Cultureel ondernemer

Een cultureel ondernemer is meer dan een ondernemer in de kunst en cultuursector. Zowel zelfstandige kunstenaars als cultuurinstelling als leidinggevenden binnen deze instituties kunnen zichzelf opstellen als cultureel ondernemer als zij zich richten op markgerichte cultuurontwikkeling en exploïtatie.

[bewerk] Algemeen

De klassieke ondernemer is zelfstandig, werk voor eigen rekening en risico, bezit productiemiddelen en kapitaal, produceert een product voor een markt en zijn streven is maximale winst tegen minimale kosten. In het cultureel ondernemerschap worden wat accenten verschillender gelegd:

De cultureel ondernemer zoekt een weg voor de artistieke ambities enerzijds en de verkoopbaarheid, toegankelijkheid en publieksvoorkeuren anderzijds.
De ondernemer maakt gebruik van moderne zakelijke inzichten, richt zich op het best denkbare werk, en voor een zo groot modelijk publiek.
Cultureel ondernemerschap heeft te maken met het realiseren van alternatieve organisatievormen en financieringsstructuren binnen de kunstwereld.

[bewerk] Wie zijn culturele ondernemers

In 1999 onderscheidde Rick van der Ploeg vier hoofdtypen van cultureel ondernemerschap: de kunstenaar, de producent, de opdrachtgever en de programmeur. Hierbij kan men denken van beroepen als filmproducent, televisieproducent, galeriehouder, uitgever, theatermaker, schouwburgprogrammeur tot de kunstenaar als kleine zelfstandige. En verder ook ondernemende instituten als bibliotheken, musea, orkesten, theatergezelschappen enz.

[bewerk] De opkomst van dit ideaal beeld

Kunstenaars hebben in elke beschaving een bijzondere rol gespeeld, wat als een rolmodel in gedachten is gebleven: De troubadours in de Middeleeuwen, de geniale kunstenaar in de Renaissance, de virtuoos in de Barok, de romanticus in de Romantiek, de bohemian kunstenaar eind 19de eeuw. In de 20ste eeuw bracht de vele nieuwe kunststromingen gelijknamige types van impressionist, fauvist, expressionist, dadaïst, surrealist etc. Evenzo bracht maatschappelijke ontwikkelingen bepaalde rolmodellen van de Marxist, socialist tot de protestkunstenaar en het idee van de autonoom kunstenaar uit de 1970er jaren. Het idee van een cultureel ondernemerschap is in Nederland opgekomen in 1990er jaren onder meer als reactie op het rolmodel van de autonoom kunstenaar: Hierin staat de ontwikkeling van de kunstenaar en de kwaliteit van z'n werk centraal. Het cultureel ondernemerschap is gepromote door Rick van der Ploeg als staatssecretaris voor cultuur en media in het Kabinet-Kok II van 1998 tot 2002. Niet meer de kwaliteit maar de presentatie, de publiciteit en verkoop en opdrachten acht men van belang.