Mop (taal)
Een mop (ook: grap, bak) is een kort verhaal dat bedoeld is om de toehoorder(s) te laten lachen.
De mop bevat meestal een verrassingseffect. Aan het einde van de verhaallijn volgt meestal een onverwachte zinswending, de clou of pointe genaamd. Een mop kan ook in de vorm van een raadsel gesteld worden. Het antwoord is dan de pointe.
Veel moppen zijn taboedoorbrekend, dat wil zeggen dat ze een onderwerp hebben waar men gewoonlijk niet over spreekt. Seks is dan ook een geliefd onderwerp. Een mop met een scabreuze inhoud wordt schuine mop genoemd.
Inhoud |
[bewerk] Jantje
"Jantje"-moppen gaan meestal over een jongetje dat Jantje heet, en spelen zich vaak op school af. Dit Jantje stelt in zijn kinderlijke onnozelheid taboedoorbrekende en vaak seksuele vragen en opmerkingen. Jantje heeft neven in vele andere landen: Dirty Ernie, Jaimito (Spanje), Pepito (Mexico), Juanito en Benito (Portugal), Joãozinho (Portugal/Brazilië), Vovochka (Rusland), Pepíček (Tsjechië), Pierino (Italië), Juku (Estland), Janezek (Slovenië), Fritzchen (Duitsland), Totós (Τοτóς, Griekenland)), Çimi (Albanië), Pikku-Kalle (Finland), Ivica (Kroatië), Móricka (Hongarije), Bula (Roemenië), Little John (Engeland/VS), Toto (Frankrijk), Jasiu (Polen) en Chintu (India).
Voorbeeld: Hans zit aan de kant te huilen, dan komt Jantje aanlopen, en hij vraagt aan Hans: "Waarom huil jij?" "Klaas gooide mijn boterham in het water" zegt Hans. Jantje vraagt: "Met opzet?" "Nee, met pindakaas" antwoordt Hans.
[bewerk] Politiek en het koningshuis
Hoge bomen vangen veel wind. Dit leidt ertoe dat politici en gekroonde hoofden vaak in moppen voorkomen. Vaak is de clou dat alle politici zakkenvullers zouden zijn, of worden schandalen of een bepaalde politieke koers op de korrel genomen. De affaire van Bill Clinton met Monica Lewinsky was een geliefd onderwerp voor grappen en moppen, alsmede de vermeende senielheid van Jeltsin (in Duitsland deden in 1933 soortgelijke grappen de ronde over Von Hindenburg).
[bewerk] Beroepen
Ook over beroepen bestaan bepaalde cliché's, en daarop gebaseerde grappen. Zo worden er onder meer grappen gemaakt over:
- Advocaten, vanwege de veronderstelling dat het allemaal schoften zouden zijn;
- Zeelui, die ongemanierd zouden zijn;
- Secretaressen, wegens de veronderstelling dat ze niets anders zouden kunnen dan typen;
- Prostituees, wegens het feit dat seks sowieso een populaire clou is;
- Soldaten, wegens veronderstelde domheid en/of seksuele gefrustreerdheid wegens het gebrek aan vrouwen;
- Priesters, waarbij hun celibaat, eventuele (schijn)heiligheid en recentelijk ook de pedofilie-schandalen uit de Verenigde Staten op de korrel worden genomen.
[bewerk] Dieren
Dieren lenen zich vaak goed voor moppen. In de meeste moppen kunnen ze praten en worden hun eigenschappen in de clou betrokken, zoals het hijgen van een hond, het vermogen om vele nakomelingen te verwekken van het konijn en de grote bek met tanden van de krokodil. Een deel van de pret wordt dan al gevormd door het imiteren van het dier bij het vertellen van de mop, bijvoorbeeld door de grote oren en knaagtanden van het konijn na te bootsen.
[bewerk] (Domme) blondjes
Er bestaat een grote en waarschijnlijk groeiende verzameling aan moppen over "domme blondjes". Een typisch "dom blondje" is (uiteraard) blond of geblondeerd, is van het vrouwelijk geslacht, en is zeer aantrekkelijk bij de mannen. Vaak werken ze op een kantoor als secretaresse (een ander cliché, zie "beroepen") waarbij ze eigenlijk te dom zijn om het beroep goed uit te oefenen en alleen zijn aangenomen vanwege hun fraaie uiterlijk.
[bewerk] Andere landen en culturen
Mensen van buitenlandse afkomst worden in de maling genomen. In Nederland maakt men bijvoorbeeld moppen over Belgen. Zie ook belgenmop.
Niet alleen over Belgen worden moppen getapt. Eigenschappen die aan een volk worden toegeschreven worden op de hak genomen, zoals de Nederlandse zuinigheid bij moppen die Belgen over Nederlanders maken. Andere nationaliteiten waarover moppen worden gemaakt zijn, met veelvoorkomende clou's zijn:
- Amerikanen, over hun neiging op te scheppen (over hun "good old USA");
- Engelsen om hun formeelheid en stijfheid;
- Schotten om hun zuinigheid;
- Zuidamerikanen en Italianen om hun vurigheid en temperament;
- Duitsers om al dan niet "fout geweest zijn" in de oorlog;
- Chinezen en Japanners om hun taal en vanwege de veronderstelling dat ze allemaal op elkaar zouden lijken. Dit is feitelijk ook racistisch.
Moppen kunnen ook racistisch zijn, of een minderheidsgroepering of immigranten op de hak nemen. Voorbeelden zijn de moppen die Russen over inheems Siberische volkeren maken over veronderstelde onbeschaafdheid. Maar ook in Nederland werden moppen getapt over Turkse en Marokkaanse immigranten die onder andere hun veronderstelde lagere inkomen, crimineel gedrag of slechte beheersing van het Nederlands tot onderwerp hadden.
Dit soort moppen wordt vaak niet grappig gevonden en valt dus vaak "verkeerd".
[bewerk] Flauwe moppen
Daarnaast zijn er moppen die door veel mensen niet als grappig worden beschouwd. Bijna niemand lacht erom. Een voorbeeld: Het is geel en het rijdt achter een auto... Een banaanhangwagen. Als een mop al eens gehoord is, is het verrassingseffect weg. Sommige mensen doen dan alsof ze lachen, om de mopverteller niet teleur te willen stellen.
Het uiterste hiervan is een mop die met opzet geen clou heeft, en nu juist daardoor door sommigen grappig wordt gevonden: Twee ijsberen staan op een ijsschots. Zegt de een tegen de ander: <<Zal ik je erafduwen?>> Zegt de ander: <<Nee.>> De verteller neemt hiermee feitelijk de ander in de maling, met name als deze ander probeert te lachen om de ander niet teleur te stellen of hard na gaat denken om de (niet-bestaande) clou te achterhalen.
[bewerk] Doktersgrappen
"Er komt een man/vrouw bij de dokter" is ook een veelgebruikt thema. Meestal is de clou een of andere vreemde vreselijke ziekte, een (seksuele) afwijking, of een dokter die dingen doet die dokters niet horen te doen. Ook komen er vaak lichaamsvloeistoffen als bloed, urine en slijm in voor.
[bewerk] Poep- en piesverhalen
Bij sommige moppen is de clou iets dat door de meeste mensen vies wordt gevonden, en in deze zin taboedoorbrekend is. Dit kan met seks te maken hebben, maar ook met andere onderwerpen die de eetlust van sommige mensen bederven, zoals urine en ontlasting. Door veel mensen wordt dit als smakeloos en verre van grappig beschouwd.
[bewerk] Seksuele geaardheid
Ook over seksuele geaardheden worden moppen verteld. Ook hier worden vooroordelen in de clou gebruikt. Homo's zouden allemaal "verwijfd" zijn, lesbiennes daarentegen ontzettend mannelijk. Ook hier geldt dat veel mensen dergelijke moppen niet grappig vinden.
[bewerk] Zwarte humor
Ten slotte is er ook de zogenaamde "zwarte humor". Dit zijn "moppen" met een zeer cynische en soms kwetsende clou. Voorbeelden zijn moppen over Dutroux, Hitler, of over pasgebeurde rampen. Dit kan ook een innerlijk psychologisch mechanisme zijn ter verwerking van ingrijpende gebeurtenissen.
Bovenstaande illustreert dat men er zich dus rekenschap van moet geven dat een mop, hoewel leuk op zijn tijd, ook lang niet altijd gepast is.
