Mins
Van Wikipedia
- Dit artikel is gesjreve in 't Mestreechs. 't Weurt gewaardeerd óm in dit artikel woe meugelik 't Mestreechs aan te hawte.
De Mins (Homo sapiens) is 'nen hiel hoeg oontwikkelden aap oet de femilie Minsape, mèt volkoume rechopstoonde gaang, weineg hoedsbeharing en hendeg groete heersene. Mèt dees lèste eigesjap heet hier ziech 'n civilisatie um ziech heer kinne bouwe, en heet heer 'n aontal unieke kwaliteit die häöm in eder geval vaan de meiste diere oondersjeie: 't vermouge tot taolvörming, 't gebroek vaan wèrktuige en de idee vaan de ziel. Recint oonderzeuk heet evels aongetuind tot inkel aander hoegoontwikkelde diere ouch aon al of e paar vaan dees kinmèrke voldoon, wie de sjimpansee, d'n tummeleer en 't verke. 't Versjèl is dus neet wezelik, meh wel evident, umtot 't nivo tot de mins in zien besjaving haolt väöl hoeger ligk.
Veur de minsesaorte die aon de Homo sapiens veuraofgónge zuug Evolutie vaan de mins.
[bewirk] Fysieke kinmèrke
De mins weurt vaanajds tösse 160 en 170 cm laank; in modern tije is dat mier geweure door euvervlojege vojing en meender frequinte krenkdes. Zien gewiech ligk tösse 60 en 80 kg; mennekes zien gemeinlik bellangriek zwoerder. De pregnantietied bedraag nege maond; de jäög vaan e minsekind doort zeker 16 jaor. De levesverwachting is de lèste iewe touwgenome vaan zesteg (veur gezonde lui) nao tösse zeventeg en tachteg; oetsjeters behaole al mier es 110. Minse höbbe hun lichaamsvehaoring zoe good wie verlore en draoge gemeinlik kleding veur ziech tege de kaw de besjèrme.
[bewirk] Sociaal leve
De mins is gemeinsjappelik georganiseerd en woent in groeter of kleiner gemeinsjappe van zelf gebawde oonderkoumes (stei en dörper). De take die de gemeinsjap benujeg weure door de gemeinsjap zelf verdeild oonder häör lejer. De stei en dörper vörme ziech gewuunlik tot volker. Conflikte tösse gemeinsjappe en volker zien tamelik frequint, me sprèk daan vaan oorlog.
't Intellek vaan de mins oet ziech in weitesjap, religie en kuns. De saort is stèrk op vermaak geriech, wat häöm de bijnaom Homo ludens opleverde.
't Seksueel leve vaan de mins is oetgebreid, umtot de mins 't gaans jaor op seksualiteit is ingestèld. Aanders en de gewoene sjimpansee en de bonobo is de mins in princiepe monogaam; dees eigesjap steit garant veur de creatie vaan femilies, in de minselike maatsjappij veurnaom es kleinste sociaal einheid.
