Broeibak
Voor de introductie van de glastuinbouw werden groenten en planten vaak onder platglas geteeld. In 1960 was er nog 950 ha onder platglas, maar daarna is het areaal snel kleiner geworden en in 1995 was er nog maar 20 ha. Nu wordt platglas bijna alleen nog door volkstuinders en hobbyisten gebruikt. De bakken worden afgedekt met eenruiters of Lentse ramen. Er zijn enkele en dubbele bakken. Bij de dubbele bakken liggen de ramen twee aan twee tegenover elkaar. In het midden is de bak 40-50 cm hoog. De ramen liggen bovenaan op een betonnen nok en onderaan op betonnen randen. De nok rust op betonnen palen.
De dubbele bakken liggen in de lengterichting van noord naar zuid, waardoor al vroeg de zon in de bak kan schijnen en de felle zon midden op de dag in de lengterichting van de bak schijnt. Tegen de felle zon worden in de zomer de ramen met een laagje krijt bedekt. Een enkele bak voor opkweek van planten in het vroege voorjaar ligt met de lage kant op het zuiden om zoveel mogelijk zonlicht op te vangen. Door de lage stand van de zon in dit jaargetijde wordt de bak niet gauw te heet. In de zomermaanden is deze ligging minder geschikt.
De bak wordt gelucht door bij de dubbele bak onderaan of bij een enkele bak (zie achtergrond van foto) bovenaan een houten klosje van 11 x 7 x 4,5 cm onder de dorpel van het raam te plaatsen. Door de afmetingen van het klosje kan op drie verschillende hoogtes gelucht worden.
Doordat platglas makkelijk weg waait wordt het raam goed vastgelegd door stormpennen aan de voet van het raam en betonnen regels over de ramen. Stormpennen zijn gemaakt van in een hoek gebogen glad 10 mm dik betonijzer. De pennen zijn 60 cm lang en het gebogen stuk 7 cm lang.
Inhoud |
[bewerk] Verwarming
[bewerk] Organische stof
Voor het verwarmen van de bak kan het beste verse paardemest worden gebruikt, omdat deze een voor bacteriën gunstige koolstof/stikstof (C/N) heeft. Ook stro kan worden gebruikt, maar hier moet dan stikstof in de vorm van bijvoorbeeld chilisalpeter, kalkstikstof of ureum en voldoende vocht aan worden toegevoegd. Er wordt hiervoor een ongeveer 80 cm diepe sleuf gegraven die gevuld wordt met verse paardenmest. Over de paardemest wordt het grootste gedeelte van de uitgegraven grond gebracht. Door broei van de mest komt er geleidelijk warmte vrij. Bij paardemest kan na enkele weken een grondtemperatuur tot ongeveer 30 °C, soms echter zelfs hoger, bereikt worden, die vervolgens in acht weken langzaam daalt naar ongeveer 20 °C. Bij stro is de temperatuut in vergelijking met paardemest aanvankelijk laag, 15 °C, om vervolgens in acht weken te stijgen naar ongeveer 18 °C.
Vooral komkommers werden vroeger in een broeibak geteeld.
[bewerk] Elektrisch
In plaats van organische stof kan de bak ook verwarmd worden met verwarmingskabels of met verzinkt kippengaas. Aan de beide einden van het gaas wordt een aluminium strip geklemd, waarop de elektriciteitsdraden worden aangesloten. Hierbij is een veiligheidstransformator nodig die maximaal 50 Volt afgeeft. De stroomsterkte wordt dan 100 tot 200 ampère. Verwarming met kippengaas geeft een gelijkmatige warmte en een goede warmteverdeling.
[bewerk] Eenruiter
Een eenruiter is 80 cm breed en 150 cm lang. De houtenlijst is 45 (40) x 45 mm en de dorpel 55 x 30 mm dik. In de lijst is een 10 mm diepe en 6 mm brede groef gefreesd. In de lijst zit een glasplaat van 140x73 cm. Door gebruik te maken van een glasplaat uit één stuk komt er meer licht in de bak maar is de breukgevoeligheid groter dan bij een Lents raam, die uit een aantal kleinere ruitjes bestaat. Vroeger werden breuken gerepareerd door repen textiel over de breuk te leggen en deze met verf te doordrenken. Tegenwoordig wordt transparante siliconenkit voor glas gebruikt.
Op de onder- en bovendorpel is een latje geplaatst, waardoor de glasplaat niet uit de sponning kan schuiven.
Een eenruiter is door één man op tillen en te verplaatsen.
[bewerk] Lents raam
Een Lents raam bestaat uit vele kleine ruitjes, waardoor er minder breuk optreedt. Door de grotere afmetingen dan die van een eenruiter zijn twee man nodig voor het verplaatsen van het raam.
Lentse ramen zijn voor de opkweek van plantmateriaal nog in gebruik bij het Nederlands Openluchtmuseum.
[bewerk] Areaalontwikkeling platglas
| jaar | ha |
| 1940 | 925 |
| 1946 | 787 |
| 1950 | 960 |
| 1952 | 1021 |
| 1955 | 895 |
| 1960 | 950 |
| 1965 | 375 |
| 1967 | 285 |
| 1975 | 165 |
| 1980 | 100 |
| 1985 | 80 |
| 1990 | 50 |
| 1995 | 20 |
Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het areaal teruggelopen om daarna weer uit te breiden tot de vooroorlogse omvang.
