Helena civilizo
El Vikipedio
Helena civilizo (1450 a.K. - 300 p.K.) estas la antikva greka civilizo, kiu evoluis ĉirkaŭ la Egea Maro post la Falo de Trojo. Ĝi estis disvastigita de Baktrio ĝis Hispanio, de Britio ĝis Egipto, per la imperioj de Aleksandro la Granda kaj Romio. Ĝi estas la civilizo de Homero, Herodoto, Sofoklo, Platono, Aristotelo, Eŭklido, Arkimedo, Cezaro, Kleopatra, Plutarko, Marko Aŭrelio, Ptolemeo, Galeno, Plotino, ktp. Ĝia belarto, literaturo, filozofio kaj matematiko estis tre alta, sed antaŭ la romia imperio, ĝi estis civilizo tre sanga kaj malstabila politike.
Helena civilizo estas la ido de la minoa civilizo kaj la patrino de okcidenta kaj ortodoksa civilizo, kiuj esence estas kristanigitaj (kaj poste modernigitaj) versioj de helena civilizo.
De -1000 ĝis -500, ĝi disvastiĝis per koloniado al Sicilio kaj suda Italio. En tiu tempo, la etruskoj en norda Italio heleniĝis kaj helenigis Romon.
De -500 al 100, la imperioj de la grekoj kaj romianoj disvastigis la civilizon de Hispanio ĝis Baktrio.
Dum la jaroj 100-800, kristanismo transformis la civilizon al iu nova en Eŭropo, kaj islamo forviŝis ĝin el Azio kaj norda Afriko.
Kvankam la civilizo estas delonge mortinta, ĝi daŭras kiel modelo kaj inspiro al la Okcidento per helenismo. Pro tio, okcidentuloj iafoje nomas la civilizon klasika.
| origino | Egea Maro, ĉ -1450 el minoa civilizo |
| daŭro | -1450 al 300 |
| loko | la landoj konkeritaj
de Aleksandro la Granda kaj Romio: okcidenta Eŭropo, la mediteranea baseno, Mezopotamio, Persio, Baktrio. |
| urboj |
Ateno, Sparto, Miceneo, Argo, Bizanco, Mileto, Efeso, Sirakuso, Aleksandrio, Antioĥio, Korinto, Romo, ktp |
| lingvo | greka lingvo, latina lingvo |
| skribo | greka skribo |
| mezuro | greka mezuro |
| kalendaro | atena kalendaro, makedona kalendaro |
| erao | olimpiado |
| numeraloj | grekaj numeraloj |
| ideologio/religio | greka filozofio |
| novigoj |
aksiomo, atomo, demokratio, Dialektiko, eŭklida geometrio, falankso, filozofio, fiziko, historio, kodekso, legio, logiko, mekaniko, metafiziko, arta nudeco olimpiko, pergameno, retoriko, scienco, tragedio, vokala litero, ktp |
Vidu ankaŭ: greka mitologio
