Literaire kritiek
Literaire kritiek of literatuurkritiek ontstaat zodra iemand min of meer doordacht (en meestal geschreven) reageert op een literaire tekst. Dit kan gebeuren in de vorm van een signalement, een recensie in krant of tijdschrift, een lang kritisch stuk in een tijdschrift of boek. Altijd wordt er een waardeoordeel over het boek uitgesproken, dat in het beste geval met argumenten wordt onderbouwd. De argumenten kunnen verschillen, en vaak komen ze in combinatie voor:
- esthetische (is het boek mooi of verrassend geschreven?)
- morele (handelen de personages goed of slecht?)
- structurele (zit het boek logisch in elkaar?)
- literair-historische (zorgt het boek voor vernieuwing?)
- emotionele (raakt het boek mij?)
Degelijke kritiek reikt verder dan een samenvatting en een waardeoordeel: ze analyseert en interpreteert het boek en plaatst het in een ruimer kader. Als de klemtoon valt op het werk zelf, spreekt men van ergocentrische kritiek (vergelijk close reading). Wanneer de criticus zich vooral bezighoudt met de persoon en de ideeën van de schrijver, spreekt men van personalistische kritiek. Dit staat in de Nederlandse literatuur bekend als de 'Vorm of vent'-discussie.
Als literair genre ontstond de literaire kritiek in het Frankrijk en Engeland van de 18e eeuw. (...) Mondelinge, geïmproviseerde literaire kritiek werd o.m. beoefend in de naoorlogse Duitse 'Gruppe 47' en in literaire radio- of televisieprogramma's als het Franse 'Apostrophes' (met Bernard Pivot) en het Duitse 'Literarisches Quartett' (met Marcel Reich-Ranicki).
