Julius Caesar

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Gaius Julius Caesar
Nhà độc tài của Cộng hòa La Mã

( 12-7 hay 13-7-55TCN -- 15-3-43TCN )
Trị vì	Tháng 10 năm 49 TCN - 15 tháng 3 năm 44 TCN
Sinh	12 tháng 7 hoặc 13 tháng 7 năm 55 TCN tại La Mã
Chết	15 tháng 3 năm 43 TCN (bị ám sát) tại La Mã
Người kế thừa	Gaius Julius Caesar Octavianus ( sau này là Augustus, hoàng đế La Mã đầu tiên)
Vợ	1) Cornelia Cinna nhỏ (84 TCN – 68 TCN) 2) Pompeia Sulla (68 – 63 TCN) 3) Calpurnia Pisonis (59 TCN – 44 TCN)
Dòng dõi	Julia Caesaris
Gia tộc	Julio-Claudian
Cha	Gaius Julius Caesar Lão
Mẹ	Aurelia Cotta

Gāius Jūlius Caesar (đọc là "gajjus jullius kaisar") (12 tháng 7 hoặc 13 tháng 7 năm 100 TCN - 15 tháng 3 năm 44 TCN) là một lãnh tụ quân sự và chính trị của La Mã và là một trong những người có ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử thế giới. Ông đóng một vai trò then chốt trong sự chuyển đổi Cộng hòa La Mã thành Đế chế La Mã. Cuộc chinh phục xứ Gaul (nước Pháp) của ông mở cho La Mã con đường tiếp cận Đại Tây Dương, và ông còn là người phát động cuộc xâm lăng đầu tiên của La Mã vào xứ Britannia (nước Anh ngày nay) năm 55 TCN. Caesar được xem là một trong những nhà quân sự lỗi lạc nhất, chính trị gia xuất sắc nhất và là một trong những lãnh tụ vĩ đại nhất của lịch sử thế giới thời La Mã cổ đại.

Vào năm 42 TCN, hai năm sau khi Caesar bị mưu sát, viện nguyên lão La Mã chính thức thánh hóa, xem ông là một trong những vị thần của La Mã.

Dẫn đầu quân đoàn Lê Dương của mình vượt qua Sông Rubicon. Caesar tiền hành một cuộc nội chiến vào năm 49 TCN, điều mà làm ông trở thành một "Lãnh tụ không thể chối cãi" của La Mã. Sau khi hòan tòan kiểm sóat chính quyền , Caesar tiến hành những cuộc cải cách rộng lớn nhất về mặt xã hội và chính quyền. Ông được tuyên bố là "Lãnh tụ suốt đời", và ông kiểm soát toàn bộ nền Cộng Hòa. Mỉa mai thay, chính điều này đã khiền một trong những người bạn của ông, Marcus Junius Brutus, người về sau hiệp lực cùng những kẻ bất mãn vời Caesar để mưu sát ông và khôi phục nền cộng hòa.Cuộc mưu sát Caesar xảy ra vào Ides of March ( 15 tháng Ba) năm 44 TCN và khơi mào cho một cuộc nội chiến khác của La Mã.

Những chiến dịch quân sự của Caesar được biết đến một cách chi tiết qua những bài viết (Commentarii (bài tường thuật) của ông, và nhiều chi tiết khác về cuộc đời của ông được ghi nhận lại bởi những sử gia như Appain, Suetonius, Plutarch, Cassius Dio và Strabo. Những thông tin khác đuợc thu thập từ những nguồn thông tin (xuất hiện cùng thời Caesar), như là những bức thư và bài diễn văn của kẻ thù chính trị của Caesar, Cicero, những bài thơ của Catullus, và những bài viết của sử gia Sallus.

Mục lục 1 Cuộc đời 1.1 Thời trẻ 1.2 Thành tựu ban đầu 1.3 Bị bắt cóc bởi hải tặc 1.4 Pontifex Maximus và Công cuộc cầm quyền ở Hispania 1.5 Nhiệm kỳ chấp chính đầu tiên và chế độ Tam Hùng đầu tiên 1.6 Cuộc chinh phạt xứ Gaul ( Gallic War) 1.7 Sự sụp đổ của Chế độ Tam Hùng đầu tiên 2 Cuộc nội chiến 2.1 Sau nội chiến 2.2 Âm mưu ám sát Caesar 2.3 La Mã sau khi Caesar bị ám sát 3 Sự nghiệp văn chương 3.1 Hồi ký 3.2 Thơ 4 Sự nghiệp quân sự 5 Gia đình Caesar 5.1 Cha mẹ 5.2 Vợ 5.3 Con 5.4 Cháu 6 Tình yêu 6.1 Khác giới 6.2 Đồng giới ( theo tin đồn) 7 Danh hiệu của Caesar 8 Những Tác Phẩm Của Caesar 9 Nguồn gốc bài viết 9.1 Các tác phẩm đã tham khảo 9.2 Tư liệu lịch sử về Caesar 9.3 Nguồn thứ hai 9.4 Gần đây nhất

[sửa] Cuộc đời

[sửa] Thời trẻ

Caesar sinh trong một gia đình quý tộc thuộc dòng dõi Julia, dòng dõi cho rằng mình đuợc thừa hưởng dòng máu của Iulus, con của hòang tử thành Troy Aeneas, con của thần tình yêu Venus. Thần thọai nói rằng Caesar đuợc sinh mổ, nhưng có lẽ là không đúng lắm vì vào thời ấy sự sinh mổ chỉ có thể được thực hiện trên những người phụ nữ đã chết, trong khi mẹ của Caesar sống rất lâu sau khi ông ra đời.

Dẫu cho có một một nguồn gốc và địa vị hòan hảo, dòng tộc Julii-Caesares không giàu có lắm ( so với mức bình thường của các quý tộc La Mã khác). Không thành viên nào trong gia đình Caesar làm được điều gì nổi bật vào thời gian này, mặc dù thế hệ cha của Caesar đã phục hồi phần nào sự thịnh vượng của gia tộc. Cha của Caesar, người cũng được gọi là Gaius Julius Caesar, đã làm tới chức pháp quan, có lẽ bởi vì sự ảnh hưởng của Gaius Marius, anh hùng chiến tranh và một nhà chính trị nổi bật lúc bấy giờ, người đã cưới chị của cha Caesar, Julia. Mẹ của Caesar là con gái của một gia đình có uy thế, gia đình mà đã có rất nhiều người làm tới chức quan Chấp chính tối cao. Cả gia đình ông sống trong một căn nhà khiêm tốn tại vùng Subura, một khu vực nghèo lân cận Rome, nơi mà Marcus Antonius Gnipho, một nhà hùng biện đồng thời là một nhà văn phạm đến từ xứ Gaul, được mướn làm thầy dạy học cho Caesar. Ngòai Caesar, gia đình ông còn có hai con gái ( cả hai đều được gọi là Julia). Vài điều ít ỏi này đựoc ghi nhận là tuổi thơ của Caesar. Bản tiểu sử về Caesar của Suetonius và Pluarch bắt đầu vào tuổi thiếu niên của Caesar.Những điều trước đó đã không tìm thấy một sự ghi nhận nào.

Caesar trưởng thành trong thời kỳ hỗn lọan của La Mã. Cuộc chiến Xă Hội giữa Rome và các đồng minh của nó ( 91TCN – 88 TCN) nổi lên vì sự tranh cãi về Quyền của công dân La Mã. Khi mà người Mithridate xứ Pontus đe dọa các tỉnh Phương đông của La Mã; thì ở trong nội bộ, La Mã bị chia rẽ thành hai phe : Phe Quý Tộc (the Optimates), phe mà muốn giữ quyền hành thống trị cho các quý tộc và phe Đại Chúng ( the Populares) phe muốn ngây lập tức sự chia sẻ quyền lực rộng rãi hơn thông qua quyền bầu cử trực tiếp. Chú Marius của Caesar là một người thuộc phe Đại chúng ( popularis); người bảo trợ và đối thủ của ông Lucius Cornelius Sulla là một người thuộc phe Quý Tộc ( optimas). Cả hai nổi lên trong cuộc chiến Xã Hội, và cải hai đều muốn chỉ huy cuộc chiến chống lại người Mithridate, điều mà ban đầu được giao cho Sulla; nhưng khi Sulla rời Rome để chỉ huy lực lượng của mình một Hộ Dân Quan La Mã thông qua một bộ luật trao lại quyền lực cho Marius. Một thông điêp được gửi đến Sulla nói rằng ông ta sẽ không thể rời khỏi doanh trại của mình mà còn sống. Sulla tiến quân về Rome. Marius buộc phải lưu vong, nhưng khi Sulla quay trở lại cuộc chiến của mình ; một đồng minh của ông, Lucius Cornelius Cinna chiếm lấy Rome và công khai tuyên bố Sulla là “một kẻ thù của xã hội”. Lực lượng của Marius trả thù những người theo Sulla rất tàn bạo. Marius chết ở năm 84 TCN nhưng phe của ông ta vẫn còn rất mạnh.

Năm 84 TCN cha của Caesar chết bất ngờ khi đang mang giày vào một buổi sáng, và ở tuổi 16 Caesar trở thành người chủ gia đình. Những năm tiếp theo, Caesar được đề bạt cho chức Flamen Dialis (Tổng thầy tế của Jupiter, Lucius Cornelius Merula, người tiền nhiệm bị sát hại trong cuộc thanh trừng của Marius) và sau khi được giữ chức này Caesar không những trở thành một quý tộc mà còn cưới con gái của một quý tộc, ông bội hôn ước của mình với Cossutia, một con gái của một gia đình giàu có mà ông được hứa hôn từ thời niên thiếu, và cưới con gái của Cinna, Cornelia.

Về Sulla sau khi buộc người Mithridate ký hòa ước, Sulla quay trở lại để kết thúc cuộc nội chiến với phe Marian. Sau một chiến dịch khắp Italia ông ta cuối cùng cũng tiêu diệt hòan tòan phe Marians ở Trận Colline Gate vào tháng 17 năm 82 TCN. Bởi vì cả hai quan chấp chính đều đã chết, Sulla bóng gió gợi ý Viện Nguyên Lão đưa ông ta lên nắm chức Người đứng đầu lâm thời ( chức vụ này sẽ có quyền lực tuyệt đối như là một tên độc tài). Viện Nguyên lão dể dàng chấp nhận điều này thông qua một cuộc bỏ phiếu mở rộng. Sau khi lên nắm quyền, Sulla bắt đầu một chuỗi những cuộc thanh trừng đẫm máu những kẻ thù chính trị của mình. Tượng của Marius bị gỡ bỏ. Cinna thì bị giết bởi binh lính của mình trong một cuộc nổi lọan. Caesar vì là cháu trai của Marius và con rể của Cinna, bị tước bỏ quyền thừa kế, của hồi môn của vợ mình và chức giáo sĩ của mình, nhưng ông từ chối ly dị Cornelia và buộc phải bỏ trốn. Mối đe dọa đối với ông chỉ bị bãi bỏ khi khi gia đình của mẹ ông,dòng họ Cottae ( người giúp đỡ Sulla) và những Trinh Nữ Vestal, can thiệp. Sulla miễn cưỡng chấp nhận, và mọi người nói rằng Sulla nói ông ta thấy “quá nhiều Marius trong Caesar”.

[sửa] Thành tựu ban đầu

Caesar không quay trở lại Rome, ông gia nhập quân đội phục vụ dưới quyền của Marcus Minucius Thermus] ở tiểu Á. Khôi hài thay, việc Caesar mất chức thầy tế đã giúp ông có thể đeo đuổi sự nghiễp quân sự : chức Flamen Dialis không được cho phép để cưỡi hoặc chạm vào một chú ngựa, ngủ ba đêm ngòai không trên giường hoặc một đêm ngòai Rome,hoặc đứng đầu một lực lượng quân đội. Trong một nhiệm vụ ở Bithynia để đảm bảo sự giúp đỡ của hạm đội Vua Nicomedes, Caesar ở lại lâu đến nổi làm xuất hiện tin đồn về “tình yêu” của ông với nhà vua, điều mà đeo đẳng ông suốt cuộc đời. Tuy nhiên, ông vẫn có được sự khác biệt trong sự nghiệp phục vụ quân đội của mình; Caesar giành được Civic Crown – một giải thưởng vinh dự xếp hàng thứ hai của Quân đội La Mã- vì trong cuộc bao vây Mytilene Caesar đã cứu mạng một người lính khác. Cùng với sự hiện diện của Viện nguyên lão, nếu Caesar đeo nó – Civic Crown – khi ở ngòai công cộng tất cả mọi người sẽ phải đứng lại và tung hô ông. Caesar còn phục vụ trong quân đội của Servilius Isauricus ở xứ Cilicia trong một thới gian ngắn

Về Sulla, sau hai năm quyền hành tuyệt đối, đã hành động không giống bất cứ tên độc tài nào trước đó. Ông giải tán quân đội của mình, thiết lập lại chính quyền trực thuộc Viện Nguyên Lão ( để hợp pháp hóa quyền lực của mình, Sulla đã chụi một cuộc bấu cử và ông đã được Bầu làm Nguyên lão năm 80 TCN), và bãi bỏ sự độc tài. Ngòai ra, Sulla còn không đem thao vệ sĩ và đi lại không cần bảo vệ, và đề nghị công khai mọi hành động của mình với mọi công dân Rome. Caesar sau này đã chế nhạo : “Sulla did not know his political ABC’s” ( tạm dịch : Sulla không biết gì về chính trị ).Sau nhiệm kỳ thứ hai, Sulla về hưu, ông trở về với ngôi nhà ở duyên hải của mình viết hồi ký và tự cho phép mình tận hưởng một cuộc sống riêng tư. Ông chết hai năm sau đó, đám tang của ông rất to lớn và không ai có thể so sánh được cho đền đám tang của Augustus năm 14 SCN.

Năm 78 TCN, nghe tin Sulla chết, Caesar cảm thấy đây là thời điểm an tòan để trở về Rome. Ông trở về cùng lúc với một cuộc bạo loạn chống Sulla của Marcus Aemilius Lepidus, nhưng Caesar, do thiếu sự tin tưởng với sự lãnh đạo của Lepidus, đã không cùng tham gia. Về Rome, ông biện hộ và chứng minh sự vô tội của một người tên là Cornelius Dolabella. Ông được biết đến với tài hùng biện xuất sắc, hình thành bởi một giọng nói đầy sức thuyết phục và tài diễn tả gây say mê, sự tố cáo những kẻ thống trị tồi tệ và thối nát lúc bấy giờ. Nhà hùng biện lớn Cicero đã từng bình luận : “Does anyone have the ability to speak better than Caesar?” ( tạm dịch : Ai có thể nói hay hơn Caesar?). Để hòan chỉnh hơn kỹ năng của mình, Caesar đã đến Rhodes năm 75 TCN để học tập với sự chỉ bảo của nhà giáo nổi tiếng Apollonius Molon, người thầy dạy của Cicero.

[sửa] Bị bắt cóc bởi hải tặc

Khi đi qua biển Aegean, Caesar bị bọn hải tặc Cilician bắt cóc; ngay trong tình trạng bị giam cầm Caesar vẫn tìm cách giữ mình khỏe mạnh. Theo như lời kể của Plutarch, khi bọn hải tặc nói với Caesar rằng chúng sẽ đòi tiền chuộc ông là 20 talent vàng, Caesar cười to và bảo ông đáng giá ít nhất 50 talent ( 12000 miếng vàng). Sự kiện này được đem làm một dẫn chứng cho sự tự tin của Caesar ngay cả khi nguy hiểm, làm giảm đi khả năng bị giết hại của ông. Ngòai ra Caesar còn tham gia và làm việc như một thủy thủ hải tặc, và nhanh chóng tỏ ra mình không mấy lo lắng khi chửi rủa một chút khi bọn hải tặc tỏ ý không hài lòng và muốn từ chối ông. Sau khi được chuộc, Caesar tập hợp một hạm đội, tiến công và bắt giữ bọn hải tặc. Khi chính quyền Tiểu Á xét xử bọn hải tặc nhưng Caesar không hài lòng, bản báo cáo của Pluarch viết, “Caesar tự đề ra hình phạt, ông đến Pergamum, bắt bọn hải tặc ra khỏi tù, và đóng đinh tòan bộ, như là lời cảnh báo của ông khi ông còn ở trên đảo, điều mà bọn hải tặc cứ cho là ông đùa.

[sửa] Pontifex Maximus và Công cuộc cầm quyền ở Hispania

Vào năm 63 TCN, Quintus Caecilius Metelleus Pius, người được Sulla chỉ định làm Đại giáo chủ (Pontifex Maximus) chết. Trong một bước đi quan trọng Caesar ra tranh cử. Ông chạy đua với hai đối thủ rất mạnh, Quintus Lutatius Catulus và Publius Servilius Vatia Isauricus. Mặc dù có nhiều lời tố cáo gian lận từ mọi phía, Ceasar vẫn chiến thắng. Cuộc bầu chọn Đại giáo chủ là một bước rất quan trọng trong sự nghiệp của Caesar. Chức vụ vừa có cả quyền lực về chính trị lẫn tôn giáo đã đặt một nền móng vững chắc cho Caesar trong xã hội và sự nghiệp sau này của Caesar.

Năm 62 TCN, Caesar được bầu chọn làm Trưởng quan. Sau nhiệm kỳ Trưởng quan, Ceasar được giao Hispania Ulterior ( phía ngòai Iberia). Sự lãnh đạo của Caesar là một thành công cả về chính trị lẫn quân sự đã giúp cho ông mở rộng sự cai trị của La Mã. Như là một kết quả hiển nhiên, binh lính của Caesar xem ông như là Hòang Đế, và nhận được sự giúp đỡ trong Viện Nguyên Lão cho phép ông diễu hành chiến thắng vào Rome. Bên cạnh đó, sau khi trở về Rome, Marcus Porcius Cato bác bỏ yêu cầu được làm quan chấp chính của Caesar. Phải lựa chọn giữa cuộc diễu hành và chức chấp chính tối cao, Caesar chọn chức quan.

[sửa] Nhiệm kỳ chấp chính đầu tiên và chế độ Tam Hùng đầu tiên

60 TCN ( hay 59 TCN ) Caesar được bầu chọn làm quan chấp chính tối cao của Cộng Hòa La Mã bởi hội nghị Centuriate (Centuriate Assembly). Quan chấp chính thứ hai là kẻ thù chính trị của Caesar, Marcus Calpurnius Bibulus, một người thuộc phe Quý Tộc và là con rể của Cato “trẻ” (Cato the Younger). Hành động đầu tiên của Bibulus ở chức Chấp chính là rời khỏi mọi họat động chính trị “để tìm trên bầu trời các điềm báo”. Hành động trông có vẻ “mộ đạo” này của Bibulus nhằm âm mưu gây khó dễ cho Caesar . Những người La Mã hay châm biềm sau đó đã gọi năm này là “năm của Julius và Caesar” ( lẽ ra là “năm của Caesar và Bibulus” như cách người La Mã hay đặt tên cho năm theo tên của hai quan chấp chính được bầu chọn năm đó).

Caesar cần có đồng minh, và ông đã tìm ra. Vị tướng giỏi nhất lúc bấy giờ, Gnaeus Pompeius Magnus (Pompey the Great) vừa thất bại trong cuộc đấu tranh với Viện Nguyên Lão giàng đất trồng trọt cho những cựu binh lính của ông ta. Một cựu Chấp chính Marcus Licinius Crassus, người đàn ông giàu nhất Rome, đang gặp rắc rối với khách hàng, và viên quan thu thuế đang muốn gia tăng nguồn thu. Pompey và Crassus cần có quyền lực của Caesar, còn Caesar cần uy tín của Pompey và tiền của Crassus. Và cả ba người bắt tay thành lập chế độ Tam hùng đầu tiên. Để bảo đảm cho mối quan hệ, Pompey cưới con gái duy nhất của Caesar, Julia. Bỏ qua sự khác biệt về tuổi và quan điểm, cuộc hôn nhân chính trị này được chứng minh là có tình yêu.

[sửa] Cuộc chinh phạt xứ Gaul ( Gallic War)

Sau đó, Caesar được cử làm thống đốc xứ Transalpine Gaul ( Miền nam nước Pháp ngày nay) và Illyria (bờ biển của Dalmatia)nhiệm kỳ 5 năm. Không bằng lòng với việc nhàn rỗi làm Thống đốc, Caesar tiền hành cuộc chinh phạt xứ Gaul ( hay Gallic Wars) mà qua đó ông chinh phục tòan bộ xứ Gaul ( nước Pháp ngày nay, phần lớn Thụy Sĩ và Bỉ, một phần nước Đức, nối liền vùng đất cực tây Châu Âu từ Đại Tây Dương tới xứ Rhine) và sát nhập nó vào Rome. Theo ông trong cuộc chiến này có, người anh em họ Lucius Julius Caesar và Mark Antony, Titus Labienus, Quintus Tullius Cicero, người em của Caesar , đối thủ – người mưu sát ông tương lai, Marcus Tullius Cicero.

Caesar tiêu diệt người Helvetii ( ở Thụy Sĩ) năm 58 TCN, liên minh Belgic và người Nervii năm 57 TCN, và người Veneti năm 56 TCN. Ngày 26 Tháng 8 Năm 55 TCN và vào năm 54 TCN Caesar tấn công xứ Britain 2 lần; vào năm 52 TCN ông tiêu diệt liên minh của người Gaul ở trận đánh Alesia, bắt giữ lânh đạo của người Gaul là Vercingetorix. Ông ghi lại tòan bộ các chiến dịch của mình qua Commentarii de Bello Gallico ( Bản báo cáo về cuộc chinh phạt xứ Gaul ( hay cuộc chiến Gallic)).

Theo Plurarch và các bản ghi chép lại của các học giả Brendan Woods. Kết quả của cuộc chiến này là : tổng cộng 800 thành thị bị chinh phục, 300 bộ lạc bị xóa sổ, 1 triệu người bị bán làm nô lệ và 3 triệu người chết trận. Các sử gia cổ đại có lẽ hơi thái quá, nhưng cuộc chinh phạt xứ Gaul của Caesar chắc chắn là cuộc xâm lăng quân sự lớn nhất và thành công nhất kể tứ thời Alexander đại đế. Chiến thắng của Caesar thì bền vững hơn là của Alexander: xứ Gaul không bao giờ khôi phục lại nhân dạng Celtic của nó, không bao giờ có cuộc bạo lọan dân tộc chủ nghĩa nào, và trung thành với Rome cho tới khi Rome sụp đổ vào năm 476.

[sửa] Sự sụp đổ của Chế độ Tam Hùng đầu tiên

Ghen ghét trước những thành công và lợi ích mà Caesar đem về cho La Mã, những người cùng chức vị trở nên không ưa Caesar đặc biệt là những phe bảo thủ, những người cho rằng Caesar đang muốn làm một ông vua. Năm 55 TCN, Pompey và Crassus được bầu làm Quan chấp chính và họ giữ lời thỏa thuận với Caesar bằng cách giữi chức Quan Tổng Đốc cho Caesar trong năm năm tiếp theo. Đó là hành động cuối cùng của Chế độ Tam Hùng Thứ Nhất.

Năm 54 TCN, con gái Caesar, Julia chết khi sinh con. Crassus thì bị giết khi đang tiến hành các cuộc chinh phạt của mình ở xứ Parthia. Không có cả Crassus lẫn Julia, Pompey ngả hẳn về phe Quý Tộc. Vẫn ở Gaul, Caesar tìm cách cứu vãn mối quan hệ với Pompey bằng cách đề nghị Pompey lấy một trong những cháu gái của mình, nhưng Pompey từ chối. Thay vào đó Pompey cưới Cornelia Metella, con của Metellus Scipio, một trong những kẻ thù lớn nhất của Caesar.

[sửa] Cuộc nội chiến

Năm 50 TCN, Viện Nguyên Lão, đứng đầu là Pompey, ra lệnh cho Caesar giải tán quân đội và trở về Rome với lý do nhiệm kỳ của ông tại Gaul đã kết thúc. Không những vậy, họ còn cấm Caesar ra ứng cử Quan Chấp chính. Trước tình hình này, Ceasar nghĩ ông sẽ bị vu oan và cách ly ra khỏi đời sống chính trị nều ông quay trở lại Rome mà không có sự bảo trợ bởi một vị Quan Chấp chính hoặc sức mạnh của đội quân trung thành với ông. Thêm vào đó, Pompey còn buộc tội Caesar là “không phục tùng” và “âm mưu tạo phản”. Ngày 10 Tháng Giêng Năm 49 TCN, Ceasar vượt qua Rubicon (khỏang ở biên giới Italia) với duy một binh đòan lính Lê Dương ( Legion ) của ông và phát động nội chiến. Trong khi vượt qua Rubicon, Ceasar được tin rằng có nói “ Iacta alea est” ( tạm dịch là “Chết là cái giá” ).

Phe Quý Tộc, bao gồm Mettelus Scipio và Cato Trẻ, chạy vệ miền Nam, không biêt rằng Caesar chỉ có Đệ Thập Tam Lê Dương Đòan ( Legion XIII) theo ông. Caesar truy kích Pompey tới Brindisium, với hy vọng khôi phục lại mối quan hệ đồng minh với Pompey.Nhưng Pompey thì lẩn tránh Caesar. Thay vì tiếp tục truy kích Pompey, Caesar đến ở Hispania và nói : “Ta đến đây trước là đê đánh với một quân đội không người lãnh đạo, sau là đánh một lãnh đạo không có quân đội”. Để Marcus Aemilius Lepidus giữ Rome, Mark Antony quản lý Italia, Ceasar tiến hành một cuộc hành quân 27 ngày nổi tiếng tại Hispania nơi ông tiêu diệt đội quân chủ lực của Pompey. Sau đó, Caesar đông tiến, tấn công Pompey ở Hy Lạp nơi mà vào ngày 10 Tháng Bảy, Năm 48 TCN, Ceasar khôn khéo tránh được thất bại và giành phần thắng về mình. Mặc cho lục lượng của Pompey mạnh hơn ông về mọi mặt (gần gấp ba lần số bộ binh và nhiều hơn đáng kể số kỵ binh), Ceasar vẫn giành được chiến thắng qua một trận đánh rất ngắn ở Pharsalus năm 48 TCN.

Ở Rome Ceasar nắm quyền lực tuyệt đối và được cử làm Thống Lĩnh Tôi Cao (có quyền lực như một Nhà Độc Tài), Mark Antony làm Đại Tư Mã Quan cho ông; Caesar chấp nhận bỏ quyền hành độc tài của mình sau bảy ngày và trúng cử nhiệm kỳ Chấp chính thứ hai cùng với Publius Servilius Vatia Isauricus. Ông tiếp tục truy kích Pompey đến Alexandria, nơi Pompey bị mưu sát bởi một viên quan của Vua Ptolemy XIII. Caesar sau đó dính vào cuộc nội chiến giành quyền lực của nột bộ Alexandrine giữa Ptolemy và em gái, vợ, và nữ hoàng cùng cai trị của ông ta Nữ Hòang Ai Cập Cleopatra VII. Có lẽ vì vai trò của Ptolemy trong vụ mưu sát Pompey, Caesar đứng về phía Cleopatra, người ta kể lại rằng Caesar đã rơi nước mắt khi Viên quan thị thần của Ptolemy dâng đầu của Pompey lên cho Caesar, như là một món quà. Sau đó, Caesar tiêu diệt lực lượng của Ptolemy và đưa Cleopatra lên nắm quyên. Cleopatra sau đó đã sinh cho Caesar một đứa con ( không được thừa nhận nhưng các sử gia đều chắc chắn đó là con trai duy nhất của Caesar) Ptolemy XV Caesar hay Caesarion ( "Caesar nhỏ" hay "con của Caesar" ). Sau đó Cleopatra có một lần cùng Caesar diễu hành vào Rome.

Caesar và Cleopatra không bao giờ cưới nhau. Không phải vì ý muốn của cả hai người, hủ tục La Mã ràng buộc chỉ có hai công dân La Mã mới được cưới nhau; vì Cleopatra là Nữ Hòang Ai Cập họ không thể cưới nhau. Trong con mắt của dân chúng Rome, quan hệ yêu đương chỉ có thể có giữa hai công dân Rome, còn lại đều không thể. Ceasar được tin rằng đã nhiều lần phạm cái hủ tục này trong thới gian đám cưới cuối cùng của ông là đã hơn 14 năm nhưng không có đứa con nào cả.

Sau khi trải qua tháng đầu tiên năm 47 TCN ở Ai cập, Ceasar đến Trung Đông nơi ông tiêu diệt Vua Pharnaces II xứ Pontus trong trận đánh Zela; thắng lợi của ông nhanh chóng và trọn vẹ đến nổi ông đã ghi lại nó trong chỉ ba chữ : “Veni, Vidi, Vici” (Ta đến, ta thấy, và ta chinh phục). Sau đó Ceasar đến Bắc Phi để thỏa thuận với tàn quân và những người đi theo Pompey, ông nhanh chóng giành được thắng lợi ở Thapus trước lực lượng của Metellus Scipio (chết trận) và Cato Trẻ (tự sát). Nhưng con trai của Pompey, Gnaeus Pompeius và Sextus Pompeius; cùng với pháp quan, tướng cũ của Ceasar Titus Labienus trốn đến Hispania. Ceasar tiếp tục truy kích tàn quân chống đối còn lại và tiêu diệt họ ở Munda Tháng Ba Năm 45 TCN. Cùng thời gian này, Ceasar được bầu làm Quan Chấp Chính nhiệm kỳ ba ( năm 46 TCN với Marcus Aemilius Lepidus) và bốn ( năm 45 mà không có người đồng nhiệm).

[sửa] Sau nội chiến

Ceasar trở về Italia Tháng Chín Năm 45 TCN. Việc đầu tiên Ceasar là viết di chúc trong đó cháu trai của ông Gaius Octavianus ( Octavian) là người thừa kế thứ I, sẽ kế thừa tòan bộ sự nghiệp ( kể cả danh hiệu chức vị của Ceasar) sau khi ông qua đời; Marcus Junius Brutus là người thừa kế thứ II. Nếu Octavianus chết sau khi đã thừa kế, Brutus tiếp tục. Viện Nguyên Lão bắt đầu tôn vinh Ceasar. Bởi vì Ceasar không thanh trừng kẻ thù của ông, kể cả đứng gần đi cùng họ mà không có vệ sĩ, sự chống đối Ceasar trở nên rất ít ỏi.

Những họat động thể thao và lễ hội lớn diễn ra vào ngày 21 Tháng Tư hàng năm để vinh danh những thắng lợi của Ceasar. Cùng với họat động đang diễn ra, Ceasar được quyền mặt Trang phục chiến thắng (trumpal clothing), bao gồm một chiếc áo chòang tím và một vòng nguyệt quế vinh quang trong mọi họat động của ông. Một dinh thự lớn đã được dựng lên bằng chi phí của thành Rome, được dành cho Ceasar dùng riêng. Danh hiệu Độc tài của ông được công nhận và được ông sử dụng cho tới lúc chết. Một bức tượng ngà voi của Ceasar được khiêng đi trong mọi lễ lạc tôn giáo. Qua hình ảnh của Ceasar vào lúc này người ta thấy ông chải mái tóc phủ ra trước để che đậy tình trạng hói.

Một bức tượng khác của Caesar được đặt ở đền thờ Quirinus vớ dòng đề tặng “Dâng lên vị thần không thể bị đánh bại” ( To the Invincible God). Từ khi đền thờ Quirinus được xem như biểu tượng của người tìm ra và vị vua đầu tiên của thành Rome, Romulus, sự kiện này chứng tỏ Caesar không chỉ có địa vị giống như một vị thần mà còn được so sánh công lao giống như vị vua đã xây dựng Rome. Bức tượng thứ ba được đặt tại thủ dinh của Rome cùng một hàng với bảy bức tượng Vua La Mã và cùng với Lucius Junius Brutus, người đã đánh đuổi chế độ quân chủ ra khỏi Rome. Và trong một hành động gây xôn xao nữa của Caesar, Caesar cho đúc tiền in hình ông. Đây là lần đầu tiên La Mã có đồng tiền kiểu này.

Khi Caesar quay trở lại Rome vào Tháng Mười Năm 45 TCN ông từ chức Chấp Chính ( nhiệm kỳ mà ông làm Chấp chính một mình) đưa Quintus Fabius Maximus và Gaius Trebonius lên thay ông. Hành động này chọc giận Viện nguyên lão vì nó hòan tòan không đếm xỉa đến quyền Bầu cử Cộng hòa, nó được thực hiện chỉ duy bẳng ý riêng của Caesar. Sau đó Caesar tổ chức lễ diễu hành chiến thắng lần thứ 14, Viện nguyên lão vẫn tiếp tục cổ vũ. Một đền thờ tên là Libertas được xây dựng cho Caesar , và ông nhận đuợc tước vị Người Tự do ( Liberator). Họ bầu chọn Caesar làm Chấp chính suốt đời, và cho pháp ông giữ tất cả tước vị ông muốn, kể cả tước vị giành riêng cho người bình dân. Từ đây Caesar nắm quyền lự tuyệt đối cà về chính trị lẫn quân sự.

Ngòai ra, Caesar còn được quyền chỉ định quan tòa địa phương, mà trước đây thường là phải bầu cử. Mặc khác ông còn quy định trách nhiệm các vị quan chức, chỉ định các chức vị ở các ngành ở các địa phương; điều mà trước đây phải bốc thăm dưới sự phê duyệt của Viện Nguyên Lão. Tháng sinh của Caesar, Quintilis, được đổi tên thành Julius ( tiếng anh là July) ngày sinh của ông 12 Tháng Bảy trở thành quốc lễ của La Mã. Một đền thờ và một nhóm thầy tế tên là Flamen Maior, được thành lập để vinh danh gia tộc của Caesar

Caesar, bên cạnh đó, tiến hành một cuộc cải cách để dẹp trừ tệ nạn xã hội. Ông thông qua một bộ luật, cấm công dân Rome từ 20 đến 40 tuổi rời Italia quá ba năm trừ khi đang ở trong quân đội. Về lý thuyết, điều luật này của ông có thể giúp phát triển nông nghiệp và thương mại và chống lại văn hóa ngọai lai xấu. Nến một người thuộc gia cấp trên tấn công hoặc giết hại một người thuộc giai cấp thấp hơn, anh ta sẽ bị xét xử tòan bộ gia sản của người đó sẽ bị tịch thu. Caesar tin và chứng minh được rằng ông là người duy nhất có khả năng đứng đầu và điều hành La Mã. Ông xóa 1/14 các khỏang nợ chưa thanh tóan, làm cho ông trở nên được dân chúng quý mến.

Caesar kiểm sóat và sửa đổi chặt chẽ có khỏan trợ cấp xã hội. Ông nghiêm trị cách trường hợp đủ khả năng nhưng lại muốn tiếp cận nguồn trợ cấp.Ông phân chia lại đất đai cho những cựu binh lính phục vụ ông, và cho cả những người có ủng hộ ông. Một trong những cải cách có ảnh hưởng lâu dài và sâu rộng nhất của Caesar là cải cách về Lịch Julian: ông quy định một năm có 365 ngày và một năm nhuận 366 ngày mỗi bốn năm ( bộ lịch này chỉ được sửa đôi chút bởi Giáo Hòang Gregory Đệ Bát ( Gregory XIII) rồi trở thành bộ lịch được dùng tới bây giờ). Để hòan chỉnh cải cách này, năm 46 TCN có 445 ngày.

Một sự thay đổi to lớn của xã hội đang được tiến hành, Rome – vốn đang là một hành phố hỗn độn và có phần xấu xí - được Caesar cho tu sửa lại. Các hệ thống diễn đàn bằng đá hoa cương cùng với các tòa nhà công vụ và các khu chợ được xây dựng. Một thư viện công cộng dưới sự quản lý của Học giả vĩ đại Marcus Terentius Varro cũng đang được thi công. Tòa nhà của Viện nguyên lão, Curia Hostilia, tuy vừa mới được sửa chữa, được đập bỏ để xây một tòa nhà khác ( cũng dành cho Viện nguyên lão) tên Curia Julia. Quảng trường Caesar cùng với đền thờ Venus đuợc xây dựng. Thành phố Pomerium được mỏ rộng để cho phép sự phát triển dân số.

Mọi sự phô trương, tình hình tài chính, tiền thuế tiêu xài quá mức chọc giận một vài người trong Viện nguyên lão. Trong đó có cả người bạn thânn thiết của Caesar,Marcus Junius Brutus.

[sửa] Âm mưu ám sát Caesar

Sử gia Pluarch ghi nhận một điểm, Caesar đã nhận ra rằng Viện Nguyên Lão muốn danh tiếng của ông giảm đi hơn là tăng, nhưng rút khỏi vị trí này cũng không bị xem là bạc bẽo. Ông được phong tặng tước vị Pater Patriae ( Father of Fatherland – Người cha của đất nước ). Ông được giữ chức Thống Lãnh Tối cao ba lần; và đuợc đề nghị giữ trong chín năm liên tiếp, tổng cộng mười năm. Ông còn đuợc giao quyền phán xét (praefectus morum) trong ba năm.

Trong một sự công kích trong vào năm 44 TCN, khi mà cái danh tiếng không ngừng tăng của Caesar ngày càng chia rẽ ông với Viện Nguyên Lão. Ông được nhận tước vị Dictator Perpetuus, đảm bảo vị trí độc tôn cả đời cho ông. Danh hiệu này bắt đầu xấut hiện trên các đồng tiền, đặt Caesar lên trên tất cả. Vài người bắt đầu gọi Caesar là Rex ( King – ông vua ) nhưng Caesar từ chối tiếp nhận danh hiệu "Rem Publicam sum!"( Ta là nền cộng hòa!). Ở đền thờ mới của Venus, khi một phái đòan Nguyên lão đến, Caesar từ chối đứng lên chào mừng họ. Các Nguyên Lão cảm thấy bị sỉ nhục ghê gớm. Thấy sai lầm của mình Caesar tìm cách xoa dịu các Nguyên lão bằn cách chìa cái cổ cho những người bạn của ông và đề nghị nếu ai cần thì cứ chặt nó đi. Nhưng mọi chuyện xem rằng đã quá muộn, các âm mưu ám sát ông bắt đầu.

Brutus bắt đầu mưu tính chống đối Caesar cùng với những người bạn của ông ta, anh rể của ông là Cassius và vài người khác nữa, họ tự gọi mình là những người của tự do (Liberatores – Liberators). Hai ngày trước vụ mưu sát, Cassius cùng với những người đồng mưu cùng nói nếu ai để lộ âm mưu người đó sẽ tự sát.

Vào ngày 15 của tháng Ba, năm 44 TCN một nhóm các Nguyên lão gọi Caesar đến để đọc đơn thỉnh cầu cầu ông giao trả quyền lực cho Viện nguyên lão. Lá đơn này là giả mạo; Mark Antony cảm thấy nghi ngờ một kẻ trong nhóm Liberatore tên là Servilius Casca, và cảm thấy lo lắng tột độ khi nghe tin Caesar như mọi khi đi lại không vệ sĩ, đi gặp một nhóm các nguyên lão; ông vội vàng đi chặn Caesar lại. Nhưng đã quá muộn, khi đi qua Nhà hát Pompey Caesar bị một nhóm các Nguyên lão chặn lại và dẫn ông vào một căn phòng ở cửa Đông.

Khi Caesar đang đọc lá đơn giả mạo,Casca ( đã nói ở trên) tiến lại giật áo chòang của Caesar và sượt tay qua cổ ông. Caesar quay lại và nắm lấy cằm của Casca la to bằng tiếng Latin: "Villain Casca, what do you do?" ( Tên khốn Casca, ngươi đang làm gì đó? ) Casca hoảng sợ, kêu những Nguyên Lão đồng mưu bằng tiềng Hy Lạp : "Help, brothers!" ("αδελφοι βοήθει!" in Greek, "adelphoi boethei!" tạm dịch là : “Anh em làm ơn giúp đỡ!”) . Ngay lập tức tòan bộ nhóm nguyên lão, kể cả Brutus, xông lên tấn công Caesar. Caesar tìm cách thóat thân, nhưng mờ mắt vì máu và vì cái áo choàng quá dài Caesar vấp ngã. Rốt cục những kẻ ám sát chỉ giết được ông khi ông ngã xuống và không thể chống cự trên bậc thềm của cánh cổng. Theo Eutropous, còn hơn 60 người tham gia vào âm mưu giết ông.

Điều cuối cùng Caesar nói ? Điều này còn đang được tranh cãi. Trong tác phẩm Julius Caesar , Shakespeare viết rằng câu cuối cùng Caesar nói là: "Et tu, Brute" (“And even you, Brutus?”- Kể cả anh sao, Brutus). Nhưng các sử gia tin rằng từ cuối cùng của ông là: "Tu quoque, Brute, fili mi" ("You also, brutus, my son?"- Cả con sao Brutus?), hoặc "Tu quoque, mi fili?" ("you also, my son?"- Cả con sao con trai ta ?).

Sau cuộc ám sát, những nguyên lão tham gia ra ngoài và trở nên kích động. Riêng Brutus la to : “People of Rome, we are once again free!” (Nhân dân La Mã, một lần nữa chúng ta lại tự do!). Nhưng mọi việc chưa dừng lại ở đó, cái chết của Caesar khởi đầu cho cuộc nội chiến giữa Mark Antony, Octavianus ( hay Octavian) và các Nguyên lão La Mã cho cả mục đích báo thù lẫn quyền lực.

[sửa] La Mã sau khi Caesar bị ám sát

Cái chết của Caesar, mỉa mai thay, đánh dấu sự sụp đổ của Cộng Hòa La Mã, mục đích mà những người tham gia ám sát muốn tránh.

Bởi vì những chính sách, cải cách của Caesar đã khiến ông được dân chúng yêu mến; những chiến công của ông được binh lính nể phục ông đã trở thành thần tượng trong họ; việc thần tượng của họ bị một nhóm quý tộc ám sát đã khiến họ nổi giận. Mark Antony, kể lại sự việc Caesar bị ám sát đồng thời kêu gọi đám đông báo thù. Khéo léo điều tiết, Antony đã hướng đám đông tấn công trực tiếp vào phe Quý tộc, và có lẽ còn muốn đọat lấy La Mã về mình nữa. Người thừa kế của Caesar Octavianus ngoài tước vị và gia sản của Caesar để lại; ông còn được thừa hưởng cả sự yêu mến của mọi người giành cho Caesar. Khi Caesar chết, Octavianus chỉ mới 19 tuổi, tình hình có vẻ rất nguy hiểm cho ông ta, cho đến khi Antony thỏa thuận với Decimus Brutus để tiến hành cuộc nội chiến đầu tiên, Octavianus mới củng cố được vị trí của mình.

Để có khả năng tiêu diệt đội quân hùng mạnh của Brutus và Cassius ở Hy Lạp, Antony cần tiền và cả tính hợp pháp; thế là Chế độ tam hùng thứ hai ra đời : Antony, Octavianus và vị tướng chỉ huy kỵ binh của Caesar là Lepidus. Chế độ tam hùng thứ hai đặt Caesar lên vị trí thần thánh : Divus Iulius – để nói rằng Caesar tha thứ cho những kẻ ám sát ông – và đem hình thức Đặt ra ngòai vòng pháp luật (đã bị bãi bõ từ thời Sulla) trở lại để trừng phạt những kẻ thù của họ. Bước đi này đã tạo cả cớ lẫn tăng cả tài trợ giúp Nhóm Tam Hùng giành thắng lợi. Sau khi thắng lợi Chế độ tam hùng thứ hai tan rã, một cuộc nội chiến khác bùng lên giữa phe Octavianus và phe Antony và Cleopatra với thắng lợi thuộc về Octavianus. Sau thắng lợi, Octavianus trở thành hòang đế đầu tiên của La Mã dưới cái tên Caesar Augustus. Năm 42 TCN Caesar được thánh hóa với tên "the Divine Julius" (Divus Iulius – tạm dịch : Julius thần thánh) Augustus thì trở thành Divi filius ("Son of a God" tạm dịch Con của một vị thần)

[sửa] Sự nghiệp văn chương

[sửa] Hồi ký

• The Commentarii de Bello Gallico (Commentaries on the Gallic War) Hồi ký về cuộc chinh phạt xứ Gaul và Britania
• The Commentarii de Bello Civili (Commentaries on the Civil War), Hồi ký về cuộc nội chiến (kết thúc ở cái chết của Pompey)

Các tác phẩm sau đây được tin là của ông:

• De Bello Alexandrino (On the Alexandrine War), Chiến dịch Alexandria
• De Bello Africo (On the African War), Chiến dịch Bắc Phi
• De Bello Hispaniensis (On the Hispanic War), Chiến dịch ở bán đảo Iberian.

[sửa] Thơ

Hầu như không còn thơ của Caesar còn sót lại, Người ta tin rằng ông có viết một tác phẩm mang tên Cuộc hành trình ( The Journey)

[sửa] Sự nghiệp quân sự

Sự nghiệp quân sự rất thành công của Caesar khiến ông đuợc xếp vào ngang hàng với Alexander đại đế, Hannibal, Thành Cát Tư Hãn và Napoleon Bonaparte. Mặc dù ông cũng đã từng thất bại lớn trong nhiều trận đánh, như Trận Gergovia ( Chiến tranh Gallic), Trận Dyrrhachium ( trong cuộc Nội chiến). Thế nhưng khả năng, mưu lược tài tình của ông vẫn ngời sáng qua sự xay đắp thành lũy ở Alesia trong chiến tranh Gallic, chiến thắng đội quân đông đảo hơn rất nhiều của Pompey ở Pharsalus, và sự tận diệt đội quân của vua Pharnaces ở Trận Zela. Caesar chiến thắng dưới bất kỳ địa hình, thời tiết nào có thể phần lớn là nhờ vào tính kỷ luật cao của binh lính ông, khả năng điều khiển tuyệt vời, và sự trung thành của binh lính dành cho ông. Kỵ binh và bộ binh của ông là tốt nhất ( của La Mã hiện thời), và ông sử dụng rất nhiều các thiết bị chiến tranh của La Mã như máy bắn đá, máy bắn tên, và nhiều mặt khác nữa, điều mà khiến cho lực lượng của ông trở nên cực kỳ thiện chiến, kỷ luật và di chuyển rất nhanh ( một vài tài liệu chép rằng lực lượng của Caesar có thể di chuyển tới hơn 40 dặm trong vòng một ngày. Lực lượng của ông ước có khoảng hơn 40000 bộ binh và rất nhiều kỵ binh, cùng với một số đơn vị chuyên dụng khác như là các máy móc chiến tranh, phu phục vụ. Caesar kể trong bản hối ký của ông rằng một số làng của người Gaul được xây dựng trên dốc thẳng đứng và rất vững chắc, sẽ thiệt hại rất lớn nếu muốn tấn công những khu làng kiểu này, nhưng các máy móc và kỹ sư của ông có thể đào qua các lớp đá cứng và tìm ra nguồn cung cấp nước cho các làng đó, và ông ngắt nó đi. Ngôi làng thiếu nước cung cấp, đầu hàng hầu như ngay lâp tức.

[sửa] Gia đình Caesar

[sửa] Cha mẹ

• Cha: Lão Gaius Julius Caesar
• Mẹ: Aurelia Cotta

[sửa] Vợ

Caesar không cưới nhiều vợ một lúc, ông chỉ có một vợ vào một thời điểm, thứ tự này biểu thị tuần tự Trước Sau không phải thứ tự Chánh Lẽ

• Đầu tiên là Cornelia Cinna nhỏ
• Thứ hai là Pompeia Sulla
• Thứ ba là Calpurnia Pisonis

[sửa] Con

• Julia ( với Cornelia Cinnilla )
• Có thể là Caesarion ( với Cleopatra)
• Con nuôi Gaius Julius Caesar Octavianus (quan hệ chú cháu)

[sửa] Cháu

Cháu ngọai, con của Julia và Pompey chết sau khi sinh ít lâu, không có tên.

[sửa] Tình yêu

[sửa] Khác giới

• Cleopatra VII
• Servilla Caepionis; mẹ của Brutus

[sửa] Đồng giới ( theo tin đồn)

• Nicomedes IV xứ Bithynia
• Octavian (theo lời buộc tội của Marcus Antony; nhưng lịch sử nói đây là một lời vu khống)

Xã hội La Mã không chú ý lắm đền vấn đề này. Thật vậy, họ không đếm xỉa tới vấn đề giới trong các quan hệ kiểu trên. Bên cạnh đó, từ có lời kể rằng một số người lính đã từng chế diễu Caesar bằng cách hát các câu có nội dung giống như sau : "Caesar đã chinh phục xứ Gaul; nhưng Nicomedes đã chinh phục Caesar mất rồi". Có tin đồn rằng Caesar và Nicomedes từng có mối quan hệ đồng giới khi ông mới bắt đầu sự nghiệp của mình. Theo Cicero, Bibulus, Gaius Memmius từng có một số chính khách tìm cách hạ nhục Caesar bằng cách lôi chuyện này ra. Đây có thể chỉ là những đòn tung hoả mù sau khi ông bị ám sát. Caesar, theo Cassius Dio, đã phủ nhận nó bằng cách tuyên thệ

[sửa] Danh hiệu của Caesar

• Divus – Thần linh ( Sau khi chết)
• Pater Patriae – của đất nước
• Pontifex Maximus – Đại giáo chủ
• Corona Civica - Civic Crown

Ngay tên của Caesar cũng là một danh hiệu mà các Hòang đế, Vua sau này thường dùng để làm niên hiệu ( tiếng Đức : Kaisar, tiếng Slavơ Tsar/Czar). Mãi đến thế kỷ 20 mới hết người sử dụng tên ông làm niên hiệu. Tên của ông khi ông còn sống, cũng chỉ thông thường như mọi tên khác, nhưng nó đã trở thành một tước hiệu khi ông chết đi.

[sửa] Những Tác Phẩm Của Caesar

[sửa] Nguồn gốc bài viết

[sửa] Các tác phẩm đã tham khảo

Tên của tác giả, tên tác phẩm

• Suetonius, Lives of the Twelve Caesars
• Velleius Paterculus, Roman History
• Virgil, Aeneid
• Pliny the Elder, Natural History The misconception that Julius Caesar,Historia Augusta: Life of Aelius
• Florus, Epitome of Roman History
• Appian. Civil Wars
• Suetonius, Julius
• Suetonius, Caesar
• Suetonius, Augustus
• Plutarch, Sulla
• Plutarch, Caesar

Và một số nguồn khác

[sửa] Tư liệu lịch sử về Caesar

[sửa] Nguồn thứ hai

[sửa] Gần đây nhất

• Goldsworthy, Adrian. Caesar: Life of a Colossus. New Heaven, CT; London: Yale University Press, 2006 (hardcover, ISBN 0300120486).
• Meier, Christian. Caesar: A Biography. New York: Basic Books, 1996 (hardcover, ISBN 0465008941); 1997 (paperback, ISBN 046500895X).