Li Chwès
Èn årtike di Wikipedia.
Li Chwès, c' est ene gazete e walon askepieye e 1995 pa Charles Massaux, et k' a stî li prumire fé bråmint del proze nén racontrece: des noveles, do spôrt ucobén des rpoirtaedjes touristikes. Çouci, addlé des coirnêyes pus classikes: powezeyes, vîs mestîs, rireyes. Li deujhinme gazete a pratiker li responda e walon, après l' Rantoele.
Ådvins |
[candjî] Prezintaedje
Dizo l' tite, gn a ossu ene dijhêye da Mistral redjårbêye insi: “Nosse walon, c' est les vîs fondmints di nosse patrimoenne, ki tchaeke feme et tchaeke ome î a metou ene pire d' ôr, d' årdjint u d' keuve. C' est on foirt sipès monumint, ki tchaeke a bouté po. Nosse lingaedje, c' est nosse tuzance bén da nosse, c' est l' usteye sacrêye des civilizåcions, et l' testamint ki fwait k' ene societé est moite u bén vicante.”
Li dvize do Chwès, c' est: Lére “Li Chwès” c' est on bon rméde conte li neurasteneye.
Li gazete kimince pa on ratacaedje (ki s' lome “ edito”), pu des biyets do Chwès arnåjhe, li spot da Châle Massaux, ki c' est des rireyes so l' actouwalité (namurwesse, dinantesse, walone), ki parexhèt eto dins des ptitès gazetes di Nameur.
Li cotnou est aloyî a çou ki s' passe aprume a Nameur et dins l' province di Nameur, mins eto e l' Årdene, et ene miete do costé d' Tchålerwè.
C' est eto ene des rålès gazetes a mete de rclames e walon.
[candjî] Sacwants papîs parexhous dins l' Chwès
[candjî] So les viyaedjes
- Altene måss 2001.
- Andene avri 2001.
- Åssôrt (tchestea Tiri). octôbe 2001.
- Bovegne octôbe 2001.
- Braibant setimbe 2001.
- Cînè setimbe 2001.
- Crupet octôbe 1999 & octôbe 2001.
- Dåve nôvimbe 2001.
- Djalet djun 2001.
- Djambe setimbe 2000.
- Djivet setimbe 1999.
- Durnale octôbe 2001.
- Emtene djanvî 2001.
- Évlete may 2001.
- Få måss 2001.
- Falayin nôvimbe 2001.
- Gône may 2001.
- Goyet måss 2001.
- Hayo avri 2001.
- Lustin nôvimbe 2001.
- Måjhret fevrî 2001.
- Måyin
- Mozet djanvî 2001 & måss 2001.
- Ossogne may 2001.
- Parfondveye måss 2000.
- Sorêye djun 2001.
- Spontin setimbe 2001.
- Tournai may1999.
- Uwar setimbe 2001.
- Wépion fevrî 1999.
- Wiete djanvî 2001.
[candjî] So l' istwere
[candjî] L' istwere des provinces d' asteure
- Li Dutcheye do Limbork octôbe 1999.
- Li Roman Payis fevrî 1999.
- Li Conteye do Hinnot avri 1999.
- Li Lussimbork setimbe 1999.
- Li Lotarindjeye djanvî 1999.
[candjî] Trevéns istorikes
- Les Ancyins Bedjes måss 2001.
- Les trevéns rominsdjun 2001.
- istwere do fier, do keuve et do tcherbon.decimbe 2000.
- L' industreye al Moyinådje fevrî 2001.
- Declaråcion des droets des djins a Poleur. avri 1901.
[candjî] Sol foclore et les dujhances
- Li grand feu.
- Li sint Grigwere
[candjî] Li scrît walon do Chwès
Å rvier des rvowes di belès letes come Les Cahiers Wallons, li Chwès n' a måy sitî po fé ene foice po scrire avou on stîle literaire. Åresse, les sudjets ni s' î prustént nén. Eto, li corant diyalectolodjike sipepieus a sovint critiké les tecses do Chwès come estant foirt rifrancijhîs, ostant do costé do motî ki do ci del croejhete.
D' èn ôte costé, li Chwès a l' merite d' aveur sipårdou sacwants noûmots, come “tuzance” et “schålance”.
A pårti di 2003, avou Michel Hubert come peneu, tos les tecses (minme di Hu, et d' l' Årdene) ont stî rmetous e walon d' Nameur. Insi, li Chwès drouve li voye a on rfondou namurwès ki n' dit nén s' no, mins k' est pratiké, eto, dins les romans da Chantal Denis et Lucien Somme.
[candjî] Li S.N.R. "Li Chwès"
C' est l' Soce Nén Recwårlante ki manaedje li gazete, et eto sacwants eplaidaedjes. Li prezidint askepieu fourit Tchåle Massaux. E 2003, c' est Yves Paquet k' a rprin l' posse. E 2004, Michel Hubert, ey e 2005, c' est Châle Massaux k' î a rivnou å vierna.
