Cnota

Z Wikipedii

Masz nowe wiadomości (różnica z poprzednią wersją).

Personifikacja cnoty (gr. ἀρετή) w Bibliotece Celsusa w Efezie

Cnota (łac. virtus, gr. ἀρετή - arete ) - pozytywna cecha moralna, trwała możliwość przestrzegania zasad moralnych.

Cnota uważana jest przez różne koncepcje etyczne za najwyższe dobro. Składające się na nią cechy charakterologiczne budują ideał moralny człowieka, są kryterium idealnego życia.

Niemal każdy system etyczny zajmował się badaniem natury cech, które uznawał za cnoty. W etyce starożytnej Grecji i Rzymu cnota stanowiła ideał tężyzny fizycznej i duchowej. Przyrównywana była do męstwa bohaterów, szybkości galopującego konia i bystrości wzroku orła. Platon, kontynuując myśl Sokratesa podnosił znaczenie cnoty (arete) jako dzielności, szlachetności duszy. Platon wyodrębnił trzy części duszy i każdej przypisał określony rodzaj cnoty: cnotą duszy rozumnej jest mądrość i jej osiąganie oraz podporządkowanie się niższych części rozumowi; duszy popędliwej – męstwo, a duszy pożądliwej – panowanie nad sobą, czyli wstrzemięźliwość. Te trzy cnoty podporządkowane były czwartej – sprawiedliwości, która pojawia się wtedy, gdy każda z części duszy we właściwy sposób kieruje się przynależną jej cnotą. Jest to teoria czterech cnót, zwanych niekiedy kardynalnymi.

Dla Platona cnota była harmonią, zdrowiem, pięknem, siłą duszy, zaprzeczeniem i przeciwieństwem wady. Była wewnętrznym stanem, który znajduje wyraz w słusznych czynach i czyni je chwalebnymi lub dobrymi. Czyn słuszny zaś - działaniem, które podtrzymuje lub rozwija ten stan. Platon wymieniał, jako naczelne, cztery cnoty: umiarkowanie, męstwo, sprawiedliwość i mądrość. Do nich nawiązywał Arystoteles, który cnotami nazywał zalety etyczne, a osobą cnotliwą (dzielną etycznie) człowieka, który bez trudu rozpoznaje wymagania moralne, jakie stawia przed nim dana sytuacja i postępuje według nich nieprzymuszony. Arystoteles dzielił cnoty na moralne, czyli cechy charakteru oraz intelektualne będące cechami umysłu. W etyce chrześcijańskiej natomiast cnotą nazywana jest zdolność do czynienia dobra i duchowego samodoskonalenia się człowieka, w etyce zaś współczesnej - gotowość do realizowania wartości duchowych w myśleniu i działaniu osoby ludzkiej.

W ujęciu katechizmowym cnota jest trwałą dyspozycją do czynienia dobra. Cnoty ludzkie jako trwałe dyspozycje umysłu i woli:

regulują nasze czyny;
porządkują nasze uczucia;
kierują naszym postępowaniem zgodnie z rozumem i wiarą.

Lista oraz liczba najważniejszych cnót zmieniała się w różnych epokach i u różnych filozofów oraz etyków. Do najistotniejszych cnót zaliczane są cztery antyczne, wymieniane przez Platona, które zostały przyjęte przez teologię chrześcijańską i nazywane są kardynalnymi, naturalnymi lub też przyrodzonymi.