Tư Mã Quang
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Tư Mã Quang (tiếng Trung Quốc: 司馬光/司马光; Wade-Giles: Szuma Kuang; 1019–1086), tự Quân Thật 君實, hiệu Vu Tẩu 迂叟, là một nhà sử học, học giả và quan lại Trung Quốc thời nhà Tống.
[sửa] Tiểu sử
Ông sinh năm 1019 tại nơi hiện nay là huyện Vận Thành, tỉnh Sơn Tây trong một gia đình giàu có, ngay từ thời tuổi trẻ đã nổi tiếng học rộng và dễ dàng thăng tiến trên con đường hoạn lộ. Ông đỗ đầu kỳ thi tiến sĩ khi mới hai mươi tuổi, và nhiều năm làm quan trong triều.
Năm 1064, ông dâng lên Tống Anh Tông bộ sách năm tập Biểu biên niên, tóm tắt các sự kiện lịch sử Trung Quốc từ năm 403 TCN tới năm 959, đây có thể được coi là lần giới thiệu đầu tiên của cuốn sách và thỉnh cầu được bảo trợ thực hiện công trình. Năm khởi đầu của bộ sách được lựa chọn là năm vị vua nhà Đông Chu công nhận việc phân chia nước Tấn (Sơn Tây hiện nay) thời Chiến Quốc giữa ba họ lớn trong nước này, một sự thừa nhận những kẻ chiếm đoạt đánh dấu sự khởi đầu của những cuộc chiến kinh hoàng và mang ý nghĩa quyết định dẫn tới sự chấm dứt nhà Đông Chu và sự thành lập một kiểu đế chế mới Nhà Tần. Năm 1066, ông dâng một bản khác đầy đủ và nhiều chi tiết hơn Toàn sử (Comprehensive Records), gồm tám tập chép lại theo lối sử biên niên giai đoạn từ năm 403 TCN tới năm 207 TCN, và lần này nhà vua đã ra chỉ dụ cho phép ông tiếp tục công việc. Ông được quyền sử dụng thư viện hoàng gia, và triều đình cung cấp mọi chi phí giấy, bút và các vật dụng khác liên quan. Ông cũng được cấp tiền trả cho những phụ tá giúp công việc tìm kiếm tài liệu, gồm cả những nhà sử học giàu kinh nghiệm như Lưu Ban, Lưu Thứ và Phạm Tổ Vũ. Đầu năm sau, 1067, Anh Tông qua đời, vào tháng 11, ông trình bày trước triều đình và hoàng đế mới Tống Thần Tông về công trình đang tiến hành của mình. Hoàng đế không chỉ xác nhận sự quan tâm tới bộ sử đó mà còn đề xuất đổi tên cuốn sách từ Toàn sử thành một cái tên ấn tượng và trang trọng hơn Tư trì thông giám, cuốn sách được hoàn thành vào năm 1084. Như nhiều học giả hiện đại đã quan sát thấy, tựa đề Thông giám ở đây có thể được hiểu được hiểu là đề cập tới một tác phẩm có tính chất tham khảo và hướng dẫn; vì thế hoàng đế đã chấp nhận tác phẩm trong lĩnh vực khoa học lịch sử và những ứng dụng của nó trong công việc triều đình, và trong nhiều thập kỷ cai trị của mình vị hoàng đế luôn để tâm tới công trình đó.
Sự quan tâm đó rất đáng chú ý, và ông nhanh chóng trở thành lãnh đạo của phái bảo thủ trong triều, cương quyết phản đối lại các chính sách cải cách của vị tể tướng Vương An Thạch. Ông ngày càng đưa ra nhiều lời chỉ trích, và vào năm 1070, ông đã từ chối chức vụ, rút lui khỏi quan trường. Năm 1071, ông về vùng Lạc Dương sống một cách thư thái với bổng lộc hậu, sự thanh nhàn và đầy đủ các nguồn thông tin để có thể tiếp tục công việc. Quả vậy, dù ông và và đức vua đang có những bất đồng trong chính sách trị nước thì việc ông từ chức lại là cơ hội cần thiết để ông hoàn thành được bộ sử với toàn bộ tầm vóc của nó.
Hiện ông vẫn được nhớ tới cùng cuốn sử Tư trì thông giám và sự đối đầu của ông với Tể tướng cùng thời, Vương An Thạch.
[sửa] Xem thêm
[sửa] Liên kết ngoài
- Emperor Huan and Emperor Ling - Extract from the Zizhi Tongjian Rafe de Crespigny, Internet edition, 1991.
| Dữ liệu nhân vật | |
|---|---|
| Tên | Tư Mã Quang |
| Tên khác | 司馬光 (chữ Trung Quốc phồn thể); 司马光 (chữ Trung Quốc giản thể); Sīmǎ Guāng (bính âm); Szuma Kuang (Wade-Giles) |
| Tóm tắt | Nhà sử học, học giả và quan lại Trung Quốc thời nhà Tống |
| Lúc sinh | 1019 |
| Nơi sinh | Vận Thành, tỉnh Sơn Tây, Trung Quốc |
| Lúc mất | 1086 |
| Nơi mất | |
