Vĩnh Xuân Quyền

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Vĩnh Xuân Quyền, còn được gọi là Vịnh Xuân Quyền, là một môn võ thuật có nguồn gốc từ Trung Quốc, du nhập vào Việt Nam có thể từ đầu thế kỷ 20.

Mục lục

1 Khái lược lịch sử
2 Phát triển
3 Hệ thống quyền thuật
4 Vĩnh Xuân Quyền và Dưỡng sinh
5 Lưu ý
6 Liên kết ngoài

[sửa] Khái lược lịch sử

Vĩnh Xuân Quyền vào Việt Nam chủ yếu do công của tôn sư Nguyễn Tế Công - người được đa số các võ sư Vĩnh Xuân hiện nay coi là sư tổ của Vĩnh Xuân Việt Nam. Từ năm 1939 đến 1954, Sư tổ chủ yếu dạy ở ngoài Bắc với các học trò (thế hệ thứ hai) sau này được nhiều người biết tên như các cố võ sư Việt Hương, Trần Văn Phùng, Ngô Sỹ Quí, Vũ Bá Quí, Trần Thúc Tiển, Ngô Phượng Tường, Hồ Hải Long v.v. Sau năm 1954, Sư tổ chuyển vào Nam, tiếp tục dạy các học trò như các cố võ sư Nguyễn Bá Khả, Lục Viễn Khai, Đỗ Bá Vinh, Ngô Phượng Tường, Trần Văn Từ v.v. cho đến khi mất 1959.

Trong thế hệ thứ ba của Vĩnh Xuân Việt Nam cũng đã có nhiều võ sư mở võ đường, được công chúng biết, đặc biệt ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, và ở một số nước khác như Canada, Pháp và Ukraina. Ngoài ra, còn nhiều võ sư không mở võ đường chính thức, dù vẫn âm thầm truyền dạy và phát triển các công phu của môn phái.

[sửa] Phát triển

Hiện nay, môn Vĩnh Xuân Quyền Việt Nam đã phát triển thành nhiều chi nhánh ở khắp các miền đất nước và mở rộng ra cả ngoài Việt Nam. Nhiều võ đường và câu lạc bộ Vĩnh Xuân Quyền đã được thành lập để trao đổi, học tập và phát triển môn phái.

Hiện không có cơ sở tin cậy để kết luận về nguồn gốc của tên gọi. Một trong các truyền thuyết nói rằng tổ sư của môn võ này là Ngũ Mai Lão Ni, một đệ tử của võ thuật Thiếu Lâm, đúc kết những kinh nghiệm tập luyện, bổ sung thêm những kỹ thuật độc đáo "lấy nhu chế cương" khi quan sát trận giao đấu giữa Hạc và Xà. Cũng theo truyền thuyết, đệ tử đầu tiên của bà là Nghiêm Vĩnh Xuân, người có công phát triển rộng rãi môn võ. Về sau, tên của bà được lấy làm tên môn phái.

Trong các truyền thuyết khác, tên của Chí Thiện Thiền Sư, Miêu Hiển, Phùng Đạo Đức, Trương Ngũ thường được nhắc đến như những người có các đóng góp cho kỹ thuật của môn phái. Các võ sư ở thế hệ sau như Đại Hoa Diện Cẩm, Lương Nhị Đệ, Hoàng Hoa Bảo trong Hồng Hoa Hội, Lương Tán, Hoắc Bảo Toàn, Phùng Thiếu Thanh, Trần Hoa Thuận v.v. là những người đã có công truyền bá và hòan thiện các kỹ thuật Vĩnh Xuân, và được nhắc đến trong hầu hết các phả hệ ở các chi phái. Các bằng chứng về việc Hoắc Bảo Tòan và Phùng Thiều Thanh truyền dạy cho anh em Nguyễn Tế Công và Nguyễn Kỳ Sơn hiện vẫn còn lưu tại Phật Sơn, Quảng Đông, Trung Quốc.

Môn này đã phát triển ở nhiều nơi trên thế giới, và được biết đến nhiều nhất qua Lý Tiểu Long, người thể hiện công phu Vĩnh Xuân trên màn bạc. Sư phụ ông - Diệp Vấn, được coi là sư tổ của Vĩnh Xuân Hồng Kông - là người có công đào tạo ra một thế hệ học trò đã truyền bá Vĩnh Xuân rộng rãi trên toàn thế giới.

[sửa] Hệ thống quyền thuật

Khái quát chung

Hệ thống quyền thuật của Vĩnh Xuân tại các võ đường Việt Nam khác nhau cũng có những sự khác nhau, đôi khi khá lớn.

Ở ngoài Bắc, các bài quyền cơ bản thường được nhắc tới là Thủ Đầu Quyền, Ngũ Hình Quyền, hệ thống các bài 108, Vĩnh Xuân Khí Công Quyền. Các bài binh khí như song đao, côn, kiếm, v.v. vẫn được lưu truyền.

Ở trong Nam còn có các bài như Hạc Hình Thủ Bộ, Tiểu Mai hoa, Đại Mai hoa, Bát Thủ Pháp, Bát Cước Pháp, v.v. Các tên gọi cũng có đôi chút khác biệt như: Tiểu Luyện Đầu, Tiểu Niệm Đầu, Thái Âm Khí Công, Mộc Nhân Thủ Đối Luyện, v.v.

Hiện tại, các võ sư Vĩnh Xuân chưa thống nhất về hệ thống quyền thuật đặc trưng. Tuy nhiên có thể khái quát về một số kỹ thuật tập luyện khá đặc sắc của Vĩnh Xuân Quyền là niêm thủ, đoản kiều phát lực, mộc nhân pháp, Xước mã, tấn... Các yếu quyết luyện tập thường được nhắc tới là Tam Tinh, Thất đáo, Lục Hợp, Bát Môn v.v. Ngoài ra, có thể thấy những sự khác biệt này còn do các võ sư tự nghiên cứu, phát triển và bổ sung.

Có thể khái quát hệ thống quyền thuật theo nhiều cách, đối với người học, có thể thấy có 5 phần như sau:

1 - Các bài luyện thân pháp, thủ pháp, cước pháp, bộ pháp

Đây là phần cơ bản về quyền thuật. Các bài thường được nhắc nhiều nhất là Thủ Đầu Quyền (còn có tên là Tiểu Niệm Đầu hay Tiểu Luyện Đầu); Ngũ Hình Quyền (Xà, Long, Hổ, Báo, Hạc Quyền); bài 108 (Còn gọi là Nhất Linh Bát, Mộc Nhân Đối Luyện hay Mộc Nhân Thủ Luyện). Các bài Tầm Kiều, Tiêu Chỉ cũng được một số ít võ sư truyền dạy.

Về căn bản, các biến thể của một bài có thể coi là không khác nhau nhiều, và cũng không khác nhiều với các bài tương tự của các chi nhánh Vĩnh Xuân trên thế giới khác, nên có thể coi là "đại đồng tiểu dị" vì cùng tuân thủ các nguyên tắc chung của môn phái Vĩnh Xuân.

Một điều khá nổi bật là Vĩnh Xuân không chú trọng luyện riêng từng yếu tố mà cố gắng kết hợp luyện cùng lúc một số yếu tố trong cùng một bài, do vậy số lượng các bài quyền không nhiều, nhưng thời gian tập từng bài quyền rất dài.

Tuy nhiên, các nhánh sau này đều có thêm các bài bổ trợ riêng để luyện các yếu tố tách biệt như di chuyển, thả lỏng các khớp, luyện gân cơ, luyện khuôn tay, khuôn chân như Bát Thủ Pháp, Bát Cước Pháp, Lôi Oanh Chưởng, Thập Tam Điểm, Xước Mã v.v.

2 - Các bài binh khí

Các bài binh khí không còn quan trọng như thời xưa, tuy vậy vẫn được lưu giữ và truyền dạy. Các bài được nhắc nhiều là Lục Điểm Bán Côn, Song Đao (còn được gọi là Bát Trảm Đao, Hồ Điệp Đao), Liễu Diệp Kiếm. Ngoài ra còn một số bài binh khí khác cũng được coi là các bài của vĩnh Xuân như Đại đao, Trường Côn, Tề Mi Côn, Phi Tiêu v.v. Do vũ khí được coi là tay nối dài, đao, côn, kiếm của Vĩnh Xuân cũng có những điểm đặc biệt phù hợp với hệ thống quyền thuật của Vĩnh Xuân, đặc biệt trong việc tận dụng sự linh hoạt của cổ tay và cách phát sức trong khoảng cách ngắn.

3 - Các bài luyện khí, ra sức, phát kình

Các bài khí công: Nói chung được gọi là các bài luyện thở. Ngũ Hình Khí Công và Thái Âm Khí Công là hai bài được nhắc đến ở nhiều nhánh. Các bài này đều giúp luyện khí lực và không khác nhau nhiều ở các nhánh. Các nhánh còn nhắc đến Khí Công, Nội Công, hay Dịch Cân Kinh ... Công phu điểm huyệt cũng được truyền dạy ở một số nhánh.

Các bài luyện phát lực: Vĩnh Xuân thuộc nhu quyền, đặc trưng bởi nguyên tắc phát lực lỏng, ngay trong khoảng cách ngắn. Với người chưa tập đây là điều không thể làm được vì khi thả lỏng lại không có lực đáng kể. Mỗi nhánh đều có cách thức riêng trong việc kết hợp với thả lỏng, luyện khí, ra lực, phát kình ... để đạt được cả tốc độ, sự chính xác và sức thấu của đòn đánh. Tập với thầy, với mộc nhân, bao cát v.v. là các phương pháp phổ biến ở nhiều nhánh.

4 - Các bài luyện phản xạ thực chiến

Niêm thủ, tay dính, linh giác, v.v. là các tên gọi khác nhau của phương pháp tập luyện này. Mục đích chủ yếu là luyện tập cho các môn sinh khả năng cảm nhận được ý đồ tấn công của đối phương và có các phản xạ hợp lý, kịp thời trong giao đấu, đạt được mục đích tối hậu là "tâm ứng thủ" - tức phản xạ tức thời trong thực chiến.

5 - Một số các nguyên tắc quyền thuật xuyên suốt các bài

Các nguyên tắc được các nhánh nhắc đến phổ biến là: lỏng mềm, giữ trung lộ, công thủ đồng thời, đơn giản, kết hợp được sức từ tòan bộ cơ thể v.v. Các nhánh khác nhau đúc kết các nguyên tắc này dưới các từ ngữ như: Tam Tinh, Tam Tĩnh, Nội ngọai Tam Hợp, Lục Hợp, Bát Môn, Lai Lưu Khứ Tống, Liên Tiêu Đai Đả, v.v. Tuy nhiên, một số yếu quyết này đôi khi cũng được hiểu khác nhau và áp dụng khác nhau ở các nhánh.

[sửa] Vĩnh Xuân Quyền và Dưỡng sinh

Từ tính chất của hệ thống luyện tập,nhấn mạnh vào việc khôi phục các vận động tự nhiên thông qua các bài tập thở và lỏng mềm, Vĩnh Xuân không đòi hỏi người tập ngay từ đầu phải có sức khỏe tốt, thậm chí có thể đang ở trong giai đoạn bệnh tật vẫn có thể tập được. Do đó, Vĩnh Xuân có tác dụng dưỡng sinh rất cao và đã thể hiện qua nhiều trường hợp như của cố võ sư Trần Thúc Tiển, BS Nguyễn Khắc Viện, Võ sư Nguyễn Thị Bích Vân, Võ sư Đỗ Tuấn ... đều là những người đã nhờ tập luyên môn Vĩnh Xuân đã vượt qua các bệnh hiểm nghèo, khôi phục được sức khỏe đồng thời trở thành các võ sư có tên tuổi được nhiều người biết tới.

Trong đời sống hiện đại, các tác dụng về mặt dưỡng sinh của Vĩnh Xuân Quyền ngày càng trở nên quan trọng hơn so với khía cạnh võ thuật. Một số chi nhánh Vĩnh Xuân đã đặt mục tiêu dưỡng sinh quan trọng ngang hoặc thậm chí hơn so với việc luyện quyền cho mục đích tự bảo vệ hay giao đấu.

[sửa] Lưu ý

Nhìn chung, do các bài viết, sách về Vĩnh Xuân Việt Nam rất ít, cũng như do đặc điểm của Vĩnh Xuân Việt Nam, việc khái quát hệ thống quyền thuật Vĩnh Xuân Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn, và vẫn chưa đạt sự nhất trí cao giữa các chi phái cả về lịch sử, tên gọi cũng như nội dung hệ thống quyền thuật. Ngoài ra, còn có thể có các lý do về môn qui cũng như quan niệm riêng của các võ sư về dạy võ, nên các bài quyền, các yếu quyết v.v. rất ít khi được công bố, hay công nhận rộng rãi. Thậm chí, sự khác biệt giữa các võ sư cùng một chi phái cũng là điều phổ biến.