Encephalartos woodii
| Encephalartos woodii IUCN-status: Uitgestorven in het wild[1] |
|||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 plant in de Kew Gardens |
|||||||||||||||
| Taxonomische indeling | |||||||||||||||
|
|||||||||||||||
| soort | |||||||||||||||
| Encephalartos woodii Sander (1908) |
Encephalartos woodii is een palmvaren, die er bekend om staat dat hij in het wild is uitgestorven en dat er geen vrouwelijk exemplaar bekend is. Aangezien palmvarens tweehuizig zijn kan deze plant zich dus niet geslachtelijk voortplanten.
Het is een tot 6 m hoge plant met een of meerdere stammen met een diameter die meestal 30 – 50 cm is, maar meer dan 2 m kan bedragen. De kroon is parapluvormig en bestaat uit 50 – 150 bladeren. De bladeren zijn glanzend donkergroen, 2 – 3 m lang, in de lengterichting gebogen en geveerd in 70 – 150 deelblaadjes. De deelblaadjes zijn V-vormig gerangschikt. De plant produceert zes tot acht, helder oranjegele kegels. Deze zijn cilindrisch, meestal 40 – 90 cm lang maar met uitschieters tot 1,2 m en 15 – 20 cm breed.
John Medley Wood ontdekte in 1895 een enkele mannelijke plant met vier stammen op een steile, zuidelijke helling aan de randen van het Ngoye Forest, ongeveer 30 km van Mtunzini in KwaZoeloe-Natal in Zuid-Afrika. Er werden stekken van zijscheuten aan de basis van de stammen van de plant genomen en deze werden opgekweekt in de Durban Botanical Gardens in Durban. Uiteindelijk gingen alle stammen in het wild te gronde en ondanks vele zoektochten zijn er nooit meer planten in het wild aangetroffen. Waarom de plant in het wild is uitgestorven is nooit duidelijk geworden. Mogelijk werd hij uitgeroeid door het gebruik in ceremoniële rites van zoeloes. Sommige autoriteiten suggereerden dat dit ene exemplaar geen soort was maar een natuurlijke hybride en hebben er nooit meer exemplaren bestaan.
Er wordt gespeculeerd over methodes om E. woodii toch geslachtelijk te vermeerderen. Een methode zou kunnen zijn om de plant te kruisen met een vrouwelijk exemplaar van E. natalensis, de naaste verwant. De hieruit ontstane hybride, E. woodii × natalensis kan vervolgens met E. woodii worden teruggekruisd. Uiteindelijk wordt er zo vaak terugegekruisd tot er een plant ontstaat die een vrij nauwkeurige benadering is van E. woodii en er een populatie van mannelijke en vrouwelijke planten ontstaat. Een andere optie is de observatie dat palmvarens die aan trauma’s worden blootgesteld zoals fysieke verwondingen of vorst, van geslacht kunnen veranderen. Dit zou kunnen worden toegepast bij E. woodii om een geslachtsverandering te induceren.
[bewerk] Exemplaren in botanische tuinen
Een aantal botanische tuinen in de wereld hebben de soort in hun collectie. Allen stammen af van de plant die door John Medley Wood is ontdekt. Een aantal botanische tuinen waar deze plant kan worden bezichtigd zijn:
- Durban Botanical Gardens in Durban
- Hortus Botanicus Amsterdam
- Kirstenbosch National Botanical Garden in Kaapstad
- Kew Gardens
- National Botanic Gardens in Dublin
- Orto botanico di Napoli in Napels
