Cykl węglowo-azotowo-tlenowy
Z Wikipedii
Cykl węglowo-azotowo-tlenowy (CNO) - cykl przemian jąder atomowych, których efektem jest przemiana wodoru w hel oraz powstawanie dużych ilości energii. Jest źródłem energii dla masywnych gwiazd, ponieważ może zachodzić tylko w bardzo dużych temperaturach (rzędu 20 milionów kelwinów).
Cykl ten po raz pierwszy, jako rozwiązanie problemu powstawania energii w gwiazdach, zaproponował pracujący w Stanach Zjednoczonych niemiecki fizyk Hans Bethe. Mniej więcej w tym samym czasie co Bethe (1938-1939) ten sam mechanizm opisał inny niemiecki fizyk Carl von Weizsācker. Osiągnięcie to było jednak w późniejszych latach ignorowane przez świat naukowy, ponieważ Weizsācker pracował dla nazistowskich Niemiec.
| Reakcja1) | Wydzielona energia2) | |
|---|---|---|
| w MeV | w  |
|
| 12C + p → 13N + γ | 1,944 | 14,4 |
| 13N → 13C + e+ | 2,22 | 16,5 |
| 13C + p → 14N | 7,551 | 52 |
| 14N + p → 15O + γ | 7,297 | 46,9 |
| 15O → 15N + e+ | 2,754 | 17,7 |
| 15N + p → 12C + 4He | 4,966 | 30,1 |
| raz na tysiąc reakcji zachodzi | ||
| 15N + p → 16O + γ | ||
| 16N + p → 17F + γ | ||
| 17F → 17O + e+ | ||
| 17O + p → 14N + 4He | ||
1 - spotyka się również zapisy, w których zamiast p jest 1H
2 - MeV = 106 eV; TJ = 1012 J, wielkość podana dla jednego kilograma reagentów
W wyniku takiego cyklu reakcji następuje przemiana czterech protonów w jądro helu i uwolnienie energii: 41H → 4He + energia. Węgiel-12 działa tu tylko jako katalizator i nie ulega zużyciu, zatem nie potrzeba go w dużych ilościach. Powstaje on natomiast w wyniku oddziaływania ze sobą trzech jąder 4He, zwanych też cząstkami alfa. W gwieździe posiadającej dość zapasów wodoru oddziaływanie to występuje sporadycznie. Zaczyna jednak odgrywać coraz większą rolę, gdy cały wodór zostanie zużyty i gwiazda staje się tzw. czerwonym olbrzymem. To właśnie przemiana helu w węgiel jest wtedy głównym źródłem energii.
W cyklu CNO, raz na tysiąc reakcji, w wyniku połączenia azotu-15 z protonem, powstaje jądro tlenu-16 i cząstka alfa (foton). Ale nawet w tym przypadku po kilku przemianach otrzymujemy jądro helu, a azot powraca do cyklu.
Zobacz też: Cykl protonowy, Słońce.
