Iomáint

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.

Cluiche foirne atá san iomáint (nó iománaíocht) ina mbaintear feidhm as camán agus liathróid ar a dtugtar sliotar. Meastar go bhfuil sé ar cheann de na cluichí foirne is sciobthaí ar domhan. Is de bhunadh Ghaelach an cluiche, agus is in Éirinn is mó a imrítear é. Tá gaol aige le shinty, cluiche a imrítear don chuid is mó in Albain. Tugtar an chamógaíocht ar an leagan den chluiche a imríonn mná.

Ceann de na spóirt dúchasach Éireannach é an iomáint, in éineacht le Peil Ghaelach agus liathróid láimhe. Is é an Cumann Lúthchleas Gael a reachtálaíonn na spóirt seo.

[athraigh] Cluiche

Camán agus sliotar

Is é cuspóir an chluiche níos mó pointí a bhaint amach ná an taobh eile. Déantar scóráil tré'n sliotar a thiomáint idir chuaillí an taoibh eile. Tá diameter 65mm (2.55 orlach) ag an sliotar agus tá sé clúdaithe le leathair. Camán a dtugtar ar an maide a úsáidtear, é atá déanta as adhmad na fuinseoige. Tá an camán idir 26–40 orlach i leith, le ceann leata ar a dtugtar bas. Tá an bas seo níos mó ar chamán an chúlbáire, chun é a bheith ábalta an sliotar a stopadh. Nuair a bhuailtear an sliotar, is féidir é a thiomáint ag 150 km/h agus suas go 100m i bhfad.

[athraigh] Rialacha

Imreoirí.

[athraigh] An pháirc

Tá an pháirc imeartha 140 méadar (153 slat) ar fhad, le péire cuaillí ar gach taobh. Tá cuma "H" ar na cuaillí, ar nós cuaillí rugbaí ach tá líon ag a mbun mar atá i sacar. Tá na cuaillí 6.4 méadar (7 slat) óna chéile, agus tá an cuaille trasna 2.13 méadar (7 dtroigh) os cionn na talún. Buaitear cúl, le luach trí bpointe, nuair a chuirtear an sliotar faoin gcuaille trasna, agus pointe amháin nuair a chuirtear an sliotar os cionn an chuaille.

[athraigh] Na foirne

Tá cúig déag peileadóir i ngach foireann, agus úsáidtear an leag amach céanna i gcónaí. Tá cúlbáire amháin (uimhir 1), seisear cosantóir (uimhreacha 2-7), beirt imreoir lar-páirce (uimhreacha 8 agus 9) agus seisear ionsaitheoir (uimhreacha 10-15). Bíonn an cúlbáire gléasta i ndath difriúil ó na himreoirí eile. Tá cúig déag fear ionaid ann (uimhreacha 16 agus ar aghaidh), agus is féidir cúigear a úsáid in aon chluiche amháin.

[athraigh] An liathróid

Chun an sliotar a bhogadh ó áit amháin go dtí áit eile, is iad na rudaí atá ceadaithe ná:

Ag tabhairt buail (nó poc) leis an gcamán
Ag déanamh pas boise leis an lámh
Ag ciceáil (tá sé ceadaithe, ach níl sé ró-éifeachtúil)

Is iad na rudaí nach bhfuil ceadaithe ná:

Ag piocadh an liathróid go díreach ón dtalamh
Ag caitheamh an liathróid
Ag rith níos mó ceithre choiscéime gan pasáil nó preab a dhéanamh ar an gcamán
Ag gabháil an liathróid trí uair i ndiaidh a chéile gan tadhall leis an talamh
Ag caitheamh an liathróid ó lámh amháin go dtí an lámh eile
Ag caitheamh nó ag tabhairt pas boise isteach sa chúl
Ag caitheamh an camán
Ag déanamh scór nuair a bhfaigheann an ionsaitheoir an liathróid isteach sa chearnóg

[athraigh] Ag scóráil

Déantar scóráil nuair a thiomáintear an sliotar idir chuaillí an taoibh eile. Buaitear cúl, le luach trí bpointe (nó cúilíní), nuair a chuirtear an sliotar faoin gcuaille trasna. Léiríonn an moltóir brat ghlas nuair atá cúl déanta. Buaitear pointe amháin (cúilín) nuair a chuirtear an sliotar os cionn an chuaille, agus taispeánann an moltóir brat bán. Taispeántar na scóranna san fhormáid {cúl}-{cúilíní}. Mar shampla, i gcás cluiche ceannais Craobh Iomána Sinsearach na hÉireann 2006, b'é an toradh deireanach Cill Chainnigh 1-16 Corcaigh 1-13 (bhí an bua ag Cill Chainnigh, lé trí cúilín).