Geeuw (reflex)
Geeuwen of gapen is met hoesten, niezen en misschien ook de hik een van de reflectoire verrichtingen die samenhangen met het ademhalingssysteem. Mensen geeuwen vooral als ze moe of verveeld zijn.
Een geeuw die zich eenmaal heeft aangekondigd, is slechts met enige moeite, en niet volledig te onderdrukken. Er vindt een inspiratiebeweging plaats; de mond gaat wijd open door een reflectoir aanspannen van bepaalde spieren; de buizen van Eustachius openen zich waardoor de druk in het middenoor gelijk wordt aan de omgevingsdruk; bij een volledig ontwikkelde geeuw worden ook de ogen gesloten, de armen geheven en de rug en de armen naar achteren gestrekt.
Een hik terwijl iemand geeuwt kan leiden tot een uitzonderlijk luide boer.
Hoewel iedereen dit gewone verschijnsel kent en mensen gemiddeld 10 tot 15 maal per dag gapen, is er maar heel weinig met zekerheid over bekend. Er bestaan vele hypothesen over het doel of de functie van gapen. Het zou meer optreden bij een laag zuurstofgehalte in het bloed of een verhoogd koolzuurgehalte (experimenteel is aangetoond, door het laten ademen van lucht met verschillende zuurstofdrukken en koolzuurgehaltes, dat deze beide hypothesen niet juist zijn), het zou de druk in de oren gelijkmaken aan de omgevingsdruk; het zou een sociale functie hebben waardoor het groepsdier mens in een groep verkerend tegelijk naar bed gaat, en vele andere. Mensen gapen echter de hele dag, hoewel inderdaad vaker 's ochtends en 's avonds. Gapen heeft ook een zekere erotische lading, claimt een wetenschappelijk onderzoeker die in nov 2004 in Amsterdam aan de VU op het onderwerp promoveerde.
De mens is zeker niet de enige soort die gaapt: mensapen, katten en honden en vele andere zoogdieren en vogels gapen ook. Of dit op grond van dezelfde mechanismen plaatsvindt is onbekend.
Tenslotte: gapen kan behoorlijk aanstekelijk zijn. Zien gapen, of erover lezen, doet een aanzienlijk deel (ongeveer de helft) van de mensen onbedwingbaar gapen. Deze gevoeligheid ontwikkelt zich pas na het eerste levensjaar. Heeft u al gegaapt? Ook bij chimpansees is aangetoond dat het zien gapen van een andere chimpansee een gaapprikkel is.
[bewerk] Literatuur
- Wolter Seuntjens, On Yawning or the Hidden Sexuality of the Human Yawn, proefschrift, Amsterdam (VU), 2004
- Provine, R.R. Contagious yawning and infant imitation. Bulletin Psychonomic Soc., 27:125-126, 1989.
- Provine, R.R. Yawning: effects of stimulus interest. Bulletin Psychonomic Soc., 24:437-438, 1986.
- Provine, R.R. Faces as releasers of contagious yawning: an approach to face detection using normal human subjects. Bulletin Psychonomic Soc., 27:211-214, 1989.
- Provine, R.R. Yawning as a stereotyped action pattern and releasing stimulus. Ethology, 72:109-122, 1986.
- Provine, R.R., Hamernik, H.B. and Curchack, B.B. Yawning: relation to sleeping and stretching in humans. Ethology, 76:152-160, 1987.
