcia: Monwida, Kiejstuta, Olgierda, Narymunta, Koriata, Lubarta i Jawnutę (którego wyznaczył jako władcę Wilna i swojego następcę).