Thành tố điều khiển

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Bài này chỉ viết về các thành tố điều khiển của hệ thống GUI

Tra Thành tố điều khiển trong từ điển mở tiếng Việt Wiktionary

Thành tố điều khiển (hay ô điều khiển, khiển tố, thành phần điều khiển,...) là một thành phần của GUI mà thông qua chúng, một người sử dụng có thể tương tác với máy tính, thực hiện các thao tác bằng chuột, bàn phím hay thiết bị ngoại vi khác. Ví dụ về ô điều khiển gồm các hộp văn bản hay các cửa sổ.

[sửa] Nguồn gốc Anh ngữ

Có người cho rằng chữ Anh ngữ widget, có thể là một tổ hợp ghép của hai chữ "window" (cửa sổ) và chữ "gadget" (thành phần). Nhưng điều này không chắc đúng. Chữ "widget" được biết sớm nhất là một hài kịch Beggar on Horseback (1924), của George S. Kaufman và Marc Connelly. Người hùng của câu truyện giữ vai trò một nhà soạn nhạc phải lựa chọn giữa hai con đường hoặc là tạo ra dòng nhạc để phấn khích tâm hồn anh ta (nhưng không nhận thù lao) hay nhận tiền để sống mà phải chấp nhận một cộng việc giết chết tâm hồn trong một xưỡng chế tạo các "widget". Bản văn của tác phẩm nhấn mạnh điệp khúc bộc lộ ý nghĩa của chữ "widget" một cách rõ ràng là món hàng buôn bán đơn thuần không có tính nghệ thuật và giá trị tinh thần.

Ở Anh, chữ "widget" còn có thêm một nghĩa khác không thấy ở Hoa Kì. Một "widget" (trong ý nghĩa này) là một thiết bị nhỏ gắn kết vào các thùng bia trong suốt thời gian chúng được sản xuất (chi có trong một số hiệu bia). Những thiết bị này cho phép bia đựoc bảo dưỡng trong nhiệt độ thấp và nó nằm trong chu kì dài mà không cần có sự làm lạnh.

[sửa] Đặc điểm

Có loại nhiều loại khiển tố chẳng hạn như:

Chỉ nhận lệnh và thi hành như các nút điều khiển
Nhận thông tin như các hộp văn bản
Chỉ thi hành thao tác khi được lệnh của hệ thống như đồng hồ hẹn giờ (timer)
Tương tác và thông báo như các hộp thông báo (message box), hộp xác nhận (confirm box), và các gợi ý (tool tip)

Các khiển tố thực ra phải hiểu với đặc tính ảo nghĩa là chúng phân biệt với các bộ phận vật lý thông thường khác. Thí dụ: các nút điều khiển ảo chỉ có thể được nhấn bởi chuột, bàn phím hay bằng ngón tay trên màn hình cảm biến (touch screen). Hình ảnh các thành phần điều khiển chỉ để so sánh như các nút bấm ở thế giới thực bên ngoài

Một số khiển tố có thể không thấy được trên giao diện đồ họa nhưng vẩn có tương tác với người dùng qua một hay vài chức năng xác định nào đó. Thí dụ với các phím nóng (hot key control) người ta không thể thấy hình dạng của các khiển tố này nhưng nó được cài đặt để giúp người dùng máy sử dụng bàn phím (thay vì phải nhấp các nút của chuột). Một thí dụ khác về ô điều khiển không thấy được là đồng hồ hẹn giờ (timer) rất thông dụng trong ngôn ngữ VB. Các đồng hồ hẹn giờ này có thể được cài đặt trong chương trình để tự động làm các thao tác theo đúng một khoảng thời gian mà người lập trình muốn.

Tùy theo hệ điều hành và chuẩn GUI mà các ô điều khiển và đặc điểm chức năng của chúng có thể khác nhau. Ngoài ra, các ngôn ngữ lập trình hỗ trợ cho việc tạo ra các chương trình có giao diện đồ họa cũng có thể cung cấp thêm các ô điều khiển riêng biệt. Trong hệ thống X Window thì các ô điều khiển thường được hỗ trợ chung trong một tập họp qua các bộ công cụ lập trình. Trong khi đó, các ngôn ngữ lập trình cho Windows thường cung cấp thêm các ô điều khiển bên cạnh những ô điều khiển sẵn có của hệ điều hành.

[sửa] Ví dụ

Có nhiều loại khiển tố, tùy theo GUI và tùy theo các phần mềm thiết kế sẵn cho các chúng. Danh sách sau đây chỉ liệt kê một số thường dùng.

Các nút
- Nút điều khiển
- Ô đánh đấu (check box)
Lựa chọn
- Nút chọn (radio button)
- Hộp đa hợp(combo box)
- Biểu tượng
- Thanh công cụ (toolbar)
- Trình đơn ^[1](còn được dùng phổ biến là thực đơn mặc dù có ý kiến cho rằng cách dùng này không hợp) (menu)
  - Trình đơn lệnh, thực đơn lệnh (command menu )
  - Trình đơn ngữ cảnh, thực đơn ngữ cảnh (Context menu)
  - Trình đơn bánh, thực đơn bánh (Pie menu)
- Đệ quy
  - Hiển thị dạng cây (tree view)
  - Hiển thị dạng lưới (grid view)
- Thanh di chuyển/tiến triển
  - Thanh cuốn (Scrollbar)
  - Thanh tiến triển (Progress bar)
  - Thanh điều chỉnh (trackbar )
Văn bản
- Nhập
  - Hộp văn bản (text box)
- Xuất
  - Gợi ý sử dụng(tooltip)
  - Thanh trạng thái (status bar)
Cửa sổ
- Cửa sổ bắt buộc (Modal window)
- Hộp thoại (diaglog box)
- Cửa sổ tiện ích (utility window)
Linh tinh
- Thẻ (tab)
- Đồng hồ hẹn giờ (timer)
- Danh mục hình (image list)
- Lên xuống (Up down )
- Phím nóng (hot key )