Motî:djus 2
Èn årtike di Wikipedia.
djus 2
I. [adv.]
1. metou (owe) pus bas. rl a: Djudla Mouze. F. en bas. Ingl. down. Ny. neer. Alm. nieder. Itålyin: giu. Roumin: jos. >> aveur li pougn djus: a) esse sins cwårs po payî; b) èn nén vleur diner ene dringuele. F. être avare.
2. toumé (êye) al tere. L' ôrlodje est djus (les pwès sont-st al tere); alez l' rimonter. F. par terre.
3. toumé (êye), ståré (êye), ritourné (êye). Gn aveut ene oto djus dins l' fossé. Gn a co yeu on trin djus e l' Inde. F. dérailler, quitter la route.
4. sol roye do cir, tot djåzant do solea a l' anuti. rl a: Solea-djus. F. couché. >> après l' solea djus: après ki l' solea soeye coûtchî. F. après le coucher du soleil.
5. fén nåjhi (eye). F. mort(e) de fatigue, épuisé(e), sur le flanc, recru(e), harassé(e).
6. å lét (coixhî u malåde). I s' a fwait ahessî, il a stî troes moes djus. F. alité(e).
7. moirt (moite). Mes efants; cloyoz mes ouys; dji so djus. F. mort(e).
8. stofé, k' on n' ôt pus, tot djåzant d' on brut. Å matén, on s' racrapote dins s' bedreye et on somadje, tot brut djus (P.J. Dosimont). F. éteint(e), étouffé(e).
9. ki n' boute pus, tot djåzant d' ene oujhene, d' èn aparey. C' est totès houyires ki sont djus dispoy dispu 20 ans. So les cénk, gn aveut troes cabines k' estént djus. F. en chômage, abandonné(e), hors d'usage, hors service. Alm. ausser betrieb. >> L' ôrlodje est djus: astok, arestêye, minme po ene ôrlodje sins pwès. F. arrêté(e).
II. djus di [divancetire]
1. sins pupont di. Li pompe est djus d' aiwe. L' oto est djus d' essince. Les boledjîs sont djus d' farene. F. sans, dépourvu de, en panne de. >> djus d' foice: flåwe. F. affaibli(e). >> djus d' alinne: ki tanfele, et n' saveur ritrover s' shofla. rl a: dishoflé(e). F. hors d'haleine, essoufflé(e). >> djus d' foice, djus d' alinne, djus d' tot: cråndimint fotou (owe). F. foutu(e), patraque. >> djus d' cwårs; u: djus d' liårds; u: djus d' sôs; u: djus d' çanses; u: djus d' seuve: sins årdjint, sins pus ene mastoke. F. sans un sou. >> djus d' manoye: sins pupont d' manoye po rinde. Dji n' mi va nén mete djus d' manoye po vs rinde so vosse biyet d' 500 uros. F. sans monnaie. >> djus d' pî: a) ki n' a pupont d' pî, tot djåzant d' on meur sipîté pa l' aiwe, evnd. F. sapé(e). b) sins foice, sins cwårs. F. sans ressources. c) nén droet(e). rl a: disguré. F. sans plus d'aplomb, déséquilibré(e). >> djus d' laecea: ki n' dene pus, tot djåzant d' ene vatche. rl a: setche. F. tarie. >> esse djus d' sonk, aler djus d' sonk°.
2. foû di. Li costire discôpéve çou k' i faleut pol paltot djus del pake di stofe (J.J. Gaziaux). F. hors de. Ingl. out of. Ny. uit. >> djus d' doû: foû del termene k' i fåt poirter l' doû. >> esse metou djus d' plaece: esse metou (owe) a l' ouxh. F. congédier, licencier, remercier. >> li covaedje est djus do ni: les djonnes oujheas ont volé evoye do ni. Franwal: ahåyant po: "voler de ses propres ailes". >> aveur on pougn, ene djambe, on bresse djus: aveur ene mwin, ene djambe di côpêye. rl a: sipougnî, simaner, sipater. >> passez ene miete djus di m' pî: ni rotez nén s' mes pîs. F. marcher sur les plattes-bandes.
3. al valêye di. I sôtele djus do lét å prumî houcaedje. Ele a toumé djus d' si tchvå. Li pwin a tcheyou djus del tåve. Waitîz a vos di n' nén vni djus do tassea. Ele a tcheyou djus del schåle. Fåt k' i gn ouxhe ene fene plouve ladrî Ki disgolene djus des nûlêyes (L. Mahin). F. en bas de. >> Cwitez vosse calote djus d' vosse tiesse: rissaetchîz vosse calote. rl a: bodjî. F. ôter, enlever. >> mete ene sacwè djus del tåve: li poirter evoye et l' rioister. F. enlever, ranger, ôter. >> i n' pout ni so ni djus; u: i n' pout ni d' so ni d' djus: a) i n' sait pus hay°. F. fichu(e). b) il est sins cwårs. F. sans ressources, sans moyens.
III. [sipitron] assoçné a on viebe po fé ene vierbire, ki l' sinse est diferin do mwaisse viebe. >> sacwantès vierbires a coplemint fwaites avou "djus": aveur djus, taper djus, fote djus, mete djus, flaxhî djus, poûssî djus, bouxhî djus, saetchî djus, magnî djus, tchèssî djus. Croejhete: li coplemint si pout vni mete inte li viebe eyet li spitron "djus". >> sacwantès vierbires sins coplemint fwaites avou "djus": aler djus, fèri djus, rider djus, toumer, tchair, vini djus sipiter djus. >> sacwantès vierbires a prono fwaites avou "djus": si lèyî djus. Parintêyes: les vierbires avou "djus" polèt tofer aveur on parint avou -aedje (toumaedje-djus, flaxhaedje-djus), u avou -eu (leyeu-djus). Ces sustantivires la prindèt ene loyeure.
Disfondowes: djus, djës.
Etimolodjeye: patwès latén "jusum", forprononcî di "deorsum" (minme sinse).
| djuzrin, rinne
I. [addj.] (v.v.m.) metou (owe) dins on fond, tot cåzant d' on coulot, eneviè èn ôte boket do viaedje, metou pus hôt. rl a: sovrin, basse.
II. Djuzrin, rinne [n.pl.]
1. Djuzrin: rl a: Djuzrè.
2. Djuzrinne: no d' plaece del Vå Sinte Ane, e F. Jusserenne. rl a: Djuzinne, Djenimont, Grinnveye, Djenvå, Djenveye.
Etimolodjeye: bodje "djus", cawete -rin (metou djus).
| djuzrinnmint [adv.] pus padzo, pus bas. F. en contrebas.
Omonimeye
- djus (o.n.; aboere)