شاهسون
از ویکی‌پدیا، دانشنامهٔ آزاد.
ایل بزرگ شاهسون در مناطق مختلف ایران استقرار یافته اند، ولی قسمت عمده آن در آذربایجان نواحی اردبیل، سراب وحدود هشت‌هزار خانوار ازاین ایلات در ارتفاعات اهر، مشکین‌شهر و کناره‌های رود ارس ییلاق و قشلاق میکنند. گروهی دیگر در شمال دریاچه ارومیه و سهند مستقر هستند.
گروه‌های دیگر این ایل در شهرستان ساوه و اطراف زنجان زندگی میکنند. همچنین گروهی از ایل شاهسون در منطقه نیریز فارس در ساحل جنوبی دریاچه بختگان سکونت دارند. شاهسونهای فارس تیره‌ای از ایل اینانلو یا اینالّو به‌شمار می‌آیند.
[ویرایش] نظام ایل
نظام تقیم بندی ایل شاهسون به ترتیب بزرگ‌ترین به کوچک‌ترین واحد عبارت است از: ایل - طایفه - تیره - گوبک - اوبه و او .
ایل شاهسون در آغاز از ۳۲ طایفه تشکیل می‌‌شد، ولی امروزه به تعداد این طایفه‌ها با توسعه تیره‌های سابق و یا تجزیه طایفه‌های کوچک‌تر افزوده شده.
شاهسون مشکین شهر از ۳۲ طایفه زیر تشکیل شده است. حاجی خوجالو، اجیرلو، جوادلو، جوروغلو، گده بیگلو، گیکلو، مستعلی بیگلو، سرخان بیگلو، مرادلو، جانی یارلو، دمیرچی لو، تالش، میکائیل لو، هومن لو، قوردلو، عیسی لو، کورعباسلو، قوجابیگلو، مغان لو، پیرآیوتلو، قره قاسملو، ساری جعفرلو، عرب لو، خلیفه لو، ادولو، زرگرلو، بیگدلو، سروانلار، حسین خان بیگلو، علی بابالو، سیدلو و جعفرلو.
رهبری طایفه ارثی نیست و بر اساس ریش سفیدی، درایت و اعتبار افراد است. در حال حاظر ایلخان یا رهبری واحدی برای ایل وجود ندارد و تصمیمات مربوط به وقت و مسیر کوچ و مراتع از طریق مشورت و ارتباط بزرگان طایفه صورت می‌‌گیرد.
[ویرایش] تاریخ
ایل شاهسون در زمان شاه عباس صفوی از ادغام تعدادی از تیره‌های قزلباش و به منظور تضعیف سرکردگان قزلباش ایجاد شد. شاهسون به زبان ترکی آذربایجانی به معنای دوستداران شاه است.
محمد کریم‌زاده، در "شاهسونهای فارس، پیشینه تاریخی شناخت شاهسونها". دوره ۱۲، ش ۱۳۶ و ۱۳۷ (بهمن و اسفند۵۲): ۷۵-۷۸.می نویسد:
پیشینه تارییخی شاهسونان به زمان پادشاهان صفوی می‌رسد نویسندگان تواریخ و سفرنامه‌ها در این قول معتقند که شاه‌عباس بزرگ برای کاستن نفوذ و نیروی حکمرانان سی‌ودو طایفه قزلباش که درآن روزگار تمشیت و ادارهٔ همه امور مملکت را در دست داشتند و قدرتی بزرگ و خودکامه در برابر پادشاه بشمار می‌آمدند به ایجاد سپاهی مجهز و منظم در یکدستهٔ پیادهی تفنگدار و یکدستهٔ سواره همت کرد.
علی‌الظاهر، بهانه آن پادشاه از تشکیل و تجهیز این قشون پدید آوردن نیروئی رزم‌آور و ورزیده در برابر قوای «ینگیچری» دولت عثمانی بود اما هدف واقعی و پنهانی وی مقابله با امرای خودسر و نافرمان قزلباش و ازمیان برداشتن قدرت و اعتبار ایشان بشمار می‌‌آمد.
در دو قرن اخیر وقایع بسیاری در قلمرو شاهسونها اتفاق افتاده است.در سال ۱۱۹۲ هجری شمسی عباس میرزا به کمک شاهسونها بر علیه روسیه لشکر کشی کرد. در پی عهدنامه گلستان این ایل مناطق بسیار قشلاقی را در تالش و شمال دشت مغان از دست داد. در سال ۱۲۰۵ ایل ساهسون به نفع هر دو طرف وارد جنگ شد. شاهسونهای شمال مغان در پشتیبانی از روسها و شاهسونهای جنوب مغان به اتفاق ایل افشار به حمایت از قشون عباس میرزا جنگیدند. بر اساس قرارداد ترکمنچای ۱۲۰۷ شمسی قسمت شمالی مراتع قشلاقی در اختیار روسها قرار گرفت. در سال ۱۲۸۴ طایفه قوجا بیگلوی شاهسون بر علیه روسها قیام کرده و درگیر شدند. شاهسونهای قره داغی به رهبری بیوک خان فرزند رحیم خان قره داغی در سال ۱۲۸۳ هجری شمسی با مشروطه حواهان درگیر شدند که منجر به شکست آنها در برابر قوای ستارخان شد.
