Elisabeth Bas
Elisabeth Bas was een sigarenmerk dat in de jaren 60 van de twintigste eeuw bekend stond om zijn fraaie sigarenbandjes. In 2005 zijn deze bandjes nog steeds gewilde verzamelobjecten, evenals de sigarenkistjes, blikken en andere herinneringen aan deze sigaren. De fabriek was gevestigd in Boxtel.
De naam van het sigarenmerk is afkomstig van een schilderij van Ferdinand Bol getiteld Elisabeth Jacobsdr. Bas. Zij leefde van 1571 tot 1649 en was de weduwe van Jochem Hendricksz. Swartenhont. Swartenhont was kapitein bij de marine en een militaire held. Hij overleed in 1627 en liet de weduwe achter met 4 kinderen. Drie van dezen stierven eerder dan hun moeder. De oudste dochter, Maria, had drie kinderen toen zij overleed, zodat Elisabeth Bas de zorg over hen moest overnemen. Een van deze kleinkinderen, Maria Rey, gaf later ook opdracht aan Ferdinand Bol om een portret van haar te schilderen. Jochem Swartenhont is ook geschilderd met zijn dochter Maria door de schilder Nicolaes Eliasz. Daarbij droeg hij natuurlijk zijn militaire decoratie.
Tijdens de Twaalfjarig bestand (1609 tot 1621) werd Jochem werkeloos. Hij begon samen met zijn vrouw in Amsterdam een taverne, genoemd naar de Prins van Oranje. Die was gevestigd op de hoek van de Nes en de Pieter Jacobszstraat en werd goed bezocht door politici, kunstenaars en schrijvers. Na de dood van Jochem zette Elisabeth Bas de zaken voort. Ze werk rijk en liet 28.000 gulden na.
Het schilderij van Elisabeth Bas hangt in het Rijksmuseum Amsterdam. Het schilderij werd oorspronkelijk aan Rembrandt toegeschreven, en werd daardoor als beeldmerk voor het sigarenmerk genomen. In 1911 begon men te twijfelen aan de schilder, en wordt het aan Ferdinand Bol, een leerling van Rembrandt, toegewezen. Abraham Bredius was destijds van mening dat het schilderij moest worden toegeschreven aan Bol. De verzamelaar en kunsthistoricus Cornelis Hofstede de Groot (1836-1930) vond dat echter een absoluut belachelijk idee. De ruzie tussen de twee mannen werd hoog opgespeeld.
Tegenwoordig wordt echter ook getwijfeld aan de identiteit van de vrouw op het beroemde schilderij.
