Prótín
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
Prótín ([prótein, af gríska orðinu protas er merkir "mikilvægur") er lífrænt efnasamband með háan mólmassa, sem samanstendur af fjölda amínósýra, sem tengjast með peptíðtengjum. Prótín eru nauðsynleg fyrir vöxt og viðgang allra lifandi frumna og veira.
Mörg prótín eru ensím, ellegar undireiningar prótína, sem hvetja efnahvörf. Önnur prótín gegna hlutverki í byggingu eða virkni, þá eru sum prótín mótefni, önnur geyma og flytja mismunandi tengla.
Prótín í fæðu brotna upp við meltingu, sem hefst í maga. Þar eru prótínin leyst upp í prótasa og fjölpeptíð til að útvega lífverunni amínósýrur. Pepsinogen verður að ensíminu pepsin í tengslum við saltsýru. Pepsin er proteolytic ensímið sem meltir kollagen, helsta prótín bandvefs. Prótín er einn þeirra efnaflokka við hlið fjölsykra, fita og kjarnasýra, sem eru helstu efnasambönd lífs.
Kóðunarferli gena ákvarðar röð amínósýra nánast allra náttúrulega prótína. Oft er þeim prótínum sem myndast breytt, svo þau verði virk. Algengt er að prótín starfi saman til ná ákveðinni virkni.
Efnisyfirlit |
[breyta] Eiginleikar prótína
[breyta] Samsetning
Prótín eru byggð úr 20 mismunandi L-alfa-amínósýrum í genum. Genin rita RNA sem er breytt í mRNA sem er síðar þýtt í tRNA af ríbósómi. Myndun viðkomandi peptíðtengis milli amínósýra, sem mynda prótín er hvatt áfram af amínóacýl tRNA. Endar amínósýrukeðjunar eru kallaðir karboxýlendi annars vegar og aminoendi hinsvegar.
[breyta] Bygging
Prótín falla saman í einstakt þrívítt form. Prótín eru fjölliður, þar sem amínósýrur eru einingarnar. Prótín eru greind eftir byggingu þeirra í fjóra flokka.
- Primary structure: the amino acid sequence
- Secondary structure: highly patterned sub-structures — alpha helix and beta sheet — or segments of chain that assume no stable shape and are formed by hydrogen bonding. Secondary structures are locally defined, meaning that there can be many different secondary motifs present in one single protein molecule.
- Tertiary structure: the overall shape of a single protein molecule; the spatial relationship of the secondary structural motifs to one another; primarily formed by hydrophobic interactions, but hydrogen bonds, ionic interactions, and disulfide bonds are usually involved too.
- Quaternary structure: the shape or structure that results from the union of more than one protein molecule, usually called protein subunits in this context, which function as part of the larger assembly or protein complex.
[breyta] Hlutverk
[breyta] Næring
Prótín veita líkamanum köfnunarefni og lífsnauðsynlegar amínósýrur.
[breyta] Prótín rannsóknir
Prótín eru viðkvæm fyrir umhverfi sínu.
[breyta] Saga
Prótín voru fyrst nefnd í bréfi sem Jöns Jakob Berzelius skrifaði Gerhardus Johannes Mulder 10. júlí 1838 eftir uppgvötun sína:
- «Le nom protéine que je vous propose pour l’oxyde organique de la fibrine et de l’albumine, je voulais le dériver de πρωτειοξ, parce qu’il paraît être la substance primitive ou principale de la nutrition animale.»
Hægt er að þýða þessa klausu á þennan veg:
- "Nafnið prótín sem ég sting upp á fyrir hið lífræna oxíð fíbríns og albúmíns, vil ég draga af gríska orðinu πρωτειοξ, því það virðist vera grundvallar þáttur í næringu dýra."
Rannsóknir á prótínum hafa staðið yfir sleitulaust frá upphafi 19. aldar, þegar vísindamenn urðu fyrst varir við þennan áður óþekkta flokk lífrænna efnasambanda.
[breyta] Tengt efni
- Lífræn efnafræði
- Efnafræði
- Peptíð
- Amínósýra
- Erfðafræði
