Dziesięcina

Z Wikipedii

Dziesięcina - podatek religijny w judaizmie i chrześcijaństwie.

To obowiązkowe, dzisiaj już nie istniejące, świadczenie pieniężne lub rzeczowe w postaci dziesiątej części swojego dochodu na rzecz Kościoła, głównie na rzecz utrzymania duchowieństwa. Dziesięcina nawiązuje do opisanego w Biblii obowiązku przekazywania dziesiątej części plonów na rzecz lewitów wprowadzona wobec Żydów Księga Liczb (18,24-28), kiedy pozostałe plemiona otrzymały własne części kraju Izrael. W średniowiecznej Europie uznawano, że ten obowiązek dotyczy także chrześcijan, zobowiązywanych do utrzymywania kleru. Dopiero w prawodawstwie czasów karolińskich (VIII-IX w.) pojawia się obowiązek płacenia dziesięciny. Jego przeforsowaniu sprzyjał system tzw, "Eigenkirche" - kościoła prywatnego, który powodował, że fundator kościoła był jednocześnie praktycznie odbiorcą dziesięcin przynależnych do danego kościoła. Część płynącego z nich dochodu przeznaczał na utrzymanie plebana (księdza), który obsługiwał kościół, a reszta pozostawała w jego dyspozycji, podobnie jak i inne wpływy (np. zwyczajowe opłaty za niektóre czynności liturgiczne). Obecnie obowiązek ten stosują niektóre wyznania protestanckie, jak adwentyści dnia siódmego, a uznają chrześcijanie dnia sobotniego, baptyści i zielonoświątkowcy.

W Polsce (podobnie jak w wielu innych krajach chrystianizowanych) początkowo daninę świadczył panujący opodatkowując się ze swoich dochodów, a całej ludność obowiązek ten był narzucany stopniowo nie wcześniej niż od drugiej połowy XII wieku. Dotyczyła właścicieli ziemskich i chłopów i wynosiła teoretycznie 1/10 wielkości plonów rocznych, stąd nazwa, ale w praktyce była często niższa. Była dziesięcina snopowa (pobierana w snopach na polu) i małdratowa (pobierana w ziarnie). Dziesięcinę swobodną płaciło rycerstwo na rzecz dowolnego, wybranego kościoła. Dziesięcina była źródłem konfliktów w XIV i XV wieku. W Polsce dziesięcina utrzymała się do XIX wieku. W Galicji zniesiono ją w roku 1848, a w Królestwie Polskim w 1864.

W Biblii Bóg jest właścicielem wszystkiego, co mamy i czym dysponujemy (Ps. 24,1; Agg. 2,9; Ps. 50,10-12), dlatego jako dobrzy szafarze jesteśmy Bogu winni siódmą część czasu (Wj. 20,8-11), dziesiątą część dochodów (Kpł. 27,30-32; Rdz. 14,18-20; 28,20-22; Hiob 34,33; Malach. 3,8-12) oraz inne dary i ofiary (Pwt. 16,16.17). Sam Jezus Chrystus potwierdził aktualność systemu dziesięcinowego (Mat. 23,23) oraz obiecał czyniącym tak Swoje błogosławieństwo (Mat. 6,31-34).

Literatura Dziesięcina w Polsce:

• W. Abraham, O powstaniu dziesięciny swobodnej. Studium z dziejów prawa kościelnego w Polsce, Biblioteka Warszawska, 1891, t. 4, s. 146-180.
• W. Abraham, Początki prawa patronatu w Polsce, Przegląd Sądowy i Administracyjny, 14(1889), s. 423-440, 490-509, 589-602.
• M. Wyszyński, Ze studiów nad historią dziesięciny w Polsce średniowiecznej, t.1: Czasy Władysława Łokietka i Kazimierza Wielkiego, Pamiętnik Historyczno-Prawny 8:1(1929).
• J. Walachowicz, Dziesięcina biskupia na Pomorzu Zachodnim w okresie wczesnofeudalnym, Czasopismo Prawno-Historyczne, 51:1-2(1999), s. 149-191.