Olivier Messiaen
Olivier Eugène Prosper Charles Messiaen (10 december 1908 – 27 april 1992) was een Frans componist en organist.
Messiaen werd geboren in Avignon. Zijn moeder was de dichteres Cécile Sauvage en zijn vader vertaalde Shakespeare in het Frans. Hij begon jong met componeren en kwam op 11-jarige leeftijd aan het conservatorium van Parijs studeren bij onder andere Marcel Dupré en Paul Dukas. In 1931 werd hij, op 22-jarige leeftijd aangesteld als organist-titulair van de Saint-Trinité te Parijs, een post die hij tot aan zijn zou dood bekleden. Hij had er de beschikking over een drie-klaviers orgel, gebouwd door Aristide Cavaillé-Coll.
Messiaen was een overtuigd rooms-Katholiek. Zijn grootste inspiratiebron is dan ook de schoonheid van Gods schepping en dan met name het gezang van de vogels. Hij trok regelmatig de natuur in om vogelzang te noteren. In veel van zijn composities heeft hij vogelzang verwerkt. Titels als Abîme des Oiseaux (uit het 'Quatuor pour la fin du temps') en Oiseaux exotiques spreken wat dat betreft voor zich. Hij heeft ook de zang van een groot aantal vogels gezet voor piano (Catalogue d'oiseaux).
Hij ontwikkelde een persoonlijke muzikale taal die hij uiteenzet in zijn Traité de mon langage musical. Daarin zijn vooral melodische en ritmische vernieuwingen te onderscheiden. Melodisch staan de modes à transpositions limitées (beperkt transponeerbare modi) centraal : dit zijn toonreeksen, die zichzelf overlappen als ze minder dan een octaaf getransponeerd worden. Ritmisch introduceert hij ingewikkelde structuren uit Afrika en het Verre Oosten en hanteert hij diverse eigen innovaties. Belangrijk zijn de valeurs ajoutées (toegevoegde waarden) en de rhitmes non-rétrogradables. Aan elke letter van het alfabet kent hij ook een toonhoogte en lengte toe, het geheel noemt hij zijn langage communicable.
Messiaen heeft veelvuldig gecomponeerd voor orgel en groot orkest, maar had een bijzondere voorkeur voor de Ondes-Martenot, een vroege vorm van de synthesizer. Messiaens schoonzus Jeanne Loriod behoorde tot de bekendste bespelers van dit instrument. In 1942 werd hij benoemd tot docent compositie aan het 'conservatoire national superieur de Paris', waar hij meer dan veertig jaar les gaf. Messiaens was een zeer geliefd docent die in zijn compositieklas studenten uit vele landen onderwees. Zo behoorden bijvoorbeeld Pierre Boulez, Iannis Xenakis Karlheinz Stockhausen, George Benjamin, Toru Takemitsu en Ton de Leeuw tot zijn leerlingen. In 1971 werd Messiaen de Erasmusprijs uitgereikt.
[bewerk] Werken (selectie)
Orkestwerken
- L'Ascension
- Turangalîla-symfonie
- Trois petites liturgies de la Présence Divine (met koor en sopraansolo)
- Et expecto resurrectionem mortuorum
- Chronochromie
- La ville d'en haut
- Oiseaux exotiques
- Réveil des oiseaux, voor piano en orkest
- La transfiguration de Notre Seigneur Jésus-Christ (met koor)
- Couleurs de la cité céleste
- Des canyons aux étoiles, voor piano en orkest
- Eclairs sur L'Au-Delà
Orgelmuziek
- Le banquet céleste
- Apparition de l'église éternelle
- Diptyque
- L'ascension (transcriptie van het orkestwerk, met uitzondering van het derde deel, waarvoor hij een nieuw stuk componeerde)
- La nativité de Seigneur
- Les Corps Glorieux
- Livre d'Orgue
- Messe de la Pentecote
- Monodie
- Prelude
- Méditations sur le mystère de la Sainte Trinité
- Livre du Saint Sacrement
Pianowerken
- Visions de l'Amen, voor twee piano's
- Vingt regards sur l'enfant Jésus
- Catalogue des oiseaux
- Huit préludes
- Quartre études de rhythme
Kamermuziek
- Chants de terre et ciel, voor sopraan en piano
- Poèmes pour Mi, liederen voor sopraan en piano (er bestaat ook een orkestversie)
- Harawi: liederen voor sopraan en piano
- Quatuor pour le fin du temps, voor viool, klarinet, cello en piano
- La merle noir, voor fluit en piano
Koorwerken
- Cinq rechants
- O sacrum convivium
Opera
- Saint François d'Assise
