Gásadalur
Frá Wikipedia, hin frælsa alfrøðin
|
||
 |
||
| Postnummar | FO 387 | |
| Kommuna | Sørvágs kommuna | |
| Markatal | 18 | |
| Íbúgvar (2005) | 14 | |
Gásadalur er ein bygd í Føroyum, ið er í Vágum vestan fyri Bø. Hon liggur út móti Mykinesfirði og er umgyrd av teimum hægstu fjøllunum í oynni - Árnafjall (722 metrar) fyri norðan og Eysturtindur (715 metrar) fyri eystan.
Innihaldsyvirlit |
[rætta] Almennt
Lendingin er neyvan møgulig. Tískil vóru bátarnir hjá íbúgvunum altíð í Bø og tá ið teir ætla at fara út at fiska, máttu teir fara eftir gøtuni upp um Skarð, ið er umleiðis 400 metrar høgt. Meðan Føroyar vóru hersettar av Bretlandi undir seinna heimsbardaga, reistu Gásadalsmenn eina trappu oman til sjógvin í 1940. Kortini kundi mann neyvan kallað hetta ein havn.
Harvið hevur Gásadalur leingi verið einasta bygd í Føroyum uttan vegasamband. Áðrenn tunnilin varð bygdur, var bert møguligt at koma til Gásadals við tyrlu ella til gongu. Hesin truppuleikin við sambandi lótu bygdin minka nógv seinastu árini. Postmaðurin gekk tá við posti upp um fjallið tríggjar ferðir um vikuna. Tá ið tann danska myndin "1700 metrar frá framtíðini" kom út, varð hann kendur í øllum heiminum.
Síðani 2003 hevur verið møguligt at ganga ígjøgnum tunnilin (um tað er ikki gloymt at hava ein lykt) og síðan 2005 er loyvt fyri íbúgvar úr Gásadali, ið hava ein lykil, at koyra við bili. Tunnilin er 1.410 metrar til longdar. Áðrenn tunnilin letur upp fyri almennari ferðslu, skulu portalarnir gerast lidnir, partar av loftinum vatntryggjast, vegabreyt gerast og asfalterast.
Hevði tunnilin ikki komið, var bygdin vorðið avtoftað, sambært íbúgvunum. Men at Gásadalur fer at veksa aftur, er eingin trygd fyri. Meirilutin av íbúgvunum eru 60 ár og eldri, og børn búgva ikki leingi í Gásadali.
[rætta] Gæsa og gæs
Sambært søgu Gásadals hevur henda bygdin fingið navn eftir Gæsu í Kirkjubø. Hon hevði etið kjøt, hóast tað ikki var loyvt í føstu. Tískil vóru allar ognir tiknar av henni, og hon mátti flyta til dalin í Vágum. Hinar sagnirnar eru mest um huldufólk. Ein onnur, heldur trúligari frágreiðing sigur, at navnið kemst av teimum villgásaflokkum, sum frá gamlari tíð hava tikið seg til Gásadals um summarið.
[rætta] Á veg til Gásadals
Hóast tunnilin er tað framvegis trupult at fara til Gásadals. Síðani tunnilin er vorðin veruleiki, flýgur tyrlan ikki leingi til Gásadals. Bussurin (Leið 300) koyrir vanliga til Sørvágs og bert einaferð um dagin (um kvøldið) til Bíggjar tá ið tilkallað verður tveir tímar áðrenn ferðina.
Tí at íbúgvar úr Gásadali eru einsamallir við lyklinum til tunnilin, er ikki møguligt at koyra til Gásadals fyri øðrum fólki. Tey kunna annaðhvørt ganga ígjøgnum tunnilin ella upp um Skarð.
Tann gamla gøtan upp um Skarð er 3.500 metrar til longdar og tekur 2 1/2 tímar. Gingið verður fyrst úti við eggina. Her skuldi verða gingið sera varliga, tó ikki gloymt at njóta tað framúrskarandi útsýnið yfir Sørvágsfjørð, Tindhólm, Gáshólm og Mykines.
Í Gásadali er ongin kirkja. Gudstænasta og lestur eru tískil í skúlanum. Áðrenn kirkjugarðurin varð bygdur í 1873, vórðu fólk grivin í Bø og borin upp um fjallið. Miðskeiðis á ferðini er líksteinurin ið var tað einasta staðið, har sum berararnir hvíldu.
Longri frammi á veg til Gásadals er eisini Keldan Vígda, har sum ein prestur vígdi kelduna til at doypa eitt ógvuliga sjúkt barn ið mátti til læknan í Bø. Var barnið deytt og ódoypt, hevði tað mist sálarinnar frelsu sambært kristnari trúgv.
Næst við Skarð er Risasporið. Søgan greiðir frá tveir risar ið búðu í Gásadali og í Mykinesi. Tá ið teir komdu til ilnar, ætlaði gásadalsrisin at ganga til Mykines. Hann gjørdi sær renningarlop eftir fjøllunum og megnaði at koma út í Mykines í einum lopi. Sporið sæst til í dag.
Tað er onkuntíð bratt og tungt at ganga niðan Gásadalsbrekkuna av Skarðinum. So skuldi ansað eftir tí leysa grótinum.
[rætta] Bókmentir
- 1700 meter fra fremtiden, Danmark 1990, 84 min, Fakiljufilmur. Leikstjóri: Ulla Boje Rasmussen. (Internet: upplýsingar á enskum)
- 1700 meter fra fremtiden : en film om den færøske bygd Gásadalur. - Keypmannahavn: Statens Filmcentral, 1990. - 32 s.
- "Jákup Andreas Henriksen - tann gamli postmaðurin úr Gásadali". (Internet: upplýsingar á enskum, týskum, fronskum, donskum og føroyskum)
- "Til Gongu í Føroyum: Bøur - Gásadalur". (Internet: síða 11)
Sí eisini: Bygdir í Føroyum
[rætta] Útvortis ávísing
- www.hagstova.fo (tað nýggjasta frá hagfrøði)
- www.faroestamps.fo (upplýsingar um Gásadal á enskum, týskum, fronskum, donskum og føroyskum)
- www.fms.fo (PDF-fíla) (upplýsingar um tunnilin til Gásadals)
- www.stamps.fo (Postsøgan í Gásadali)
- www.tourist.fo (PDF-fíla) (Til gongu í Føroyum)
 |
Sørvágs kommuna | |
| Bøur | Gásadalur | Mykines | Sørvágur | ||
