Hollandse IJssel
| Hollandse IJssel | |
|---|---|
 |
|
| Lengte | 46 km |
| Hoogte van bron | m |
| Debiet | m³/s |
| Stroomgebied | km² |
| Van | Merwedekanaal, Nieuwegein |
| Naar | Nieuwe Maas, Rotterdam |
| Stroomt door | Utrecht - Zuid-Holland |
 De Hollandse IJssel bij Gouda. |
|
De Hollandse IJssel (ook: Hollandsche IJssel) is een rivier in de provincies Utrecht en Zuid-Holland die een enigszins boogvormige route aflegt tussen Nieuwegein en de Nieuwe Maas ten oosten van Rotterdam. Zijrivieren zijn de Kromme IJssel, Lange Linschoten, de Vlist en de Gouwe. De voornaamste plaatsen aan de rivier zijn Nieuwegein, Gouda, Capelle aan den IJssel en Krimpen aan den IJssel. Zowel het eerste als het laatste gedeelte zijn zeer verstedelijkt, het gedeelte ertussenin biedt over het algemeen karakteristiek Groene-Hartlandschap.
De Hollandse IJssel was oorspronkelijk een zijarm van de Lek, die voorbij Vreeswijk begon. Om twee redenen moest die arm in de 13e eeuw worden afgedamd: de afdamming van de Rijn bij Wijk bij Duurstede had van de Lek een grotere rivier gemaakt, en de ontginning van het Hollandse veengebied vroeg om een gedegen afwatering. Dat kon alleen bij een lager waterpeil in de Hollandse IJssel. Op last van Graaf Floris V kwam de dam in 1285 tot stand (de Dam bij het Klaphek). Sindsdien wordt de Hollandse IJssel uitsluitend door gegraven wateren gevoed.
Toch heeft de rivier, tussen Oudewater en Hekendorp bijvoorbeeld, nog prachtige kleinschalige uiterwaarden, waarbij de buitenste dijk behoorlijk hoog en steil is. De binnenste dijk is vrij laag.
De rivier ontspringt vanuit het Merwedekanaal midden in Nieuwegein. Nog net in Nieuwegein splitst de Kromme IJssel zich af, waarna de rivier richting het nabijgelegen IJsselstein (oude kern op de linkeroever) stroomt. De Hollandse IJssel stroomt verder in noordwestelijke richting en doet na IJsselstein nog twee oude Utrechtse stadjes aan: Montfoort (linkeroever) en Oudewater (rechteroever). Bij Oudewater bevindt zich de monding van de Lange Linschoten. Vervolgens vormt de rivier enige tijd de provinciegrens (tot het historische Goejanverwellesluis bij Hekendorp, dat nog net Utrechts is).
Bij het stadje Haastrecht bevindt zich de monding van de Vlist, een schilderachtig veenriviertje dat de Lopikerwaard van de Krimpenerwaard scheidt. Van beide waarden vormt de Hollandse IJssel de noordelijke afwatering.
Dan volgt de grootste stad aan de rivier, Gouda, vlak waarvoor zich nog een sluizencomplex, De Waaiersluis bevindt. Vanaf deze sluizen naar boven (oosten) is de rivier dan ook gekanaliseerd te noemen. Via de Mallegatsluis in Gouda kan de stad worden ingevaren en tevens weer verlaten naar het noorden. Ten westen van Gouda ligt de Julianasluis, deze vormt nu de meest gebruikelijke verbinding voor vrachtschepen naar het noorden van het land via een gegraven verbinding met de Gouwe. Het getij dringt steeds vanuit zee tot Gouda door, waardoor vroeger de grachten in de stad met vers water doorgespoeld, ofwel geschuurd, konden worden. Het verschil tussen eb en vloed varieert nu nog, na de uitvoering van de Deltawerken, van 1.80 meter in de zomer tot 3.30 meter in de winter.
De stad ligt aan de voornaamste Hollandse scheepvaartroute, die via de Gouwe en de benedenloop van de Hollandse IJssel naar het zuiden loopt. Vanaf Gouda is de Hollandse IJssel een aanzienlijk bredere stroom. Hij passeert het dubbeldorp Gouderak (links, in de Krimpenerwaard) en Moordrecht (rechts, in het Schieland), die door een veer verbonden zijn, en vervolgens de forenzenplaats Nieuwerkerk aan den IJssel (rechts) en het veel kleinere Ouderkerk aan den IJssel (links). Het laatste gedeelte is zeer verstedelijkt: op de linkeroever ligt Krimpen aan den IJssel en er tegenover het nog grotere Capelle aan den IJssel. Tussen beide plaatsen bevindt zich sinds 1958 de genoemde stormvloedkering, het oudste element van de Deltawerken. Vijf jaar eerder was de rivier tijdens de Watersnoodramp nog een groot gevaar gebleken. De getijdewerking op de rivier is sindsdien bij noodgevallen beheersbaar.
De rivier mondt bij Kralingseveer uit in de Nieuwe Maas. Aan de overkant ligt het voormalige eiland dat zijn naam (indirect, via het gelijknamige dorp) aan de Hollandse IJssel dankt: IJsselmonde.
 |
Meer afbeeldingen die bij dit onderwerp horen kunt u vinden in de categorie Hollandse IJssel van Wikimedia Commons. |
