Europlanetarium Genk
Het Europlanetarium Genk is een volkssterrenwacht en planetarium in Genk.
Inhoud |
[bewerk] Ontstaan
In navolging van de maanlanding in 1969 startte Genkenaar Lode Vanhoutte de Jonge Onderzoekers voor Genk. Ze deden aan populair wetenschappelijk werk. Vele onderwerpen werden behandeld maar sterrenkunde bleek het meest interessante en ze vonden een thuishaven bij de Vereniging Voor Sterrenkunde (VVS). Op dat moment kenden de sterrenwachten van Grimbergen en Hove reeds een jarenlange werking en werd er vanwege de VVS, en vooral vanwege Armand Pien (voormalige weerman op televisie), geopperd om in elke Vlaamse provincie een volwaardige volkssterrenwacht uit te bouwen. Er werd dan ook gedacht om in Genk de derde Vlaamse volkssterrenwacht neer te zetten. Eerst zou er een kleine gelijkvloerse sterrenwacht komen maar de plannen werden steeds groter en groter.
[bewerk] Concrete plannen
In 1977 werd gestart met de promotie van de volkssterrenwacht. De idee van een kleine sterrenwacht werd toen ook omgevormd tot een grootschaliger plan met professionele allures. Terwijl een kleine groep leden zich bezig hield met de zakelijke kant van de oprichting van de sterrenwacht werd in 1979 gestart met een cursus Algemene sterrenkunde voor beginners.
Intussen behelsden de vernieuwde plannen van de te bouwen sterrenwacht een koepelgebouw en een tentoonstellingsruimte. De eigenlijke koepel- en kijkerruimte zouden zich 5 meter boven de begane grond bevinden. In tegenstelling tot de 'klassieke' sterrenwachten is deze ruimte vierkant met in het plafond een ringbalk waar de 6 meter koepel op steunt. Om de kosten te drukken en om een goede relatie te verzorgen met de Gemeente werd beslist om de koepel zelf te bouwen.
[bewerk] Opening
1983 zou het jaar van afwerking worden. Buiten de zelfgebouwde koepel werd een groot deel van de binneninrichting ook afgewerkt door actieve leden van de sterrenwacht. De uiteindelijke opening was in 1984.
Met de officiële ingebruikneming op 9 juli 1988 van Georama, de geologische tuin op Kattevennen, werd een bijzonder waardevolle schakel toegevoegd aan de keten van attractieve elementen die deze 'kleurrijke gemeente' tot de Limburgse trekpleister bij uitstek maakt. Georama is werkelijk een uniek en leerrijk opzet. Op uiterst aangename wijze wordt ons een wetenschappelijk beeld opgehangen van 570 miljoen jaar geologische geschiedenis en dit op een manier die zowel de specialist als de student of toevallige bezoeker kan aanspreken en boeien.
[bewerk] Planetarium
Gezien de hachelijke economische problemen van het mijngebied en de nood om voor Genk duurzame toeristische infrastructuur uit te bouwen werd gedacht om annex de bestaande Limburgse Volkssterrenwacht een planetarium uit te bouwen. De uitbouw van een planetarium in Genk bood immers de mogelijkheid om vanuit het gehele Euregio-gebied bezoekers aan te trekken en het recreatiegebied Kattevennen die uitstraling te geven die het beoogde en verdiende. Het overstijgend toeristisch karakter van het planetariumproject voor de regio maakt deel uit van de reconversie van het oostelijk mijngebied.
De uitbouw van een planetarium bij een bestaande en goed uitgewerkte volkssterrenwacht is een logische uitbreiding daar een planetarium de sterrenhemel onder ideale (wolkenloze) omstandigheden kan tonen, zowel overdag als 's nachts. Bewegingen van diverse hemellichamen kunnen versneld worden om astronomische begrippen duidelijk te maken.
Er waren drie partners voor de bouw: EEG (50 %), Vlaams Commissariaat Generaal voor Toerisme (40 %) en het (toenmalige) gemeentebestuur van Genk (10 %). Vanwege de EEG werd reeds in 1987 goedkeuring gegeven voor dit project. Er werden twee dossiers voorbereid voor ten eerste het planetariuminstrument zelf en ten tweede voor de bouw. Architect Jos Hanssen maakte een voorontwerp en later een definitief ontwerp voor een bedrag van 18 miljoen BEF (€450 000).
Het vooropgesteld bedrag bleek uiteindelijk 24 miljoen BEF (€600 000) te bedragen waardoor niet alle plannen konden doorgaan. De bovenverdieping werd niet geplaatst en als optie voor de toekomst beschouwd. Ook de secretariaatsruimte, auditorium en extra toiletten werden niet meer voorzien. Er werd verwacht dat eind 1990 alles klaar zou zijn en het modernste planetarium van de Benelux haar deuren kon openen. Eind 1989 diende ten minste 20 % van het gesubsidieerde bedrag uitgegeven te worden voor het planetariumproject. De Limburgse Volkssterrenwacht is tevens institutioneel lid van de International Planetary Society.
Eind 1989 werd aangevangen met de bouw van het planetarium. Er werd besloten om vanuit Oost-Duitsland het middelgroot planetarium SPACEMASTER aan te schaffen plus een koepel met een diameter van 12,5 meter.
De bouw zelf en het installeren van het instrument hadden duidelijk meer tijd nodig dan verwacht zodat 1990 niet het openingsjaar zou worden, maar wel 1991. De plaatsing van het instrument werd een feit in januari 1991. Door de steeds oplopende bouwkosten werden de afwerkingskosten geraamd op 5 miljoen BEF (€125 000).
In de grote vakantie van 1991 werd begonnen met proefvoorstellingen voor diverse groepen, er waren nog geen zetels geplaatst. In december 1991 werden dan eindelijk de zetels geplaatst (90 stuks) en werd de klankinstallatie vervolledigd. Ondertussen werd ook werk gemaakt van de buitenafwerking. Klinkers en beplanting werden geplaatst om het planetarium bereikbaar en aantrekkelijk te maken. Uiteindelijk mocht gastheer Armand Pien op vrijdagavond 20 december, samen met een 200-tal genodigden het planetarium voor geopend verklaren!
Daar de volledige installatie er nog steeds niet was, werden tot mei 1992 voortdurend 'live'-voorstellingen gegeven. Zeven monitoren verzorgden telkens een planetariumvoorstelling met diverse thema's. Nadat de installatie geleverd werd was het de bedoeling om de geautomatiseerde projecties uit te breiden maar met de mogelijkheid om steeds 'live' voorstellingen te kunnen blijven doen. Dit werd enorm op prijs gesteld door scholen die met specifieke vragen en opdrachten naar het planetarium stapten vermits zij immers een grote brok kosmologie in het leerplan hadden.
[bewerk] Uitbreiding
In 1993 werd dan de aanzet gegeven door een ernstige uitbreiding van zowel de audio-visuele mogelijkheden van het planetarium zelf als een effectieve uitbouw in de vorm van een auditorium en kantoorruimten. In 1995 werd het planetenpad gerealiseerd dat het Europlanetarium verbindt met het aanpalende Heempark.
De Laser maakte zijn officiële opening mee in 1998, samen met de nieuwe planetariumvoorstelling 'Mars, terug naar de rode planeet'. Zoals verwacht waren de bezoekers onder de indruk van de mogelijkheden van zulk een laser. De installatie van deze laser nam maar liefst vijf maanden in beslag.
[bewerk] Toekomst
Vanaf 2007 wordt Kattevennen een toegangspoort tot het grootste bos- en natuurgebied van Vlaanderen, de Hoge Kempen. Hierin zal het Europlanetarium centraal staan. Er komt een nieuw multifunctioneel gebouw met een nieuw onthaalcentrum, een nieuwe horecavoorziening, een bijkomende tentoonstellingsruimte en een polyvalente ontvangstinfrastructuur. Het gebouw gaat er ook letterlijk als een poort uitzien: het komt dwars over de bestaande weg en fietsers of wandelaars kunnen er gewoon onder door.
