Vervalsing
Bij een vervalsing doen voorwerpen of documenten zich voor als authentiek terwijl ze dit niet zijn. Op grond van vergelijking met erkende authentiek materiaal kan men vaststellen of men al dan niet met een vervalsing te maken heeft.
Vervalsingen komen op allerlei terreinen voor, zoals de schilderkunst, de numismatiek, fossielen, historische documenten en voorwerpen, zoals relieken en kunstvoorwerpen. Vervalsing van geld en paspoorten komt het meest voor. Ook diploma's van onderwijsinstellingen en producten van geliefde merken worden vervalst.
De motieven voor vervalsing kunnen zeer uiteenlopen. Soms is er namelijk sprake van een mystificatie, een uit de hand gelopen grap of valstrik om bijvoorbeeld goedgelovigen of al te zeer van zichzelf overtuigde experts voor schut te zetten. De vervalsingen van schilderijen van Johannes Vermeer door Han van Meegeren zijn hiervan een voorbeeld. Met name het gezag van de kunstkenner Abraham Bredius werd door deze affaire ondermijnd. Men kan documenten vervalsen om geschiedvervalsing te plegen. In veel gevallen is men er algemeen van overtuigd dat er sprake is van een vervalsing, maar het komt ook voor dat anderen toch vasthouden aan de echtheid. Deze situatie doet zich voor rond de Lijkwade van Turijn. Middeleeuwse oorkonden werden vervalst om bijvoorbeeld meer rechten te verwerven op grondgebied.
Documenten kan men door middel van interne en externe kritiek op hun echtheid beoordelen. Bij de interne kritiek kijkt men naar de stijl, de geloofwaardigheid en consistentie van vermelde feiten en naar het taalgebruik; ook de wijze van datering is een criterium. De externe kritiek kijkt naar de gebruikte materialen en toepassing ervan: de schriftdrager, de schrijfhand, de layout en de gebruikte inkt. Voor middeleeuwse oorkonden is het zogeheten discrimen veri ac falsi, het onderscheid tussen waar en vals, de drijfveer geweest om een aparte historische hulpwetenschap te ontwikkelen, de oorkondenleer of diplomatiek. De middeleeuwse pausen vaardigden al decretalen uit met uitleg over de criteria om de echtheid van pauselijke oorkonden en zegels vast te stellen. Onder andere om vervalsing te voorkomen moeten bepaalde rechtshandelingen door een notaris in een authentieke akte worden vastgelegd en geregistreerd. Ook de gewoonte om notariële akten voor te lezen in aanwezigheid van partijen en de ondertekening door getuigen dienen onder andere dit doel.
