David Hume
Úr Wikipediu, frjálsa alfræðiritinu
| Vestræn heimspeki Heimspeki 18. aldar (Nýaldarheimspeki) |
|
|---|---|
 |
|
| Nafn: | David Hume |
| Fædd/ur: | 26. apríl 1711 |
| Dáin/n: | 25. ágúst 1776 |
| Skóli/hefð: | Raunhyggja |
| Helstu ritverk: | Ritgerð um mannlegt eðli, Rannsókn á skilningsgáfunni, Rannsókn á frumatriðum siðfræðinnar, Ritgerðir um siðferði og stjórnmál, Samræður um trúarbrögðin |
| Helstu viðfangsefni: | þekkingarfræði, frumspeki, hugspeki, siðfræði, fagurfræði, trúarbrögð, hagfræði, stjórnmál |
| Markverðar hugmyndir: | orakarlögmálið, aðleiðsluvandinn, greinarmunur á staðreyndum og gildum |
| Áhrifavaldar: | John Locke, George Berkeley, Francis Hutcheson, Isaac Newton |
| Hafði áhrif á: | Immanuel Kant, Jeremy Bentham, Adam Smith, Charles Darwin, T.H. Huxley, John Stuart Mill, Bertrand Russell, A.J. Ayer, W.V.O. Quine, J.L. Mackie, Friedrich A. von Hayek |
David Hume (26. apríl 1711 – 25. ágúst 1776)[1] var skoskur heimspekingur, hagfræðingur og sagnfræðingur og einn mikilvægasti hugsuður skosku upplýsingarinnar á 18. öld.
Venjulega er Hume talinn einn þriggja helstu málsvara bresku raunhyggjunnar en þó eru ekki allir á einu máli um hvernig eigi að túlka heimspeki Humes. Sumir telja að Hume hafi fyrst og fremst verið efahyggjumaður en aðrir telja að kjarninn í heimspeki hans sé öðru fremur náttúruhyggja.
Hume var undir miklum áhrifum frá raunhyggjumönnunum John Locke og George Berkeley en einnig frá ýmsum frönskumælandi höfundum eins og Pierre Bayle og mörgum enskumælandi hugsuðum og vísindamönnum, svo sem Isaac Newton, Samuel Clarke, Francis Hutcheson og Joseph Butler.
Hume naut ekki mikilla vinsælda meðal samtímamanna og var misskilinn af flestum þeirra. Hann fékk þó betri viðtökur á meginlandi Evrópu en í heimalandi sínu. Kirkjunnar menn höfðu ætíð horn í síðu Humes og komu a.m.k. tvisvar sinnum í veg fyrir að hann fengi ráðningu sem háskólakennari.
Eigi að síður hafði Hume þó nokkur áhrif bæði á samtímamenn sína og síðari tíma heimspekinga. Mestu munar ef til vill um áhrif Humes á prússneska heimspekinginn Immanuel Kant. Meðal annarra heimspekinga sem hafa verið undir áhirfum Humes má nefna Jeremy Bentham, John Stuart Mill, A.J. Ayer, Bertrand Russell og J.L. Mackie.
Efnisyfirlit |
[breyta] Helstu ritverk
- Ritgerð um mannlegt eðli (A Treatise of Human Nature: Being an Attempt to introduce the experimental Method of Reasoning into Moral Subjects.) (1739–40)
- Rannsókn á skilningsgáfunni (An Enquiry Concerning Human Understanding) (1748)
- Rannsókn á frumatriðum siðfræðinnar (An Enquiry Concerning the Principles of Morals) (1751)
- Samræður um trúarbrögðin (Dialogues Concerning Natural Religion (Kom út að Hume látnum)
- Ritgerðir um siðferði og stjórnmál (Essays Moral and Political) (Fyrsta útg. 1741–2)
- Saga Englands (The History of England) (1754–62)
- „Mín eigin ævi“ („My Own Life“) (1776)
[breyta] Tengt efni
- aðleiðsluvandinn
- A priori þekking
- Náttúruhyggja
- Raunhyggja
[breyta] Frekara lesefni
- Anderson, R. F., Hume’s First Principles (Lincoln: University of Nebraska Press, 1966).
- Ayer, A. J., Hume (Oxford: Oxford University Press, 1980).
- Flew, A., David Hume: Philosopher of Moral Science (Oxford: Basil Blackwell, 1986).
- Johnson, David, Hume, Holism and Miracles (Ithaca: Cornell University Press, 1999). ISBN 0-8014-3663-X
- Russell, Paul, Freedom and Moral Sentiment: Hume's Way of Naturalizing Responsibility (New York & Oxford: Oxford University Press, 1995).
- Siebert, Donald T., The Moral Animus of David Hume (Newark: University of Delaware Press, 1990).
[breyta] Neðanmálsgrein
- ↑ 26. apríl er fæðingardagur Humes skv. júlíska tímatalinu en er 7. maí skv. gregoríska tímatalinu.
[breyta] Heimild
- Greinin „David Hume“ á ensku útgáfu Wikipedia. Sótt 11. mars 2006.
