Film noir

Een film noir (Frans: zwarte film) is een film in de stijl en sfeer die in de eerste plaats wordt geassocieerd met misdaadfilms, waarin de hoofdfiguren in een nihilistische en existentiële wereld leven.

De film noir is afgeleid van de harde stijl van misdaadromans uit de tijd van de Grote Depressie (eind jaren dertig van de twintigste eeuw). 'Noirs' werden oorspronkelijk geschoten in zwart-wit, en hadden een donkere stijl met veel contrast, afgeleid van de Duitse expressionistische cinematografie.

De term film noir wordt voornamelijk gebruikt voor specifieke films uit de periode 1941 (The Maltese Falcon) tot 1958 (Touch of Evil). Andere vormen van film noir zijn Neo noir en de meer speciekere Tech noir.

American Film Now van James Monaco geeft aan dat film noir niet een genre is maar een stijl. Film noir leende in de jaren 40 elementen uit misdaad-, detective- en mysteriegenres. Hierbij werd een nieuwe vorm van cinema gecreëerd met een aantal nieuwe karakteristieken.

[bewerk] Inhoudelijke kenmerken

Gevoel van angst en onzekerheid.
Een centraal thema: mannelijke protagonist raakt verstikt in een obsessie voor een vrouw.
Femme fatale: aantrekkelijke vrouw die mannen in moeilijkheden brengt. Is meestal verbonden met een andere man (echtgenoot of vriend). De femme fatale is vaak stijlvol, arrogant, sterk, seksueel onafhankelijk en vaak een stevige roker. Daarnaast heeft ze vaak alles onder controle. De Noir-held, de detective, zal proberen de vrouw te krijgen. Echter de vrouw zal liever dood gaan dan door de held veroverd of gearresteerd te worden.
De verzorgende vrouw: tegenhanger van de femme fatale. Soms zal tijdens de film een vrouwelijke hoofdrolspeler eigenschappen hebben van zowel de femme fatale als de verzorgende vrouw.
De (hard-boiled) detective: hierbij zal de detective meestal de verkeerde dame, de femme fatale, ontmoeten. Daarnaast krijgt de detective meestal de vrouw niet maar zal deze vaak aan het eind sterven.
Ingewikkelde verhaalstructuur.
Traditionele domein van de man.
Noir-held, vaak een detective, kent geen idealen.
Een eigenverslag van de protagonist aan de hand van flashbacks of voice-over.
De maatschappij en het systeem zijn keihard. De mensen zijn slecht en de wereld blijft ondanks alles corrupt. Ook de hoofdfiguren in de film blijven zich afvragen wat goed en wat slecht is.
De lagere sociale klasse, de "little people". De personen uit deze klasse proberen met alle mogelijke middelen te overleven. Vaak arbeiders, hoeren, nichten, dieven en barkeepers.
Meestal geen happy end.

[bewerk] Stijlkenmerken

Sterk contrastrijke belichting (Clair-obscur)
Gebruik van groothoeklenzen
Onevenwichtige kadering; extreme close-up → totaal, midshot → close-up / totaal
Enscenering vanuit mannelijk perspectief
Gebruik van spiegels
Ontbreken van camerabewegingen (The Lady from Shanghai is hier een uitzondering op.)
Gebruik van voice-over