Ian Fleming
Ian Lancaster Fleming (28 mei 1908 – 12 augustus 1964) was een Brits schrijver, beroemd geworden door de serie boeken rondom James Bond.
Hij werd geboren in Londen, en was de jongere broer van reisverhalenschrijver Peter Fleming. Hij werd opgeleid op Eton, en de militaire academy Sandhurst. Hierna vertrok hij naar het buitenland om talen te studeren. Hij werkte als journalist in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog. Aan het begin van de oorlog werd hij aangenomen als persoonlijk assistent van de directeur van Naval Intelligence, John Godfrey. Dit gaf hem de achtergrond en ervaring om goede spionageverhalen te schrijven. Het eerste James Bond verhaal, Casino Royale, werd uitgebracht in 1953. Er wordt zelfs beweerd dat sommige gebeurtenissen uit de Bond-verhalen echt hebben plaatsgevonden en dat ook de figuur James Bond gebaseerd is op een echt bestaan hebbende geheim agent.
Naast de veertien Bond-boeken is hij ook bekend door het enige kinderboek dat hij schreef, Chitty Chitty Bang Bang.
Inhoud |
[bewerk] De literaire James Bond
Had Ian Fleming ooit kunnen beseffen wat hij met zijn eerste boek Casino Royale had ontketend? Waarschijnlijk had hij iedereen voor gek verklaard wanneer hem was verteld wat zijn creatie allemaal teweeg zou brengen; een boekenreeks die tot vandaag de dag nog wordt gelezen, de nieuwe manier van film maken in de jaren zestig, het grote aantal navolgingen in het 'spionnengenre', wereldwijde bekendheid, een sterrenstatus voor Sean Connery, Roger Moore, Pierce Brosnan en Daniel Craig, miljoenen fans, het bestormen van de hitparades en niet te vergeten de miljarden van de filmfranchise. Waarvan Fleming zelf weinig profijt heeft gehad.
De aanzet tot het schrijverschap is het huwelijk van de Britse journalist. Begin jaren vijftig durft de veertiger pas in het huwelijk te treden. Bang zijn avontuurlijke en flamboyante levensstijl te verliezen, bedenkt hij een alter ego. Deze figuur moet de avonturen gaan beleven die Fleming als getrouwd man niet meer kan meemaken.
Als spion tijdens de Tweede Wereldoorlog heeft Fleming al menig avontuur beleefd. Zijn belevenissen uit de praktijk kan hij mooi gebruiken in zijn boek. De hoofdpersoon wordt een geheim agent van MI6; de Britse veiligheidsdienst. Hij krijgt een 00-nummer, wat betekent dat hij permissie heeft om te doden. Nu nog een naam. Een geheim agent zou opvallen als hij een bijzondere naam heeft. Het personage moet onopvallend te werk kunnen gaan. Dan valt Flemings oog op een boek dat op zijn bureau ligt: Birds of the West Indies. Geschreven door ornitholoog James Bond. Een held is geboren.
[bewerk] Goldeneye
's Zomers verblijft Fleming altijd in Engeland, maar zodra het daar kouder wordt, reist hij af naar zijn huis Goldeneye op Jamaica. Daar begint hij na het 'ja woord' te hebben gegeven aan Casino Royale. Fleming volgt iedere dag hetzelfde ritueel; na het ontbijt een stukje schrijven, daarna even snorkelen, lunchen en een tukkie doen. Na het middagdutje weer wat schrijven, dineren en de volgende dag... Fleming schrijft in een razend tempo. Hij leest nooit iets terug. Dat doet hij om de vaart er in te houden. Pas als de eerste versie van het verhaal af is, begint hij met polijsten. Fleming is eveneens een zwaar gebruiker van de cliffhanger. Om de lezer mee te nemen naar het volgende hoofdstuk, hanteert hij de zogenoemde Fleming Sweep. Door het eind van een hoofdstuk zo spannend mogelijk te maken, en de ontknoping pas in het volgende te onthullen, kan de lezer het boek maar moeilijk wegleggen. Met als gevolg dat het boek in één adem wordt uitgelezen.
[bewerk] Bond op tv
Casino Royale blijft vrij onopgemerkt bij het grote publiek. De Amerikaanse televisiezender CBS toont echter wel interesse. CBS wil Flemings eerste boek in 1954 bewerken voor een live televisieshow van Climax Mystery Theatre. Het script blijft vrij trouw aan Flemings origineel. De enige grote verandering is de nationaliteit van Bond. De Britse agent wordt omgedoopt tot Amerikaan. Acteur Barry Nelson valt de eer te beurt de allereerste Bond neer te zetten. Filmster Peter Lorre speelt de rol van slechterik Le Chiffre. De uitzending duurt negentig minuten. En die negentig minuten blijken erg lang voor de saaie uitzending. Enig hoogtepunt is een schakelfout in de regiekamer. Nadat Bond Le Chiffre heeft vermoord, verzuimt de regisseur over te schakelen naar een andere camera. Daardoor is te zien dat Peter Lorre als de dode Le Chiffre plotseling opstaat om naar zijn kleedkamer te lopen. De uitzending wordt snel vergeten.
[bewerk] Gedetailleerde beschrijvingen
Fleming heeft intussen zijn tweede boek af; Live and Let Die (1954). Dit boek wordt al iets beter ontvangen. Maar nog steeds blijft de grote erkenning uit. Het verhaal speelt zich voor een groot gedeelte af op Jamaica. Omdat Fleming deze omgeving goed kent, is hij in staat een berg aan triviale kennis rondom het eiland te vermelden. Ook schroomt hij niet om een expert in te schakelen voor zaken waar hij minder verstand van heeft. De details geven de Bond-boeken een bijzondere meerwaarde. Fleming is daardoor bij Live and Let Die nog beter op dreef dan bij voorganger Casino Royale. Zijn derde boek Moonraker (1955) bevat minder actie, maar daardoor niet minder spanning dan zijn voorgangers. Dit boek is een echt spionnenverhaal, waarin Bond meer aan zijn intelligentie heeft dan aan zijn vuisten. Het geheel is opnieuw zeer gedetailleerd. Dit komt vooral tot uiting in het spannende bridgespel waarin Bond het tegen valsspeler Hugo Drax opneemt. Het is bijzonder knap hoe Fleming de spanning twee hoofdstukken lang weet vast te houden.
[bewerk] Poging tot een Bond-film
De filmindustrie toont opnieuw interesse in Bond. Producent Gregory Ratoff koopt de rechten van Casino Royale. Nadat de financiën rond zijn, koopt Fleming direct een Thunderbird. Ratoff zet Casino Royale voorlopig in de ijskast. Maar voordat hij met zijn filmplannen kan beginnen, sterft hij. Zijn weduwe verkoopt de rechten door aan producent Charles K. Feldman. Feldman doet echter ook niets met zijn aankoop en wacht rustig af. Wie weet kan het ooit nog eens van pas komen...
[bewerk] Kennedy
Diamonds Are Forever (1956) wordt Flemings vierde Bond-boek. Hij weet een goed beeld van gokstad Las Vegas weer te geven. Maar de acties hoppen van hot naar her en de plot vertoont nogal wat zwakke plekken. 'Diamonds' wordt daardoor gezien als één van de mindere boeken. Het vervolg, From Russia, With Love (1957), is daarentegen een hoogtepunt uit de serie. President John F. Kennedy vermeldt From Russia, With Love zelfs in zijn 'boeken top tien'. Fleming doet het idee voor 'Russia' op nadat hij als afgevaardigde journalist een bezoek brengt aan Istanbul. Daar wordt een conferentie van Interpol gehouden. Istanbul blijkt een prachtige locatie voor zijn volgende boek. Opmerkelijk is dat de figuur van Bond pas op éénderde van het verhaal zijn rentree maakt. De hoofdstukken daarvoor worden gebruikt om het plan van misdaadorganisatie Smersh uit te leggen. Voor het eerste maakt Bond gebruik van technische snufjes, die later in de films een grote rol zijn gaan spelen. In 'Russia' wordt ook voor het eerst een uitgebreide omschrijving van Bond gegeven:
Het was een donker, scherpbesneden gezicht, dat op de door de zon gebruinde rechterwang een wit litteken van zeven centimeter lang vertoonde. De ogen, onder tamelijk lange, zwarte wenkbrauwen, waren groot en koel. Het haar was zwart, links gescheiden, en achteloos geborsteld, zodat er een dikke zwarte lok over de rechterwenkbrauw viel. De vrij lange, rechte neus liep naar een korte bovenlip waaronder een grote fijnbesneden, maar harde mond lag. De kaaklijn was recht en sterk. Een stuk van een donker kostuum, een wit overhemd en een zwart gebreide das voltooiden het portret.
Hoewel From Russia, With Love als één van Flemings beste werken wordt gezien, heeft hij grote moeite zijn held met goed gevolg door alle valstrikken te leiden. Daar komt bij dat Fleming een beetje moe wordt van Bond. Als oplossing laat hij de geheim agent dan ook vergiftigd op het 'wijnrode tapijt' in elkaar zakken. Het is nog maar de vraag of Bond dit zal overleven.
[bewerk] Toch nog een vervolg
De kleine groep trouwe fans die Bond voornamelijk in Engeland heeft, schreeuwt om een vervolg. Maar Fleming heeft er geen zin meer in. Totdat hij met een aantal vrienden een Inagua-expeditie op Jamaica maakt. Het eiland Inagua brengt Flemings fantasie op hol – het idee voor Bond-boek nummer zes is geboren. In Doctor No (1958) volgt Fleming weer zijn gebruikelijke stramien. De plot wordt vrij simpel gehouden en de actie is direct. Intussen heeft Fleming kritiek gekregen op Bonds wapen. De Beretta die de geheim agent hanteert, blijkt volgens wapenexpert Geoffrey Boothroyd een damespistool te zijn. In Doctor No laat Fleming de Beretta dan ook vervangen door een Walther PPK. Boothroyds hulp wordt door Fleming niet in de wind geslagen – als dank geeft hij de wapenmeester van MI6 de naam Major Boothroyd. In de films is deze persoon beter bekend als Q (quartermaster).
[bewerk] Bond onder controle
Het productieproces van Doctor No verloopt makkelijker dan zijn voorganger From Russia, With Love. Fleming heeft Bond weer volledig onder controle en begint aan Goldfinger (1959), gevolgd door de verhalenbundel For Your Eyes Only (1960), dat bestaat uit 'vijf geheime gebeurtenissen in het leven van James Bond'; From a View to a Kill, For Your Eyes Only, Risico, The Quantum of Solace en The Hildebrand Rarity.
[bewerk] De vloek van Thunderball
Na het voltooien van de verhalenbundel, blijkt de filmindustrie opnieuw interesse in een Bond-film te tonen. Fleming wordt benaderd door producent Kevin McClory en scenarioschrijver Jack Whittingham. Gedrieën beginnen zij aan het scenario Longitude 78 West. De held: James Bond. En de vijand: Spectre-leider Ernst Stavro Blofeld. Maar het lukt allemaal niet zo lekker. Hoewel de boeken intussen aardig aftrek vinden, wil het met 'Longitude' niet zo lukken. De kwakkelende Fleming krijgt opdracht van zijn arts wat rustiger aan te doen en hij distantieert zich van het ambitieuze project. Hij vertrekt weer naar het zonnige Jamaica en begint aan zijn volgende boek: Thunderball (1961). Met als held: Bond. En de vijand: Spectre-leider Ernst Stavro Blofeld! Thunderball volgt exact het verhaal dat Fleming samen met McClory en Whittingham had gecreëerd. Echter zonder vermelding van hun namen. De twee gedupeerden zijn hier niet gelukkig mee en beginnen direct een langlopende en slopende rechtszaak. Fleming blijft overigens niet stilzitten. Na Thunderball begint hij aan The Spy Who Loved Me (1962). Een Bond-boek waarin niet Bond, maar de onbekende Vivienne Michel de hoofdrol speelt. Fleming beweert dat hij een manuscript op zijn bureau heeft gevonden, ondertekend door Vivienne Michel zelf. Hij hoeft de gebeurtenissen enkel in boekvorm te gieten. In 'The Spy' komt Bond pas halverwege het verhaal ten tonele, om Vivienne uit de klauwen van twee bloeddorstige moordenaars te redden. 'The Spy' blijkt een verhaal dat vooral in trek is bij vrouwelijke lezers. Maar de 'die hard' Bond-fans vinden het maar niks.
[bewerk] De eerste Bond-film
Opnieuw klanken vanuit de filmwereld. De Amerikaanse producenten Albert R. Broccoli en Harry Saltzman hebben, onafhankelijk van elkaar, interesse getoond in de Bond-verhalen. Als Eon Productions besluiten zij de handen ineen te slaan en kopen de rechten van alle Bond-boeken, plus die van de boeken die Fleming nog gáát schrijven. Behalve Casino Royale, die rechten waren nog in bezit van Charles K. Feldman, bezit Eon alle Bond-verhalen. Als eerste Bond-film willen zij Thunderball lanceren. Thunderball bezit zowel een solide verhaallijn als fantasie en spanning. Ideaal om het filmpubliek warm te maken voor Bond. Maar Eon voelt de hete adem van McClory en Whittingham in de nek, en bedenkt zich geen moment. Thunderball gaat van de baan en de eer valt te beurt aan Dr. No (1962).
[bewerk] Nieuwe manier van filmmaken
Zoiets als Dr. No heeft het filmpubliek nog nooit ervaren. Tot die tijd werd een film opgebouwd uit vrij lange shots. Voor Dr. No geeft regisseur Terence Young editor Peter Hunt de opdracht de shots kort te houden en te knippen waar het kan. Hunt doet wat hem wordt gevraagd en het resultaat is een film met een enorme vaart. Zelfs voor hedendaagse maatstaven kan Dr. No nog goed meekomen. De lowbudget film wordt een ongekende hit. Het ziet er naar uit dat wij Bond wel vaker in de bioscoop gaan zien.
De Bond uit de film lijkt niets op de Bond uit de boeken. Ian Fleming is in eerste instantie dan ook allerminst tevreden met de acteur die Eon voor de rol van Bond heeft gekozen; de stoere Schot Sean Connery. Voormalig melkboer, doodskistenbouwer, vrachtwagenchauffeur en body builder. Fleming ziet meer in gentleman David Niven. De boeken-Bond is vrijwel humorloos, terwijl de film-Bond er op los grapt – zeker in de latere films. Maar bovenal is er de verschijning van de robuuste Connery. Fleming vindt hem maar een lompe boer. Tot het moment hij hem ziet spelen. Opslag verandert hij van standpunt en geeft zijn Bond zelfs een Schotse achtergrond.
[bewerk] Terug naar de oorsprong
Fleming gaat terug naar Jamaica om na het debacle van The Spy Who Loved Me terug te keren naar de oorsprong van de Bond-boeken. Met als resultaat het juweel On Her Majesty's Secret Service (1963), vervolgd door You Only Live Twice (1964). Deze boeken borduren voort op misdaad-organisatie Spectre en worden (samen met Thunderball) gezien als de 'Blofeld-trilogie'. Dankzij de films krijgt Fleming wereldwijd het succes waarnaar hij zo verlangde. Te meer omdat hij tot dan toe altijd in de schaduw had gestaan van zijn eveneens schrijvende broer Peter. De boeken beleven een ware revival. De tweede Bond-film From Russia with Love (1963) wordt een nog groter succes en de derde, Goldfinger (1964), blijkt de ultieme goudmijn voor Eon. De intussen kwakkelende Fleming is zojuist bezig aan The Man with the Golden Gun (1965) als een hartaanval hem fataal wordt. 's Nachts, op weg naar het ziekenhuis, excuseert hij zich nog tegenover de verpleegkundigen dat hij hen uit hun slaap houdt. Tot het laatste moment een echte gentleman. Ian Lancaster Fleming overlijdt op 12 augustus 1964. Op slechts 56–jarige leeftijd.
[bewerk] Postume uitgaven
Aangezien de fans schreeuwen om een nieuw Bond-boek, geeft uitgeverij Glidrose Productions The Man with the Golden Gun toch maar postuum uit. Helaas betreft dit slechts een eerste versie van Flemings verhaal, waardoor het boek minder sterk is dan zijn voorgangers. Voor The Man with the Golden Gun heeft Fleming immers geen kans gekregen het verhaal te polijsten.
In 1966 verschijnt als laatst Octopussy and The Living Daylights van Flemings hand. Een verhalenbundel bestaand uit de korte verhalen Octopussy, The Living Daylights, The Property of a Lady, plus het laatste interview van Fleming met het blad Playboy. Het grote succes van de film Goldfinger en de rest van de Bond-films heeft Fleming niet meer mogen meemaken.
[bewerk] Selecte werken
[bewerk] James Bond
- Casino Royale (1953)
- Live and Let Die (1954)
- Moonraker (1955)
- Diamonds Are Forever (1956)
- From Russia With Love (1957)
- Doctor No (1958)
- Goldfinger (1959)
- For Your Eyes Only (een verhalenbundel, 1960)
- Thunderball (1961)
- The Spy Who Loved Me (1962)
- On Her Majesty's Secret Service (1963)
- You Only Live Twice (1964)
- The Man With The Golden Gun (1965); er wordt gezegd dat dit boek werd afgerond door Kingsley Amis)
- Octopussy, The Living Daylights And The Property Of A Lady (een verhalenbundel, 1966)
[bewerk] Kinderboek
- Chitty Chitty Bang Bang (1964)
[bewerk] Ander
[bewerk] Links
Ian Flemming: Hoofd van de 30ste Asault Unit zie: Jacht op het Duits atoomwapen in WOII
