Schoolplaat
Een schoolplaat of een plaat voor het aanschouwingsonderwijs werd gebruikt als illustratie bij de verhalen die de schoolmeester vertelde. Het aanschouwingsonderwijs was een leermethode die ontwikkeld is in de negentiende eeuw, waarbij lagere-schoolkinderen door zien, horen, ruiken, tasten of voelen vertrouwd raakten met de dingen om hen heen. De platen werden gemaakt naar tekeningen, schilderijen of aquarellen en op linnen of karton geplakt.
De eerste 40 platen werden in 1839 door Berend Brugsma uit Duitsland gehaald, waar ze gebruikt werden voor het onderwijs aan dove kinderen.
Inhoud |
[bewerk] Van Lummel platen
In 1857 ontwikkelde onderwijzer Hendrik Jan van Lummel een serie van 48 platen. Van Lummel tekende zelf de platen en schreef de handleidingen erbij. Deze werden uitgegeven door Kemink en Zoon uit Utrecht. De tweede serie van 35 platen verscheen in 1862. In totaal maakte van Lummel ruim 150 platen verdeeld in vier series: In en om ons huis, Landbouw en veeteelt, In de dierenwereld en Handel en bedrijf. Na zijn dood in 1877 werd zijn werk voortgezet door Josef Hoevenaar.
Rond 1900 werden de platen ook van Franstalige teksten voorzien, zodat ze in België gebruikt konden worden.
[bewerk] Het Volle Leven
Tussen 1905 en 1909 werd door uitgeverij J. B. Wolters in Groningen Het Volle Leven uitgegeven. Het bestond uit vier series van zes schoolplaten met bijbehorende handleidingen en werkboekjes. Ze waren geschreven door Jan Ligthart, Hendricus Scheepstra en W. Walstra.
- Winterhalfjaar, timmeren. Getekend door W.K. de Bruin. Later opnieuw getekend door A.M Güthschmidt.
- Zomerhalfjaar, grasland. Getekend door Cornelis Jetses.
- Winterhalfjaar, metselen. Getekend door W.K. de Bruin. Later opnieuw getekend door Cornelis Jetses.
- Zomerhalfjaar, bouwland. Getekend door Cornelis Jetses.
[bewerk] Geschiedenisplaten
Vanaf 1857 werd geschiedenisonderwijs bij de wet verplicht. Ook hiervoor werden schoolplaten gemaakt door een aantal verschillende illustrators. Vanaf 1911 werden deze platen opnieuw getekend of vervangen door andere afbeeldingen. Deze nieuwe serie geschiedenisplaten zijn aquarellen van Johan Herman Isings. De eerste, Op den Dam, omstreeks 1665 maakte hij in 1911. Enkele latere platen zijn Overwintering op Nova Zembla en Slag bij Nieuwpoort. In totaal maakte hij 43 geschiedenisplaten tussen 1911 en 1970. Bijna de helft van deze platen ging over de Reformatie, De Nederlandse Opstand en de Gouden Eeuw.
Cornelis Jetses maakte twee geschiedenisplaten: Ter Walvisvaart in 1911 en Aan het Hof van Karel de Grote in 1941.
[bewerk] Biologieplaten
Marinus Adrianus Koekkoek (1873-1944) maakte biologieplaten die gebruikt werden bij kennis der natuur. Hij maakte twee series van twaalf platen: In ons land, met onder andere In sloot en plas en Vogels in de winter. De tweede serie was Buiten ons land, met onder andere In een Duits bergwoud en In de Siberische vlakte.
[bewerk] Insulinde in woord en beeld
Tussen 1913 en 1940 werden schoolplaten uitgeven door J.B. Wolters die gebruikt werden in Nederlands-Indië. De serie met Indische taferelen heet Insulinde in woord en beeld, en werden gemaakt van schilderijen en aquarellen van Johan Herman Isings, Wilhelm Christiaan Constant Bleckmann en Johan Gabriëlse. De handleidingen werden geschreven door Henri Zondervan.
