Periplus

Periplus (Oud-Grieks: περίπλοος, περίπλους < περί (rond(om)) + πλέω (varen); cf. Latijn: navigatio) is een begrip uit de antieke nautiek en zeeoorlogsvoering, dat vertaald kan worden als "rondvaart". Het werd onder andere door de Feniciërs, Grieken en Romeinen aangewend.

In haar bekendste betekenis betekent periplus een schriftelijke navigatiehulp of zeilaanwijzing. Dergelijke geschriften bevatten een zeeroutebeschrijving, die orientatie in vreemde wateren toeliet. Een wezenlijk kenmerk van een dergelijke Periplus was een geordende lijst of cataloog van havens en kenmerken van de kustlijn met de onderlinge afstanden tegenover elkaar.

Verschillende voorbeelden van periploi zijn ons bekend, waaronder:

• De periplus van Hanno (Periplus Hannonis) (6e eeuw v. Chr.) omvat een beschrijving van de kust van Afrika van het huidige Marokko tot ver aan de golf van Guinea;
• Pytheas van Massilia zijn Periplus Περί του Ὠκεανου (Rond de Oceaan) is ons niet direct overgeleverd, maar enkele fragmenten zijn overgeleverd, geciteerd of geparafraseerd bij latere auteurs;
• de Periplus van Pseudo-Scylax (4e/3e eeuw v. Chr.) beschrijftt over een omvaart van Iberië tot West-Afrika;
• De Periplus van de Erythreïsche Zee (Periplus Maris Erythraei) werd geschreven door een geromaniseerde Alexandrijn in de 1e eeuw v. Chr. en geeft de kustreisroute van de Rode (Erythreïsche) Zee, telkens vertrekkend vanuit de haven van Berenice. Daarnaast beschrijft de tekst ook de kust van Indië tot aan de Ganges en de Oostkust van Afrika (Azanië genoemd);
• De Massilische Periplus, was een omschrijving van handelsroutes van Fenicië en Tartessos langs de kusten van Atlantisch Europa (o.a. Albion), waarschijnlijk uit de 6e eeuw v. Chr., maar nu verloren (Avienus (4e eeuw v. Chr.) basseerde er zijn gedicht Ora Maritima op);
• De Periplus Pontus Euxini, is een omschrijving van handelsroutes langs de kust van de Zwarte Zee door Arrianus;
• De Choreographia van Pomponius Mela

Een andere betekenis van Periplus kan een bijzondere taktiek zijn in een zeeoorlog, zie zeeoorlogvoering in de oudheid.

[bewerk] Zie ook

• stadiasmos/stadiasmus