Caissonziekte
| Caissonziekte (decompressieziekte) | ||
| ICD-10 | T70.3 | |
| ICD-9 | 993.3 | |
| DiseasesDB | 3491 | |
| eMedicine | emerg/121 | |
| MeSH | C21.866.120.248 | |
Caissonziekte is een ziektebeeld dat zich kan voordoen bij mensen die na onder verhoogde luchtdruk te hebben gewerkt weer in een omgeving met normale druk terugkomen, zoals duikers.
Oorspronkelijk (rond het laatste decennium van de 19e eeuw) werd de ziekte beschreven bij mensen die onder verhoogde druk onder het wateroppervlak in grote duikerklokken (caissons) werkten aan de funderingen van bruggen. De oorzaak van de klachten is dat er tijdens het verblijf in een gasmengsel met de hoge druk meer stikstof in het bloed en in de weefsels oplost dan normaal (fysisch wordt dit verschijnsel beschreven met de wet van Henry). De stikstof wordt bij het terugkeren naar normale druk niet snel genoeg via de longen afgevoerd. De stikstof vormt dan belletjes in de bloedvaten, waardoor de bloedsomloop wordt gehinderd (embolie). Als zulke bellen in de hersenen ontstaan kan dit zelfs dodelijk zijn. Vergelijk het ontstaan van bellen in een bierflesje als men de druk verlaagt door de dop eraf te halen.
Stikstof is vrij goed oplosbaar in water en bij hoge druk neemt de oplosbaarheid nog toe. Tijdens het afdalen en het duiken op diepte lost stikstof op in het bloed en van daaruit in de overige weefsels van het lichaam. Hoe groter de diepte, hoe sneller de stikstof oplost. Hoe langer het verblijf, hoe meer ook slecht doorbloede weefsels (b.v. kraakbeen) oververzadigd raken met stikstof. Een duiker kan caissonziekte dus voorkomen door niet te lang en niet te diep te duiken (er lost dan weinig stikstof op) en door langzaam op te stijgen (het lichaam krijgt dan de kans de stikstof uit het bloed te "wassen" en via de longen af te voeren).
Een duikcomputer of duiktabellen helpen bij het plannen van een duik om stikstofverzadiging te voorkomen. Veel en/of diep duiken verergert het probleem: niet alle stikstof is aan het eind van een duik uit het lichaam verdwenen, zelfs niet als men zich aan alle voorschriften houdt. Om deze reden is het aan te raden als men een duikvakantie plant op een bestemming per vliegtuig de laatste 2 dagen voor de terugreis niet meer te duiken: in een vliegtuig is de cabinedruk op grote hoogte lager dan aan de grond (komt overeen met ca 2000 meter) wat alsnog een aanval van caissonziekte kan uitlokken.
Verschijnselen zijn hoofdpijn, duizeligheid, pijn in de spieren en gewrichten (anders dan spierpijn door inspanning!). Bij ernstige gevallen kan het slachtoffer buiten bewustzijn raken, verlamd raken (al dan niet tijdelijk) of zelfs overlijden.
Behandeling van caissonziekte gebeurt in decompressiekamers (eigenlijk recompressiekamer), waar het slachtoffer zo snel mogelijk opnieuw in een verhoogde luchtdruk wordt geplaatst, om daarna de luchtdruk heel geleidelijk te laten dalen. Door het weer onder druk brengen worden al ontstane bellen in ieder geval kleiner en wordt het ontstaan van nieuwe bellen voorkomen. Al bestaande bellen zijn niet meteen weer verdwenen. Het is mogelijk de stikstofoververzadiging te voorkomen door een speciaal luchtmengsel in te ademen waarin een gedeelte van de stikstof vervangen wordt door een ander gas, bijvoorbeeld helium of zuurstof.
Naast caissonziekte hoort ook zuurstofvergiftiging bij de medische aandoeningen van het duiken.
Synoniemen: decompressieziekte, duikersziekte
