Zomp
De zomp is een oud scheepstype, dat werd gebruikt ten oosten van de IJssel. Op de rivieren en beken, Overijsselse Vecht, Regge, Schipbeek en Berkel werden deze scheepjes gebruikt tussen 1670 en 1925. De zomp is als type een praam. Ze heeft echter breed uitwaaiërende zijden, en daardoor een zeer diepe zeeg. Daarop werden verticale afneembare zijboorden geplaatst. (opboeisels). Hierdoor ontstond een groot laadruim bij geringe diepgang
In de tweede helft van 17e eeuw groeide in het oosten van Nederland de behoefde aan een vervoermiddel dat een grotere capaciteit had dan paard en wagen en bovendien minder gehinderd werd door de vaak slecht begaanbare zandpaden. Hiervoor ontwikkelde men de Zomp. Dit scheepstype had een laadvermogen van 8,5 ton. Ze waren ongeveer 12 meter lang en ongeveer 2,5 meter breed. Het was een platbodem met een zeer geringe diepgang van 40 centimeter. Het paste goed in de smalle, bochtige en ondiepe riviertjes. Het had een grootzeil en een fok. Wanneer er niet kon worden gezeild werd de schuit geboomd. Wanneer de oever het toeliet kon de boot ook worden voortgetrokken vanaf de wal.
Het schip had een klein vooronder waar de schipper en zijn knecht konden koken en slapen. Een verblijf in een herberg had echter de voorkeur.
Met zompen werd van alles vervoerd: van eiken boomstammen tot aan de huisraad van een verhuizende Friese predikant. In de 19e eeuw werden veel grondstoffen en producten van de Twentse Textielindustrie van en naar Zwolle en Kampen vervoerd. Door de komst van verharde wegen en de spoorwegen is hun economische waarde verloren gegaan. Enterse Zompen voeren meestal vanuit hun thuisland naar NW Overijssel en Friesland en soms wel eens naar Amsterdam over de Zuiderzee
De Zompen werden voor het overgrote deel in Enter gebouwd waar enkele scheepswerven waren. De belangrijkste was "Schuitemakers". Op het hoogtepunt van de zompenvaart(± 1850) waren er alleen al in Enter meer dan honderd boten van dit type.
Er waren verschillende typen Zompen. Zo was de Berkelzomp wat kleiner en de Vriezenveense turfzomp aanmerkelijk kleiner dan de andere typen.
Na 1850 begon de neergang van het gebruik van de zomp. Onder Napoleon was begonnen met de verbetering van de wegen. Er werden kanalen gegraven waar grotere schepen door konden varen en de spoorwegen werden aangelegd. De laatste zomp ging in 1925 uit de vaart en belandde in 1942 in het Openluchtmuseum in Arnhem, waar het tijdens de tweede Wereldoorlog (operatie Market Garden) zwaar beschadigd werd.
De resten zijn na de oorlog naar het Zuiderzeemuseum gebracht, men heeft daar alles op tekening vastgelegd. Met behulp van deze tekeningen, die enigszins door Dr.G.J. Schutten zijn aangepast, en de informatie die men van de brokstukken heeft verkregen is in 1986 een replica gebouwd. Dit schip, de Regt door Zee, ligt in Rijssen in de Regge en wordt onderhouden door een stichting. In de zomermaanden kunnen er tochtjes mee worden gemaakt door toeristen en andere belangstellenden. De brokstukken van de laatste oude zomp liggen nu in het Zompenmuseum in Enter.
Ook in Borculo, Eibergen en Lochem liggen replica's van een Berkelzomp en de Vriezenveense turfzomp waar tochten mee gemaakt kunnen worden.
[bewerk] Literatuur
- Schutten, drs. G.J.: Varen waar geen water is. Reconstructie van een verdwenen wereld. Geschiedenis van de scheepvaart ten oosten van de IJssel van 1300 tot 1930.
[bewerk] Externe links
| {{{afb_links}}} | Zeilboottypes |  |
{{{afb_groot}}} |
|---|---|---|---|
|
Nederlandse historische typen: Buis - Crabschuyt - Crayer - Damloper - Eiker - Fluit - Friesemaatkast - Gaffelaar - Hagenaar - Hoeker - - Heude - Hulk - Kaag - Kofschip - Kogge - Otter - Pink - Poon - Potschip - Praam - Smalschip - Snouw - Retourschip - Steilsteven - Snik - Tjalk - Waterschip - Westwerling - Wijdschip - Zetteboot - Zeilkast - Zomp Bruine vloot: Aak - Bolschepen - Botter - Hoogaars Kwak - Punter - Schokker - Schouw - Skûtsje Buitenlands historische typen: Balant - Barh - Dhow - Ewer - Galei - Galjas - Galjoen - Jonk - Karveel - Klipper - Kraak - Linieschip - Naveel - Schoener - Seyken - Xebec Zeegaande typen: Bark - Barkas - Barkentijn - Brigantijn - Brik - Fregat - Korvet - Kotter - Logger - Schoener - Windjammer Sport en recreatie : 16m2 - 420 - 470 - BM - Catamaran - Centaur - Europe - FD - FJ - Flash - J22 - J24 - Jol - Laser - Lelievlet - Mirror - Optimist - Randmeer - Schakel - Sloep - Sailhorse - Soling - Solo - Splash - Stern - Trimaran - Valk - Vaurien - Vrijheid |
|||
