نورعلی الهی
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
نورعلی الهی (استاد الهی) (تا 11 سالگی فتح‌الله و سپس به نورعلی تغییر یافت) (منبع 12) زاده 19 شهریور 1274 شمسی در روستای جیحون‌آباد، در نزدیکی کوه بیستون، واقع در استان کرمانشاهان عارف، فیلسوف، قاضی و موسیقی‌دان بود. پدرش حاج نعمت‌الله جیحون‌آبادی(1298-1250 شمسی)، نویسنده و شاعری عارف بود.(منبع 1)
استاد الهی بیست و هفتم مهر ماه 1353 شمسی در تهران درگذشت. بعدها بنای یادبودی بر مزارش واقع در هشتگرد، کوی نور بنا شد.
فهرست مندرجات |
زندگی
استاد الهی، دوران کودکی و نوجوانی را نزد پدرش به روزه و ریاضت، عبادت، مراقبه و تجربیات معنوی گذراند و به موازات آن به موسیقی و آموختن دروس ظاهری مرسوم آن زمان که بیشتر در زمینه الهیات و اخلاق بود پرداخت. در بیست و یک سالگی، پس از دوازده سال روزه و ریاضت مداوم، قدم از ریاضت‌خانه بیرون نهاد و چندی بعد، از سنت معمول گوشه نشینی دوری گرفت.
زندگی در اجتماع
پس از درگذشت پدر (1298 شمسی)، به این نتیجه رسید که دوران معنویت سنتی به پایان رسیده و پیشرفت معنویت را دیگر نمی‌توان در آرامش و سکون انزوا و ریاضت جستجو کرد. وی معتقد بود که معنویت را باید در یک زندگی اجتماعی تجربه کرد. لذا در سن بیست و چهار سالگی، موقعیت ممتاز معنوی و اجتماعی‌اش را کنار گذاشت، تا اصول اخلاقی خود را در بوته آزمایش اجتماع قرار دهد و به این ترتیب از سنت‌های دیرینه که می‌توانست او را مادام‌العمر اسیر تفکر صرف کند، فاصله گرفت.
از این رو سفرهایی به تهران و دیگر مناطق نمود، محاسن و گیسوان خود را که نمادی از عرفان سنتی بود کوتاه کرد، جامه روحانی سنتی را کنار گذارد و وارد اجتماع شد. ابتدا با استقرار در تهران، وارد خدمت دولتی در اداره ثبت شد. بدین‌ترتیب محقق معنوی به خواست خودش یک کارمند گمنام دولتی شد و در پایین‌ترین سطح یک دیوان‌سالاری گسترده، شروع به کار کرد.
سپس با گذراندن دوره عالی قضایی، وارد دادگستری شد. توانایی او در کار قضاوت، و اصرار مدام او بر احقاق حق و اعمال عدالت، یکی از ویژگی‌های او بود. وی نزدیک به سی سال وظایف بعضاً حساسی در کار قضاوت در جایگاه قاضی، ریاست دادگاه، ریاست دادگستری، دادستانی و دیگر شغل‌های قضایی بر عهده داشت.(منابع 3 و 4) وی در تمامی دوران قضاوت، به تحقیقات در زمینه معنویات نیز ادامه می‌داد و عملاً اصول اعتقادی و معیارهای دینی و اخلاقی مورد نظر خود را در بوته اجتماع به آزمایش می‌گذاشت.
در این میان، موسیقی معنوی، که از دوران کودکی جزء مهمی از اشتغالات روزمره او به شمار می‌رفت، مثل همیشه از اهمیت خاصی برخوردار بود. استادان و متخصصان بزرگ موسیقی (همچون موریس بژار، س‍ر یهودی منوهین، موسی معروفی، ژان دورینگ و ...) او را موسیقی‌دانی بزرگ و استاد یگانه تنبور می‌دانستند.(منابع 5، 6، 7 و 8)
استاد الهی در سال 1336 بازنشسته شد و عملاً بعد از این تاریخ بود که بیشتر به تبیین و ارائه اندیشه خویش به صورت مکتوب همت گماشت. دو کتاب تحقیقی در زمینه‌های دینی و معنوی تألیف کرد و شرحی بر یکی از تصانیف پدر خود نوشت. وجوه عملی اندیشه معنوی الهی در زمینه خودشناسی و خداشناسی، بیشتر در قالب گفتار و به صورت تعلیمات شفاهی به دوستان و شاگردانش تا هنگام مرگ او در سال 1353 ادامه داشت. تاکنون دو جلد مفصل از گفتارهای استاد در جلسات درس، با استفاده از یادداشت‌های شاگردانش به چاپ رسیده است.
فلسفه و تعلیمات
تعلیمات استاد الهی ملازم با روشی دقیق و عملی است که به کمک آن می‌توان به سؤالهای همیشگی درباره طبیعت انسان، جایگاه او در عالم هستی و سرنوشت نهایی‌اش پاسخ داد.(منابع 2، 9، 10 و 11) جهان‌بینی وى مؤید اهمیت اساسی بعد معنوی انسان است. او همواره می‌کوشید تا انسانهای این روزگار را که اکثراً خود را موجوداتی محدود به بعد فیزیکی می‌پندارند، با بعد معنوی آشنا سازد و اهمیت حفظ تعادل میان این دو را یادآور شود.
مبحث دین در پرتو اندیشه استاد بر زمینه تازه‌ای گسترده می‌شود. در قاموس او «دین»، به معنای وسیعش، جوهر تمامی ادیان الهی است که در حقیقت، خود «علمی» است دقیق، مبتنی بر مشاهدات و ادراکات عینی، منسجم و تجربی که بدین تعبیر امری است جهانی و مستقل از هر گونه آیین خاص و جدا از عوامل تاریخی یا فرهنگی. این برداشت بدیع نافی مشروعیت هیچ‌یک از ادیان الهی نیست، بلکه مؤید این معنا است که تفاوتهای میان ادیان الهی صرفاً ظاهری و در مورد مسائل فرعی است. به کمک وجوه اصلی و عالم‌گیر دین، ما آدمیان، پی به سرنوشت حقیقی خود می‌بریم و به وجود معنوی خود یا خویشتن خویش دست می‌یابیم.
سیرکمال انسان به چیزی بیش از صرف تفکرات و نظریه‌پردازی‌های فلسفی نیاز دارد. علم دین، مانند هر علم دیگر بر پایه مشاهدات و تجربیات اثبات‌پذیری بنا شده است که باید در طول زندگی عینیت یابد. آنچه از طریق تألیفات و تعالیم استاد در اختیار ما قرار گرفته حاصل این چنین تجاربی است. به عبارت دیگر، نتیجه سالها عمل، تجربه، تفکر و جستجوست تا در این عرصه، اخلاق و عمل در هم آمیزند و راهکاری از وظایف اصلی انسان به دست دهند.
بر این اساس، نخستین وظیفه انسان به دست آوردن شناخت و معرفت از ابعاد حقیقی وجود خود است در عرصه عمل، و نه تنها در قلمرو ذهن. این خودآگاهی از هماهنگی و تعادل میان دو بعد مادی و معنوی حاصل می‌شود.
کیفیت خاص اندیشه استاد شامل اسلوبی است که به کمک آن شاگرد می‌تواند به اصول معنوی عمل کند و نتایجی در تأیید حقیقت آن اصول به دست آورد. این جریان پربار، رهرو را در عین «داد و گرفتِ» مدام با اجتماع به رویارویی با نفس اماره خود می‌کشاند تا جایی که با ممارست لازم، به خودشناسی برسد و قادر شود زمام آن را در دست گیرد. از این رو عصاره تعالیم استاد را می‌توان در فلسفه «سیرکمال» او خلاصه کرد.
به اعتقاد او، خودشناسی مستلزم عملی بیش از تفکر صرف است و معنویت هم مانند علوم دیگر، الزاماً باید بر اساس تجربیات قابل تحقیق و بررسی، بنا شود. لذا آنچه استاد الهی در قالب تعالیم مکتوب و شفاهی خود منتقل کرده، نتیجه مستقیم تجربیات شخصی اوست و نه فقط تفکرات فلسفی.(منابع 2، 9، 10 و 11)
موسیقی
موسیقی استاد الهی، ریشه در سنتی دیرینه دارد که در طول قرون سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است. بر طبق این سنت، در جمع‌های معنوی، متون مقدس را با صدای موزون می‌خواندند. این نغمه‌ها معمولاً همراه می‌شد با سازهای مختلفی چون تنبور، نی، و دف. عموم کسانی که در این جمع‌ها تنبور می‌نواختند، کارشان معمولاً در چنان سطح ابتدایی‌ای بود، که جز همراهی با اشعار، توانایی دیگری نداشتند.
از نقش‌های اصلی او در اعتلای موسیقی تنبور یکی این است که رپرتوار ساده و ابتدایی این ساز را به مجموعه‌ای دقیق، پیچیده، فنی و هنری تبدیل کرد.(منابع 5 و 6) هر چند که موسیقی استاد مبتنی بر سنتی کهن است، اما از بسیاری جهات، پدیده‌ای است کاملاً بدیع که مختص شخص اوست.(منابع 5 و 6) ساخته‌ها و بدیهه‌نوازی‌های فراوان او از لحاظ عمق، پیچیدگی، تنوع، رنگ، لحن و دامنه وسیع عواطفی که برمی‌انگیزد، به هیچ یک از قطعاتی که پیش از او وجود داشت، شباهت ندارد.(منابع 5 و 6)
استاد الهی، تغییرات مهمی در خود ساز نیز به وجود آورد؛ با اضافه کردن سیم سوم، صدا و رنگ‌های تأثیرگذار فراوانی را پدید آورد و آن را با هنر آرایه‌پردازی خاص و شیوه منحصر به فرد نوازندگی‌اش که شامل به کار گیری هر پنج انگشت دو دست است، ترکیب کرد.
استاد به کمک تکنیک نوازندگی خاص خود، نغمه‌ها و ضرب‌های گوناگونی در لایه‌ها و سطوح متعدد می‌آفریند که به صورت یک حرکت موزون به دقت طراحی شده نمایانگر می‌شود. هم‌زمان، وی بعضی اصوات ناموزون (Dissonance) را چنان بجا در موسیقی خود به کار می‌گیرد که حضور ناگهانی آنها حواس ما را از بستر معمول و عادت‌یافته‌مان به بیرون می‌اندازد، و فرصت تغییر و تحول برای ما ایجاد می‌کند.
از آن جا که او موسیقی را پیش از هر چیز، وسیله‌ای برای تفکر و مراقبه می‌دانست، هرگز در مقابل عموم ساز ننواخت، و نیز هرگز قطعه‌ای را به روش حرفه‌ای ضبط نکرد.
برخی اظهار نظرات در مورد استاد الهی
اندیشه و فلسفه استاد الهی همانند بسیاری از صاحبان اندیشه و تفکر، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. گروهی نام فرقه و سکت بر آن نهادند و گروهی هم، نظريات ایشان را از نقطه نظر علمی مورد بررسی قرار دادند. برخی که سابقه علمی و دانشگاهی‌شان موید علم دوستی و جهل گریزشان است، به صورت علمی (به همان روشی که نظریات کانت، هگل و غیره را مورد مداقه قرار دادند) نظریات استاد الهی را بررسی نمودند و نظریات ایشان را یک «تحقیق علمی» نامیدند، که استاد الهی به این موضوع خود اشاره می‌کند (منابع 21،20). برخی دیگر از جمله بعضی از روزنامه‌های محلی وابسته به یک گروه و جناح خاص، به مخالفت برخواستند و عناوینی از قبیل فرقه و سکت بر آن نهادند. روزنامه فرانسوی لوموند از آن جمله‌است. در روز 22 نوامبر 2005 روزنامه فرانسوی لوموند مقاله‌ای منتشر کرد با این عنوان: «یک فرقه صوفی مذهبی نگرانی مسوولان آموزشی را برانگیخت». حال باید پرسید از کی تا به حال تحقیقات علمی به فرقه برگردانده شده؟ یا به تازگی فرقه فیزیک مدرن، فرقه کانت، فرقه هگل ایجاد شده که از آن بی‌خبریم؟
سده استاد الهی
به مناسبت یک‌صدمین سال تولد استاد الهی در شهریور 1374 (سپتامبر 1995 میلادی)، چندین سمپوزیوم تحت عنوان «معنویت: کثرت و وحدت» در برخی از بزرگترین دانشگاه‌های جهان (پاریس، لندن، نیویورک و لس‌آنجلس) برگزار شد. کارشناسان برجسته‌ای در رشته‌های علوم، حقوق، ادبیات و موسیقی نظریات خود را بر اساس مضمون «معنویت: کثرت و وحدت» منعکس کردند.(منابع 13 الی 18)
علاوه بر این، نمایشگاهی از زندگی و آثار استاد الهی، از تاریخ 15 شهریور الی 9 آبان 1374 در نمازخانه دانشگاه سوربن پاریس، با پشتیبانی یونسکو، وزارت فرهنگ فرانسه و با همکاری فرهنگستان پاریس برگزار شد.(منابع 13 الی 18)
سمپوزیوم‌ها
- پاریس، دانشگاه سوربن، 20-16 شهریور 1374
- لندن، دانشگاه لندن، 20 شهریور 1374
- نیویورک، دانشگاه نیویورک، تالار بزرگ سخنرانی متروپولیتن لایف، 31 شهریور الی 2 مهر 1374
- لس‌آنجلس، دانشگاه کالیفرنیا، 8 مهر 1374
آثار
کتاب‌های استاد الهی
- معرفت الروح
- برهان الحق
- حاشیه بر حق‌الحقایق
- آثار الحق جلد 1 و 2
- Hundred Maxims of Guidance, Publisher: Robert Laffont
- Words of Faith: Prayers of Ostad Elahi, Publisher: Robert Laffont
آثار منتشر شده در خصوص فلسفه استاد الهی
- راه کمال، بهرام الهی، انتشارات لیژن (Leejon)
- طب روح، بهرام الهی، انتشارات دروى (Dervy)
- معنویت یک علم است، بهرام الهی، انتشارات دروى (Dervy)
- مبانی معنویت فطری، بهرام الهی، انتشارات دروى (Dervy)
آثار موسیقی منتشر شده برروی لوح فشرده
- Music for the Mind
- Celestial Danses
- Cascade
- Mystical Orison
- Celestial Harmonies
- A Spiritual Epic
- Dialogue with the Beloved
- The Paths of Divine Love
- The Celestial Music of Ostad Elahi
پانویس
- ^ به نقل از روزنامه لوموند و روزنامه لیبراسیون
- ^ به نقل از روزنامه لوموند و روزنامه لیبراسیون
جستارهای وابسته
منابع
- دایرة المعارف اسلام، دکتر ولادیمیر مینورسکی
- معنویت یک علم است، دکتر بهرام الهی، انتشارات دروى (Dervy)
- Unicity, Publisher: Robert Laffont
- 100 گفتار، انتشارات رابرت لافونت
- روح نغمات، ژان دورینگ
- موسیقى و عرفان، ژان دورینگ، انجمن ایران‌شناسى فرانسه
- مجله موسیقی ایران، موسى معروفى، شماره 97، خرداد-تیر 1339
- سرگذشت موسیقی ایران، روح الله خالقى، جلد 1 صفحه 145
- مبانی معنویت فطری، دکتر بهرام الهی، انتشارات دروى (Dervy)
- طب روح، دکتر بهرام الهی، انتشارات دروى (Dervy)
- راه کمال، دکتر بهرام الهی، انتشارات لیژن (Leejon)
- آثار الحق جلد 1
- Le Spirituel: Pluralité et Unité, Publisher: Presses de l'Université de Paris-Sorbonne, 1996 مجموعه مقالات سپموزیوم «معنویت: کثرت و وحدت»، چاپ شده توسط انتشارات دانشگاه سوربن پاریس در سال 1995 میلادی
- Symposium on Spirituality Celebrates the Centennial of Ostad Elahi, UNESCO News Vol. 2, No. 6, 11/20/95
- Ostad Elahi, un destin accompli, Nouvelles Cles, Hiver 95
- Le spirituel: pluralité et unite, Le Christianisme au XXe Siecle, No. 511, 24/9/95 - 30/9/95
- Information Article sur l'exposition "Vie et Oeuvre d'Ostad Elahi", La spiritualité fait # son entrée à l'université, France-Amerique, No. 1228, 14/10/95 - 20/10/95
- Le Spirituel: Pluralité et Unité, Les Petites Affiches, No. 126, 20/10/95
- دو مقاله روزنامه لوموند برخي اظهار نظرات در مورد استاد الهي
- آثار الحق جلد اول صفحه 706 و 707
- برهان الحق ص 1
