Slingerarm

De slingerarm of slingerblijde is een middeleeuws wapen en is de opvolger van de lepelblijde. Het wapen was bedoeld om projectielen mee tegen of over vestingmuren te schieten. Verder werd dit wapen gebruikt om karkassen van aan ziekten overleden dieren of mensen over de vijandige muren te slingeren. Dit met de hoop om de waterput te vergiftigen en ziekten zoals pest te verspreiden bij de belegerden. Tenslotte was de aanwezigheid van het wapen voldoende om de vijand schrik aan te jagen. De installatie van een dergelijk werptuig voor een burcht werkte als psychologische dreiging: de vijand was zo onder de indruk dat hij spontaan de witte vlag hees.

Inhoud 1 Bricole 2 Pierrière of pierière 3 Trebuchet 4 Couillard 5 Pijlen-blijde

[bewerk] Bricole

Zoals de naam al aangeeft werkt de slingerblijde als een slinger. De eerste slingerblijdes werkten op mankracht. Door aan touwen te trekken maakt de arm een halve aswenteling. Het projectiel (bijvoorbeeld een stenen kogel) in de leren zak wordt bevrijd wanneer de arm in verticale positie komt. De zak zit met twee koorden vast aan een arm. Aan een van de koorden zit een ring die, aan het einde van het schot, van de haak aan het uiteinde van de arm glijdt. Met 4 touwtrekkers kon een steen van 4,5 kg 32 meter geworpen worden.

[bewerk] Pierrière of pierière

Dit wapen werkt net als de bricole. Het verschil is dat de arm in verticale positie tegen de stijl van het werktuig stoot. Deze slingerblijde kan 5 tot 10 kilo wegwerpen met een dracht van 30 tot 60 meter. De schietsnelheid is 1 tot 2 stenen per minuut.

[bewerk] Trebuchet

De bricole en de pierière werden in de late middeleeuwen opgevolgd door de Trebuchet. Mankracht is hierbij vervangen door zwaartekracht: een contragewicht van een paar ton levert de benodigde energie (hevelblijde). De trebuchet is een zeer krachtig en zeer precies aanvalswerktuig. Eerdere wapens waren nauwelijks in staat de muren van verdedigingswerken te beschadigen. Met het gewicht van het tegengewicht en het gewicht van het projectiel kan de dracht worden berekend: stenen van 60 kg konden over een afstand van 200 meter geworpen worden. Afhankelijk van het aantal soldaten dat de trebuchet bediende was de capaciteit zo'n 2 kogels per uur. Dit was zeer effectief.

Trebuchets werden gebouwd door een oorlogsingenieur. De bouwgeheimen werden goed bewaard. Alleen de rijksten konden een trebuchet betalen zoals bijvoorbeeld steden of machtige instellingen. Ten tijde van oorlog werden deze werptuigen verhuurd. Trebuchets werden doorgaans in steden gebouwd, in losse onderdelen in de arsenalen van de koning of de grote vazallen opgeslagen en pas daarna vervoerd. Vanwege zijn gewicht werd de trebuchet in losse onderdelen naar het slagveld vervoerd en daar in elkaar gezet. Ter illustratie: voor een enkele trebuchet waren 30 karren nodig, waarvan één voor de schacht.

Het hout gebruikt voor het maken van een blijde moet hard zijn. Doorgaans werd gekozen voor een lokaal beschikbare houtsoort zoals eik. Bij een trebuchet moet met name de schacht zeer sterk zijn. Gekozen werd voor het hout van de lijsterbesboom of de es. Voor het touw werd hennep gebruikt, al dan niet ingesmeerd met talk voor een beter behoud. De tas waar het projectiel in werd gedaan was gemaakt van rundleer en soms van gevlochten touw.

Voor de bediening had men een een groot aantal min of meer gekwalificeerde vaklieden nodig: 1 werptuigenmeester, 40 aanspanners, 4 timmermannen, 10 metselaars en causeurs, d.w.z. lieden die wegen aanlegden of verbeterden, touwslagers, steenhouwers die de kogels maakten, smeden.

Werking: De lange slingerarm van de trebuchet had aan de ene zijde een grote bak waarin stenen als contragewicht konden worden gestopt. Aan de andere zijde hing een slinger, waarin zware rotsblokken (van meer dan 100 kilogram) werden gestopt om muren van de vesting te slopen.

Het spannen van de de slinger van de trebuchet duurde vrij lang, zo'n half uur. Dit aanspannen ging met katrollen, die door middel van spierkracht werden vastgezet en aangetrokken. Dit gebeurde vaak door twee grote houten draaiwielen, waarin een groep mensen ging lopen, zodat de arm langzaam naar beneden werd getakeld.

Het projectiel van de trebuchet zat aan meerdere touwen. De touwen aan de ene kant werden vastgemaakt aan het uiteinde van de slingerarm, de touwen aan de andere kant kwamen aan een ring te zitten die om een balkje aan het uiteinde van de slingerarm zat. Bij het wegslingeren van het projectiel vloog de arm omhoog en de touwen met het projectiel zwaaiden tijdens die beweging om het uiteinde van de slingerarm. Als de slingerarm bijna bij het hoogste punt aankwam, vloog de ring met de touwen daaraan van het balkje af, waardoor die touwen naar achteren vielen en het projectiel los kwam uit de touwen. Door het balkje van schuinte te veranderen, raakte het projectiel tijdens een slinger later of eerder los, waardoor de hoek waaronder het projectiel wegschoot, aangepast kon worden tot de optimale hoek bereikt was (ongeveer 35°).

Kort na de verschijning van de slingerarm werden het kanon en de kruisboog uitgevonden. Omdat de eerste vuurwapens nog onnauwkeurig waren heeft de trebuchet nog geruime tijd een rol gespeeld in oorlogsvoering.

[bewerk] Couillard

Wapen wat lijkt op de trebuchet. Verschil is dat het contragewicht niet aangepast kon worden. Hierdoor had de couillard een kleinere impact dan de trebuchet. Met de couillard kon 10 keer per uur kogels worden geschoten van 35 tot 80 kg over een maximale afstand van 180 meter. Hiervoor waren 4 tot 8 aanspanners nodig.

[bewerk] Pijlen-blijde

Hevel-blijde bedoeld om pijlen mee weg te schieten naar een ontwerp van Oorlogsingenieur Villard de Honnocourt (XIII eeuw). Deze machine heeft waarschijnlijk nooit bestaan omdat de beperkte doeltreffendheid niet opwoog tegen de kosten en de benodige mankracht.

Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden op de pagina Trebuchet op Wikimedia Commons.