Paradox van Epimenides
De paradox van Epimenides is een beroemde paradox uit de logica voorgesteld door de Kretenzische filosoof Epimenides. Deze luidt:
- De Kretenzer Epimenides zegt: "Alle Kretenzers liegen altijd." (Όλοι οι κρητικοί λένε ψέματα)
Dergelijke uitspraken werden in het oude Griekenland gebruikt als middel in maatschappelijke disputen en betekenden hoog aanzien voor degene die daar handig van gebruik wist te maken. Als Epimenides, die zelf een Kretenzer is, z'n volk als onbetrouwbaar bestempelt, doet hij daarmee juist afbreuk aan zulk aanzien. Zo bezien is er sprake van een paradox.
Als zodanig wordt de uitspraak ook door Paulus tegen de Kretenzers gebruikt, als hij in de Bijbel in Titus 1:12 schrijft:
- Iemand uit hun kring, hun eigen profeet, heeft gezegd: "Leugenaars zijn de Kretenzers altijd, beesten en vadsige buiken." Deze getuigenis is waar.
De vraag is natuurlijk: Spreekt Epimenides de waarheid?
[bewerk] Uitwerking
Stel dat Epimenides de waarheid spreekt. Dan liegen alle Kretenzers altijd. Aangezien Epimenides een Kretenzer is, liegt hij. Maar dit is in tegenspraak met de aanvankelijke veronderstelling, dus liegt Epimenides. Niet alle Kretenzers liegen altijd. En er is geen sprake van een paradox. Die ontstaat pas als we uitgaan van de toevoeging door Paulus: "Deze getuigenis is waar." en dus wel degelijk alle Kretenzers altijd liegen. Dan spreekt Epimenides zichzelf tegen; hij spreekt noch de waarheid, noch liegt hij.
Een versimpelde én verscherpte versie van Epimenides' paradox is de leugenaarsparadox. Deze luidt: "Deze bewering is onwaar." Aannemende dat de voorgaande bewering middels de frase "deze bewering" naar zichzelf verwijst, dan is ze noch waar, noch onwaar (of beide tegelijk; zie paraconsistente logica).
