DNA
Oddi wrth Wicipedia, y gwyddoniadur rhydd.
Moleciwl mawr iawn (polymer) yw DNA, sef asid deocsiriboniwcleig, sy'n cynnwys y wybodaeth etifeddol, y côd genetig. Mae DNA wedi `i wneud o'r elfennau carbon, hydrogen, ocsigen, ffosfforws a nitrogen.
[golygu] Adeiledd DNA
Darganfododd Friedrisch Miescher y DNA ym 1869 heb deall ei pwrpas. Darganfododd James Watson a Francis Crick yr adeiledd DNA ym 1953.
Mae dwy gadwyn o niwcliotidau gyda'r DNA a mae niwcliotidsy'n moleciwlau llai (monomerau) a wedi 'i wneud o siwgr pentos, bas nitrogenaidd a grŵp ffosffad. Mae'r dwy gadwyn o niwcliodidau yn ffurfio helix dwbl a chadwyd y dwy gyda'i gilydd gan bondiau hydrogen sy'n cysylliau'r basau y dwy gadwyn yn wan (paru basau cyflenwol).
Adenin (A), Thymin (T), Gwanin (G) a Cytosin (C) yw'r pedair bas y DNA. Mae Adenin o hyd yn cysylltu trwy dai bondiau hydrogen a Thymin. A mae Gwanin o hyd yn cysylltu trwy tri bondiau hydrogen a Cytosin.
Mae llawer o baru basau cyflenwol mewn DNA, ond fod pob tri ohonyn yn côd tripled. Fel hynny, Mae nifer o godau tripled a pob un ym golygu un o'r 20 asid amino, asid sy'n cael ei cynnwys mewn proteinau. O ganlyniad, mae'r trefn y basau (a'r codau tripled hefyd) yn achosi'r trefn asid amino mewn proteinau - a mae hynny'n golygu fod y wybodaeth am adeiledd prodeinau mewn y DNA. Gall y DNA trawsgrifio'r wybodaeth hwn i'r mRNA i wneud proteinau mwen ribosomau y cell.
[golygu] Dyblygiad DNA
Mae angen dyblygiad DNA wrth i gellau rannu (mitosis)
Gall y DNA cynhyrchu copi ei hyn trwy ensymaun a moleciwlau cludo arbennig. I wneud hynny, mae ensym yn rhannu'r DNA i'r dwy niwcliotidau ac ar un pryd mae pob niwcliotid yn dechrau cynhyrchu niwcliotid newydd. Wedi'r gorffen y proses hyn, mae dwy DNA newydd, pob un gyda un niwcliotid hen ac un niwcliotid newydd.
Camgymeriadau dybligiad yw'n achosi mwtaniadau.
