Götterdämmerung

Götterdämmerung is een opera van Richard Wagner en de laatste opera van Wagner's Ring des Nibelungen en tevens het werk dat het voorafgaande in Das Rheingold, Die Walküre en Siegfried overkoepelt en op een nieuw, hoger plan brengt. De première vond plaats op 17 augustus 1876 in het Bayreuther Festspielhaus onder leiding van Hans Richter.

Het werk bestaat uit drie bedrijven, voorafgegaan door een ongebruikelijk lang voorspel. Dit wordt beschouwd als een van de meest sfeervolle passages van de Ring. Wagner laat namelijk de Nornen (dat zijn Schikgodinnen, dochters van de Aardgodin-oermoeder Erda) voor de verblijfplaats van Brünnhilde en Siegfried het verleden, heden en toekomst doornemen, voordat de eigenlijke actie verder gaat met het vertrek van Siegfried naar het Hof van de Gibichungen. Daar wachten hem Gunther, de koning der Gibichungen, diens zuster Gutrune en hun halfbroeder Hagen die de zoon van Alberich is. Hagen zet een plan op om Siegfried in de val te lokken.

Dit klinkt dreigend en dat is het ook. Wotan heeft zich inmiddels in Walhalla teruggetrokken nadat Siegfried z'n speer in stukken heeft geslagen en kan met de Walküren er slechts op hopen dat Brünnhilde, aan wie Siegfried de ring als 'Liebespfand' gegeven heeft, de ring aan de Rijndochters terug zal geven. Alleen door die daad kan de ring van de vloek erop verlost worden en een hemelbrand wellicht worden afgewend. Maar Hagen heeft andere plannen. Hagen is een zoon van Alberich, die Wotan's grote tegenstrever is, en is door hem geheel groot gebracht met het Haat-principe: haat de vrolijken en tracht zelf de ring te verkrijgen omwille van de wereldmacht die de bezitter dan heeft. Het doel heiligt de middelen. Hagen zweert dat de ring hem zal toebehoren en bedenkt een duivels plan om Gutrune aan Siegfried te koppelen en Siegfried Brünnhilde te laten werven voor Gunther. Op deze manier - daar is hij zeker van - bemachtigt hij op een gegeven moment de ring.

Het ziet er lang naar uit dat Hagen zal slagen. Het lukt hem om Gutrune aan Siegfried te koppelen, Siegfried en Gunther sluiten een bloedbroederschap, Brünnhilde wijst de smeekbede van Waltraute (evenals zijzelf een Walküre) om de ring aan de Rijn terug te geven verontwaardigd af ("bist Du von Sinnen?") en in een verschrikkelijke scène daarna verovert Siegfried - dankzij de Tarnhelm - in de gedaante van Gunther, en Brünnhilde voor Gunther. Hij neemt haar met geweld de ring af en legt het zwaard Nothung tussen hen beiden in.

Nadat Alberich Hagen nogmaals heeft bezworen de ring te bemachtigen, keert een ieder naar het hof der Gibichungen terug voor het vieren van de dubbele bruiloft. Hagen roept iedereen tezamen. Gunther zal met Brünnhilde huwen, en Gutrune met Siegfried. Brünnhilde is verbijsterd over het verraad haar door Siegfried aangedaan en reageert geheel ontdaan als ze ook de ring aan Siegfried's vinger ziet. Die nam Gunther haar toch af? Gunther ontkent en vermoedt dan ook verraad in het spel. Siegfried zweert dat hij geen verraad heeft gepleegd maar kan niet overtuigen. Terwijl Siegfried en Gutrune feest vieren, smeden Brünnhilde, Hagen en Gunther het verbond om Siegfried de volgende dag bij de jacht om het leven te brengen.

In het derde bedrijf komen alle lijnen samen en wordt de Ring des Nibelungen voltooid: Op de jacht bij de Rijn weet Hagen Siegfried in een onbewaakt moment te doden. Men keert terug naar het Gibichungenhof, alwaar Gutrune zich grote zorgen maakt. Maar het eindwoord is aan Brünnhilde. Op het moment dat Hagen naar de ring reikt, treedt zij de cirkel in en doet hem ontzet terugdeinzen. Zij beveelt de mannen een brandstapel op te richten waarop de dode Siegfried gelegd wordt. Alles weet zij nu. Zij steekt de brandstapel in brand, doet de ring aan haar vinger en springt zelf ook in het vuur. Door het vuur wordt de ring van de vloek bevrijd. De Rijn stroomt over, de Rijndochters grijpen de ring en sleuren tevens Hagen, die een laatste poging doet om de ring te bemachtigen, met zich mee. In de verte gaat Walhalla ook in vlammen op. De hemelbrand is een feit, het orkest gaat tekeer. De helden- en godenwereld is vergaan en de mensheid is aan zichzelf overgeleverd. Dan klinkt echter het door harpklanken omglansde liefdes-verlossingsmotief, waardoor de slotakkoorden van het werk de hoop doen oplaaien op een nieuwe, betere wereld.......

Der Ring des Nibelungen
Vorabend	Erster Tag	Zweiter Tag	Dritter Tag
Das Rheingold	Die Walküre	Siegfried	Götterdämmerung