Tiểu bang Hoa Kỳ
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Một tiểu bang Hoa Kỳ hay bang Hoa Kỳ (tiếng Anh: U.S. state) là một trong 50 bang (bốn tiểu bang chính thức tự xưng là commonwealth, "khối thịnh vượng chung") mà, cùng với Địa hạt Columbia, tạo thành Hoa Kỳ. Các chính phủ tiểu bang riêng và chính phủ liên bang Hoa Kỳ chia sẻ chủ quyền; một "người Mỹ" cùng là công dân của thực thể liên bang và là công dân của tiểu bang ở. Tuy nhiên, tư cách công dân rất linh động, và không cần xin phép chính phủ để di chuyển đến tiểu bang khác (ngoại trừ các tù nhân đang được tại ngoại).
Hiến pháp Hoa Kỳ chia quyền giữa hai cấp chính phủ với điều kiện chung. Ý định là khi phê chuẩn Hiến pháp, các tiểu bang (a) đưa một số chủ quyền cho chính phủ liên bang, thí dụ quyền in tiền; (b) đồng ý chia sẻ một số quyền khác, thí dụ quyền tổ chức dân quân; và (c) dành riêng các quyền còn lại cho mình, thí dụ quyền quản lý nghề luật pháp và y khoa. Công việc quản lý giáo dục, sức khỏe, vận tải, và cơ sở hạ tầng khác thường là trách nhiệm của các tiểu bang. Tất cả mọi tiểu bang đưa, chia sẻ, và giữ các quyền đều nhau.
Trong lịch sử nước, Hiến pháp đã được tu chính nhiều lần, và cách hiểu và ứng dụng các điều khoản đã thay đổi. Cái khuynh hướng chính là về trung ương, chính phủ liên bang hiện có vai lớn hơn ngày xưa nhiều. Tranh luận về "quyền tiểu bang" vẫn tiếp tục, lo về phạm vi và loại quyền mà các tiểu bang đã đưa chính phủ liên bang.
Sau Cách mạng Mỹ chống Vương quốc Anh, 13 thuộc địa ở châu Mỹ được trở thành 13 nước riêng theo luật pháp. (Cộng hòa Vermont được trở thành nước thứ 14 khi nó chia ra khỏi Tiểu bang New York vào năm 1777.) Các nước này kết hợp với nhau về sau để thành lập chính phủ liên bang, thay vì chính phủ quốc gia thành lập các đơn vị hành chính, cho nên các nước này phải đưa quyền cho chính phủ liên bang.
Tuy ngày nay đơn vị hanh chính của một liên bang thường được gọi là "bang" trong tiếng Việt, nhưng đơn vị hành chính của Hoa Kỳ được gọi "tiểu bang" bởi những người Mỹ gốc Việt, và chính phủ liên bang và các chính phủ tiểu bang ở nước Mỹ thường gọi nó là "tiểu bang" trong văn kiện.
[sửa] Danh sách các tiểu bang
Danh sách này liệt kê các tiểu bang với chữ viết tắt bưu điện Hoa Kỳ, chữ viết tắt cũ, thủ phủ, thành phố đông nhất, và lá cờ:
| Bưu điện | Cũ | Tiểu bang | Thủ phủ | Thành phố đông nhất | Lá cờ |
|---|---|---|---|---|---|
| AL | Ala. | Alabama | Montgomery | Birmingham |  |
| AK | Alaska | Alaska | Juneau | Anchorage |  |
| AZ | Ariz. | Arizona | Phoenix | Phoenix |  |
| AR | Ark. | Arkansas | Little Rock | Little Rock |  |
| CA | Cal. hay Calif. | California | Sacramento | Los Angeles |  |
| CO | Colo. | Colorado | Denver | Denver |  |
| CT | Conn. | Connecticut | Hartford | Bridgeport |  |
| DE | Del. | Delaware | Dover | Wilmington |  |
| FL | Fla. | Florida | Tallahassee | Jacksonville |  |
| GA | Ga. | Georgia | Atlanta | Atlanta |  |
| HI | Hawaii | Hawaii | Honolulu | Honolulu |  |
| ID | Id. | Idaho | Boise | Boise |  |
| IL | Ill. | Illinois | Springfield | Chicago |  |
| IN | Ind. | Indiana | Indianapolis | Indianapolis |  |
| IA | Ia. | Iowa | Des Moines | Des Moines |  |
| KS | Kan. hay Kans. | Kansas | Topeka | Wichita |  |
| KY | Ky. | Kentucky | Frankfort | Louisville |  |
| LA | La. | Louisiana | Baton Rouge | New Orleans[1] |  |
| ME | Maine | Maine | Augusta | Portland |  |
| MD | Md. | Maryland | Annapolis | Baltimore |  |
| MA | Mass. | Massachusetts | Boston | Boston |  |
| MI | Mich. | Michigan | Lansing | Detroit |  |
| MN | Minn. | Minnesota | Saint Paul | Minneapolis |  |
| MS | Miss. | Mississippi | Jackson | Jackson |  |
| MO | Mo. | Missouri | Thành phố Jefferson | Thành phố Kansas |  |
| MT | Mont. | Montana | Helena | Billings |  |
| NE | Neb. | Nebraska | Lincoln | Omaha |  |
| NV | Nev. | Nevada | Thành phố Carson | Las Vegas |  |
| NH | N.H. | New Hampshire | Concord | Manchester |  |
| NJ | N.J. | New Jersey | Trenton | Newark |  |
| NM | N.M. | New Mexico | Santa Fe | Albuquerque |  |
| NY | N.Y. | New York | Albany | Thành phố New York |  |
| NC | N.C. | North Carolina | Raleigh | Charlotte |  |
| ND | N.D. hay N.Dak. | North Dakota | Bismarck | Fargo |  |
| OH | O. | Ohio | Columbus | Columbus |  |
| OK | Okla. | Oklahoma | Thành phố Oklahoma | Thành phố Oklahoma |  |
| OR | Ore. hay Oreg. | Oregon | Salem | Portland |  |
| PA | Penn. hay Penna. | Pennsylvania | Harrisburg | Philadelphia |  |
| RI | R.I. | Rhode Island | Providence | Providence |  |
| SC | S.C. | South Carolina | Columbia | Columbia |  |
| SD | S.D. hay S.Dak. | South Dakota | Pierre | Sioux Falls |  |
| TN | Tenn. | Tennessee | Nashville | Memphis |  |
| TX | Tex. hay Texas | Texas | Austin | Houston |  |
| UT | Utah | Utah | Thành phố Salt Lake | Thành phố Salt Lake |  |
| VT | Vt. | Vermont | Montpelier | Burlington |  |
| VA | Va. | Virginia | Richmond | Virginia Beach |  |
| WA | Wash. | Washington | Olympia | Seattle |  |
| WV | W.Va. | West Virginia | Charleston | Charleston |  |
| WI | Wis. hay Wisc. | Wisconsin | Madison | Milwaukee |  |
| WY | Wyo. | Wyoming | Cheyenne | Cheyenne |  |
Để biết về các đơn vị hành chính không phải là tiểu bang, xem Đơn vị hành chính Hoa Kỳ.
[sửa] Chú thích
- ▲ Trước khi Bão Katrina vào New Orleans, thành phố đó đông nhất trong Louisiana. Từ khi thành phố đó bị phá do cơn bão và nhiều dân cư phải di tản, dân số của Baton Rouge đã tăng lên nhiều. Các số dựa trên Thống kê Dân số Hoa Kỳ mới nhất vào năm 2000 sẽ cho rằng New Orleans là thành phố lớn nhất.
| Các đơn vị hành chính Hoa Kỳ | |
|---|---|
| Các tiểu bang: | Alabama | Alaska | Arizona | Arkansas | California | Colorado | Connecticut | Delaware | Florida | Georgia | Hawaii | Idaho | Illinois | Indiana | Iowa | Kansas | Kentucky | Louisiana | Maine | Maryland | Massachusetts | Michigan | Minnesota | Mississippi | Missouri | Montana | Nebraska | Nevada | New Hampshire | New Jersey | New Mexico | New York | North Carolina | North Dakota | Ohio | Oklahoma | Oregon | Pennsylvania | Rhode Island | South Carolina | South Dakota | Tennessee | Texas | Utah | Vermont | Virginia | Washington | West Virginia | Wisconsin | Wyoming |
| Đặc khu liên bang: | Đặc khu Columbia |
| Các lãnh thổ phụ thuộc Mỹ: | Samoa thuộc Mỹ | Guam | Quần đảo Bắc Mariana | Puerto Rico | Quần đảo Virgin |
| Các nước ký COFA: | Cộng hòa Quần đảo Marshall | Cộng hòa Palau | Liên bang Micronesia |
| Các quần đảo nhỏ ở xa: | Đảo Baker | Đảo Howland | Đảo Jarvis | Đảo Johnston | Đảo san hô Kingman | Đảo san hô Midway | Đảo Navassa | Đảo san hô Palmyra | Đảo Wake |
