Speculatie (economie)

Speculatie is aankoop die slechts bedoeld is om het verkregene te zijner tijd met winst weer te kunnen verkopen. De koper is geenszins van plan het verkregene zelf te gebruiken, en neemt met de koop een zeker risico.

Speculatie dient onderscheiden te worden van beleggen, waarbij immers de belegger deze risico's zoveel mogelijk wil afdekken. Daarnaast geschiedt speculatie vaak op een veel kortere termijn: de speculant ziet een buitenkans die hij nu pakt. Ook moet speculeren onderscheiden worden van handel met voorkennis: bij dit laatste neemt de handelaar door zijn kennis geen of weinig economisch risico (wel strafrechtelijk risico), en maakt hij gebruik van (insider)kennis die hij wel heeft en de markt niet.

Speculanten werken vaak voor eigen rekening maar soms ook voor een bedrijf. Optiver is hier een voorbeeld van. Een speculant zal goed moeten kunnen rekenen en zal daarnaast ook economische kennis en/of (beurs)ervaring moeten hebben.

[bewerk] Voorbeelden van speculatie

Een voorbeeld van speculatie is het anticiperen op een koersstijging van een aandeel door callopties te nemen. Wanneer het aandeel stijgt kan de speculant de aandelen voor de lage prijs kopen en direct tegen de hogere koers verkopen. Anticiperen op dalingen kan ook: de speculant schrijft dan putopties en mag dan verkopen tegen de oude hoge prijs terwijl hij tegen een lage koers kan inkopen.

Een andere vorm van speculatie is arbitrage: als een aandeel in bijvoorbeeld Amsterdam € 30 noteert en in Londen € 30,10 (dit kan door bijvoorbeeld verschillen in openingstijden van de beurzen), dan kan een speculant zoveel mogelijk aandelen in Amsterdam kopen en ze in Londen verkopen. Valutaspeculatie komt ook voor: de speculant verwacht hier een wijziging in een valutakoers en zal een bepaalde valuta kopen of verkopen.

Behalve met aandelen of aandelenkoersen kan men ook met concrete goederen speculeren. Meestal anticipeert men op een prijsverhoging, zodat men de goederen zonder veel kosten te maken met winst weer kan doorverkopen. Een bekend voorbeeld is speculatie met onroerend goed in binnensteden. Tijdens de Tulpenmanie werd driftig met tulpenbollen gespeculeerd.

[bewerk] Voors en tegens

Tegenstanders van speculatie menen dat het riskant is, en bovendien "inhoudsloos". De dokter maakt mensen beter, de advocaat helpt mensen uit de juridische problemen, en de speculant is een hebzuchtige graaier. Ook kan een speculatieve handel aandelen- of valutakoersen of goederenprijzen onrealistisch beïnvloeden en extreem laten stijgen of kelderen. Speculatie met goederen in tijden van schaarste wordt vaak als moreel onacceptabel gezien, en is in sommige gevallen zelfs strafbaar, zie bijvoorbeeld de distributie in Nederland tijdens en na de Tweede Wereldoorlog of de oliecrisis van 1973. In het geval van speculatie met woningen is het gevolg vaak leegstand, wat op een krappe woningmarkt soms als onaanvaardbaar wordt gezien.

Anderen wijzen op de positieve effecten van speculatie. Wanneer de speculanten vertrouwen hebben in een aandeel of valuta, en het gaat minder goed, speculeren ze op een later herstel en worden de koersdrukkende effecten getemperd. Arbitragespeculatie zorgt voor een gelijktrekking van koersen: in dit voorbeeld uit de vorige alinea zal de koers in zowel Amsterdam als Londen ergens rond de € 30,05 komen te liggen. De belangrijkste meerwaarde van speculatie is de verbetering van prijsvorming op de beurzen, mede door de hogere liquiditeit die als gevolg van de handel in de markt ontstaat.