Πάτερον Ιωαννίνων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Το Πάτερο είναι χωριό του νομού Ιωαννίνων. Βρίσκεται σε συντεταγμένες 39 30 12 12Ν, 20 59 43 59 Ε. Βρίσκεται βόρεια από το αρχαίο κάστρο της περιοχής (4ος π.Χ. αι.), περίπου δύο χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή. Σήμερα ανήκει στο Δημοτικό Διαμέρισμα Φορτοσίου του Δήμου Κατσανοχωρίων, και στην απογραφή του 2001 βρέθηκε να έχει πληθυσμό 73 κατοίκων.

[Επεξεργασία] Ιστορία

Στα όρια του χωριού δε βρέθηκαν ποτέ στοιχεία που να αποδείχνουν εγκατοίκηση εξίσου παλιά μ' εκείνη του κάστρου. Ένας "αρχαίος" τάφος διακόσια μέτρα νοτίως του μοναστηριού της Ζοωδόχου Πηγής δεν είναι της εποχής του κάστρου, αλλά μάλλον της περιόδου της Τουρκοκρατίας, αν όχι λίγο πρωϊμότερος (12ου-14ου μ.Χ. αι.). Στην τοπολαλιά αναφέρονταν ως Πάτερ. Έτσι αναφέρεται και σε μια σημείωση σε Μηναία της μητροπολιτικής του εκκλησίας της Αγίας Παρασκευής με χρονολογία 1863. Περίεργο είναι πως οι παλαιότεροι το χρησημοποιούσαν ως γένους θηλυκού, η Πάτερ, και όταν αναφέρονταν σ' αυτό χρησιμοποιούσαν την έκφραση στ' Πάτερ. Πιθανόν η έκφραση να σήμαινε στου Πάτερ με άκλιτο το Πατήρ, ως συνηθίζεται ακόμα και σήμερα στη νεολληνική, από την αρχαιόκλιτη κλητική του Πατήρ (παπάς). Ίσως πρωτοέγινε γνωστό ως ενδιαίτημα κάποιου μοναχού ή ιερέως ή το μοναστήρι του προϋπήρξε του χωριού.

Πότε πρωτοκατοικήθηκε δεν είναι εξακριβωμένο. Η κεντρική του εκκλησία της Αγίας Παρασκευής φαίνεται να χτίστηκε το 1550 και να αγιογραφήθηκε μετά το 1650 πιθανό από αγιογράφους της γνωστής αγιογραφικής σχολής του διπλανού χωριού Φορτοσίου. Ο νάρθηκάς της δεν αγιογραφήθηκε ποτέ και δίνει έτσι την εντύπωση έργου ημιτελούς. Η λοιπή αγιογραφία είναι εξαιρετικής βυζαντινής τέχνης με ποικιλία θεματική. Ο ναός ειναι βασιλική μετά τρούλου που στηρίζεται σε τέσσερις πεσσούς. Αν το χωριό έφτασε να χτίσει εκκλησιά μεγαλοπρεπή το 1500 σημαίνει πως είχε ήδη ζωή πολλών δεκαετιών αν όχι αιώνων. Αν λάβουμε υπόψη μας πως άλλες εκκλησίες της ευρύτερης περιοχής χρονολογούνται από το 1100 (Μοναστήρι Τσούκας), πρέπει να υποθέσουμε πως και το Πάτερο κατοικούνταν από πολύ παλαιότερα.

Ο ναός του αγίου Νικολάου στη βόρεια παρυφή του είναι νεότερος. Το Μοναστήρι της Ζωοδόχου Πηγής στα νότια και κοντά στα δυο πηγάδια από όπου υδρεύονταν το χωριό είναι του 17ου αιώνα.

[Επεξεργασία] Εκπαίδευση

Το σχολείο του είναι κτίσμα του 1888 με την επιγραφή "Γεροκωστοπούλειος Σχολή 1888". Είναι δωρεά του Αχιλλέα Γεροκοστόπουλου, υπουργού στην κυβέρνηση της εποχής, του ελεύθερου ελληνικού βασιλείου. Ο πατέρας του υπουργού Γεροκώστας ξενιτεύθηκε από το χωριό στην Πάτρα όπου πλούτισε ως έμπορος. Το σπίτι του στο χωριό σώζεται ακόμα ως είχε.

Στο σχολείο φοιτούσαν αγόρια κορίτσια ακόμα και την εποχή της τουρκοκρατίας που έληξε μόλις το 1912. Η φοίτηση ήταν τετραετής. Όσοι, αγόρια ή κορίτσια, ήθελαν μπορούσαν να συνεχίσουν στο Ελληνικό (ημιγυμνάσιο) στο διπλανό χωριό, το Καλέντζι. Στο χωριό ζούσαν τη δεκαετία του 1970-80 ακόμα γυναίκες που στο Ελληνικό είχαν διδαχτεί και γαλλικά. Είναι αξιοσημείωτο πως καθόλη τη διάρκεια του περασμένου αιώνα ο αναλφαβητισμός στο χωριό ήταν μηδενικός.

[Επεξεργασία] Κάτοικοι

Οι Πατεριώτες ασχολούνταν με την κτηνοτροφία κα τη γεωργία κυρίως, τη μαστορική από τις άλλες τέχνες, τη ραπτική και την τσαγγαρική. Μερικοί ξενιτεύονταν ακόμα και από τον 19ο αι. Ελάχιστοι είχαν ανώτερη ή ανώτατη εκπαίδευση πριν το 1950. Από το 1960 και εξής η πλειονότητα έχει γυμνασιακή εκπαίδευση τουλάχιστον. Τα τελευταία χρόνια δεν λειτουργεί το σχολείο λόγω ελλείψεως μαθητών. Οι μόνιμοι σήμερα κάτοικοι δεν ξεπερνούν τους 25. Παλαιότερα έφταναν με 25 σπίτια και τους 180. Το καλοκαίρι όταν γεμίζουν τα σπίτια που χρησιμοποιούνται ως εξοχικά φτάνουν σήμερα και τους 100 και το χωριό δίνει την εντύπωση ενός ανθηρού και ευημερούντος τόπου.