Chợ Lớn

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Chợ Bình Tây, ngày 22 tháng 9, 2005

Chợ Lớn, tên chính thức là Chợ Bình Tây, còn được gọi là Chợ Lớn Mới, là ngôi chợ được xây cất vào năm 1928, mặt tiền nằm trên Đại lộ Tháp Mười, giữa Đại lộ Hải Thượng Lãn Ông (còn gọi là Đại lộ Khổng Tử) và Đại lộ Hậu Giang, Quận 6, Thành phố Hồ Chí Minh (Sài Gòn). Trước cửa chợ khoảng một dặm là Bến xe Chợ Lớn, khi nối liền với Xa cảng Miền Tây sẽ trở thành nơi mà hàng ngàn dân mua bán mỗi ngày lên xuống từ mỗi tỉnh vùng quê của Miền Tây Nam Bộ Việt Nam. Phía Đông của Chợ Lớn còn có Chợ Kim Biên nằm trên Đại lộ Hải Thượng Lãn Ông, Chợ Bình Tiên ở phía Tây nằm trên đường Minh Phụng, trước mặt cầu Hậu Giang.

Theo nhiều người từ trong và ngoài Việt Nam, tên riêng "Chợ Lớn" còn được xem là một khu vực, hoặc một thành phố nhỏ của Sài Gòn. Khu vực Chợ Lớn bao gồm Quận 5, Quận 6, Quận 10 và một phần của Quận 11. Trong 4 quận đó người Hoa tập trung đông đảo nhất tại Quận 5, trở thành một khu trung tâm thương mại lớn nhất của người Hoa ở nước Việt Nam, và họ luôn luôn mang đậm nét văn hóa Trung Hoa suốt bao nhiêu năm qua.

Sở dĩ "Chợ Lớn Mới" có được tên này là vì trước đây trong khu vực này đã từng có một chợ, nằm ngay nơi Bưu Điện Chợ Lớn thời nay, chợ đó sau này thường được nhắc đến bằng tên "Chợ Cũ". Chợ Lớn được xây dựng bởi sau khi Chợ Cũ bị thiêu tàn trong một vụ cháy (thời gian và nguyên nhân của vụ cháy không rõ). Do chợ mới được xây lên rất to lớn vào thời đó, cho nên những người trong khu vực đặt cho được cái tên "Chợ Lớn Mới".

Nguyên thủy, đây là một vùng đất ruộng, một thương gia người Hoa là ông Quách Đàm (1863-1927) mua lại, chuyển đất ruộng thành đất thổ trạch, rồi tự mình xuất tiền để xây dựng một khu chợ xi măng cốt sắt rất đồ sộ, được người dân quen gọi là chợ Quách Đàm. Bên cạnh khu chợ, ông Quách Đàm cũng cho xây dựng khu phố nhà lầu theo kiểu phố buôn bán và vận động các quan chức cao cấp của Nam Kỳ, kể cả Thống đốc Cognacq để dời Chợ Lớn về đây. Bên trong chợ, ông cũng cho đặt tượng đồng của mình nơi cửa chính.

Tuy nhiên, thời kỳ đầu khi chợ mới được xây dựng, dù đồ sộ, nhưng xung quanh dân cư còn thưa thớt, hơn nữa, các thương gia người Hoa buôn bán tại Chợ Lớn Cũ vốn đã yên nơi yên chỗ cũng không muốn dời phố mới xa xôi thêm hao tốn, vì vậy Chợ Quách Đàm chưa sầm uất như bây giờ.

[sửa] Lịch sử ông Thông Hiệp

Quách Đàm là một thương gia người Hoa, xuất thân từ nghề mua bán ve chai, sau đó kèm thêm việc mua bán da trâu, vi cá và bong bóng cá. Khi đã có một số vốn, Quách Đàm bước vào nghề mua bán lúa gạo và trở nên giàu có. Ông luôn luôn làm việc bằng sức lao động chân chính, và ông đã tạo nên Thông Hiệp, một cơ sở kinh doanh danh tiếng ở khu vực Chợ Lớn ngày ấy.

Tương truyền khi sắp mở tiệm, Quách Đàm vẫn chưa biết đặt tên là gì, vì vậy đã đến xin chữ ở một thầy Tàu cho chữ hiệu. Sau khi hỏi nghề nghiệp của Đàm, ông thầy viết cho hai chữ ”THÔNG HIỆP”, kèm theo hai câu liễn:

THÔNG THƯƠNG SƠN HẢI ^[1]
HIỆP QUÁN CẦU KHÔN

Đàm mừng lắm, lập tức khắc bảng sơn son thếp vàng.

Tượng Quách Đàm đặt tại Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM

Trụ sở của hiệu buôn “THÔNG HIỆP” đặt tại Quai de Gaudot (nay là đường Hải Thượng Lãn Ông), thời ấy hãy còn là một con kinh chưa lấp. Sau khi thành lập cửa hiệu, việc làm ăn của Đàm ngày một phấn chấn, thịnh vượng. Đàm xuất tiền xây chợ Bình Tây, trong chợ có đặt tượng Đàm mặc triều phục Mãn Thanh, nón nhỏ, áo ngắn phủ trên một chiếc áo thụng, đầu để bím, tay cầm một bản đồ, dưới bệ đá trắng có mấy con giao long bằng đồng phun vòi nước bạc. Cả khu phố lầu chỗ Đàm buôn bán, Đàm nài mua nhiều lần do tin vào thuật phong thủy, nhưng chủ không bán, đành phải mướn mỗi tháng đến ba trăm đồng bạc, một số tiền rất lớn thời bấy giờ.

Chỉ khi đến cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới thập niên 1920, hiệu buôn mới gặp nhiều trở ngại. Tuy nhiên, Quách Đàm vẫn là một trong những người giàu nhất Đông Dương thời bấy giờ.

Quách Đàm chết, đám ma lớn không đám nào bằng. Bàn đưa không thể đếm. Đủ thứ nhạc Tây, Tàu, Ta, Miên... Khách đi đường có việc, miễn nối gót theo đám ma vài bước là có người lễ phép đến dâng một ly nước dừa hay la ve và riêng tặng một quạt giấy có kèm một tấm giấy "ngẫu" (năm đồng bạc) đền ơn có lòng đưa đón!