Wikipedia:Taríxqa küzätü/Dekäber
From Wikipedia
[üzgärtü] 2004. Dekäberdä küpkönle bäyräm/yallar
| Nöy – Dekäber – Ğín | ||||||
| Dş | Sş | Çr | Pn | Cm | Şm | Yk |
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | ||
| 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 |
| 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 |
| 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 |
| 27 | 28 | 29 | 30 | 31 | ||
| 2004. yıl waqíğaları Bar könnär |
||||||
- ...
[üzgärtü] Dekäber öçen saylanğan yıllıqlar
1. Dekäber: Xalıqara AİDS köne.
- 1913 – AQŞtağı Highland Park'ta (Michigan) automobillär küpläp eşläp çığaru öçen dönyada berençe konveyer qorıla.
- 1990 – Channel Tunnel qazıp beterelgän. Böyekbritaniä häm Fransiä eşçelär 40 meter tiränlegendä oçrapşıp, Bozlıq Çorınnan soñ Böyekbritaniägä berençe tapqır qorıdan yul sala.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1804 –Fransiäneñ Napoleon I-neñ Paris'tağı Notre Dame Kafedral Çirkäwendä ütkärelgän tac kiüendä Charlemagne tacı qullanıla.
- 1971 - Abu Dhabi, Ajmān, Dubai, Fujairah, Sharjah häm Umm al-Qaiwain ämirlekläre Berläşkän Ğäräp Ämirlekläre däwlätenä quşıla.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1967 – Tönyaq Afrikada, Cape Town şähärendä Groote Schuur Hospital xastaxanäsendä Christiaan Barnard tabíbı citäkçelegendä dönyada berençe uñışlı yöräk transplantasiäse ütkärelä.
- 1984 – Bhopal gaz häläkäte: Hindstanda, Bhopalda methyl isocyanat'ınıñ atmosferağa çığarluı näticäsendä 18000 keşe häläk bulğan, bu facíğa iñ naçar sänäğät häläkätläreneñ berse sanala.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1977 – Üzäk Afrika Cömhüriäte präzidente üzene imperator Bokassa I iğlan itkän häm zinnätle tac kiü yolasın ütkärä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1492 - Xristofor Kolumb Hispaniola (xäzer Haiti) utırawına töşep anda berençe Awrupalı bula.
- 1791 – Wolfgang Amadeus Mozart Requiem mass in D minor betermiçä ülä.
- 1933 – Quşma Ştatalarda qorı qanun (alkohol eçemleklärne tíu) qabul itelä.
- 1936 – 1936. yıldağı Sovet Konstitusiäse (Stalin konstitusiäse) qabul itelä.
- 1945 – 5 Amerikan oçqıçtan toruçı Flight 19 isemle torpeda yörtüçe oçqıçlar Avenger TBM buını Bermuda Öçpoçmağında yuğalta.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
6. Dekäber: Finländiädä Bäysezlek köne (1917), İspaniädä Konstitusiä köne
- 1768 - Encyclopædia Britannica'nıñ berençe basma näşer itelä.
- 1922 – İngliz-İrland solıxı ber yıldan soñ Azat İrland Däwläte barqıqqa kilä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1941 – İkençe Bötendönya Suğışı: Yapon İmperator Flotı Pearl Harbor'ğa (Oahu, Hawaii, AQŞ) höcüm itä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
8. Dekäber: Romaniädä Konstitutiä köne
- 1941 - Holokost: Polşada, Chełmno konsetrasion lagerendä Nazistlar berençe tapqır ağulí torğan gaznı qullanalar.
- 1980 – New Yorkta Mark David Chapman elekke Beatle John Lennonnı atıp üterä.
- 1991 - Belarus, Räsäy belän Ukraina başlıqları Belovejskaya Puşçada Sovetlar Berlegen tarqatu häm Bäysez Däwlätlär Berlegen oyıştıru öçen cíıla.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
9. Dekäber:. Tanzaniädä Bäysezlek köne (1961)
- 1897 – Estrada artistı, jurnalist wä äydäwçe suffragette (xatınnar xoquqların yaqlawçı xatın-qız) Marguerite Durand La Fronde feminist gäzeten salına.
- 1905 – Fransiädä çirkäwne däwlättän ayırılu öçen qanunnar tezmäse qabul itelä.
- 1946 – Tabíblar xökem itüe, Nazistlarnıñ keşelär belän täcribäläre eçendä cinayätlär öçen xökem itü Nürembergtä başlí.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
10. Dekäber: Thailandta Konstitusiä köne (1932), Keşe Xoquqları Köne (1948)
- 1901 – Şwed ximik häm sänäğätçe Alfred Nobel 1896. yılda ülgäne yıllığına bağışlanğan berençe Nobel Büläge birelä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
11. Dekäber: Burkina Faso'da Cömhüriät köne
- 1282 – Llywelyn ap Gruffudd, Walesneñ soñğı bäysez Wales prinse Prince of Wales to rule in Wales zasadada üterelä.
- 1931 – Westminster Statutı Azat İrland Däwläte, Newfoundland, Kanada, Yaña Zealandia, Australia häm Tönyaq Afrikağa tulı bäysezlek birä.
- 1946 – UNICEF nigezlänä.
- 1981 - El Salvadorda El Mozote küpläp ütereşendä 900 sivil keşe üterelä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
12. Dekäber: Kenyada Bäysezlek köne (1963)
- 1897 – Belo Horizonte, Braziliädä berençe planlaştırğan şähär açıla.
- 1901 – Guglielmo Marconi berençe trans-Atlantik Poldhu Wireless Station'dän (Cornwall, Anglia) Cabot Tower'gä (St. John's, Newfoundland) kilüçe radiosignal ala.
- 1915 – Qıtay Cömhüriäte Yuan Shikai monarixiäne torğıza häm üzene imperator bulıp iğlan itä.
- 1964 – Jomo Kenyatta Kenyanıñ berençe präzidente bula başlí.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
13. Dekäber: Maltada Cömhüriät köne (1974)
- 1981 – Polşanıñ premier-ministere Wojciech Jaruzelski suğış xäle iğlan itä, Solidarność'ne quıp tarata häm şundí profsoyuz başlıqları qulğa alınalar.
- 2003 - Elekke Ğíraq präzidente Säddam Xössäyen Red Down operasiäse waqıtında yäşeren urında tabıla häm qulğa alına.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1896 – Glasgow (Şotlandiä) Glasgow Subway, dönyada öçençe metro açıla.
- 1911 Roald Amundsen törkeme belän Tönyaq Qotıpnı buysızndırğan berençe keşelär bulalar.
- 1918 – Finlândiä patşası Väinö I Berençe Bötendönya Suğışında Alman İmperiäseneñ ciñelüdän soñ täxetän baş tarta.
- 1989 - Chile'dä 16 yıldan soñ berençe saylawlar ütkärelä häm Patricio Aylwin yaña präzident bula.
- 1995 - Dayton Kileşüe Paris'dä, Fransiä, imza quyılıp Yugoslav Suğışları axırın bilgelänä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
15. Dekäber: Esperanto Ädäbiäte Köne
- 533 - Belisarius citäkçelegendä Bízantiä ğäskärläre Gelimer citäkçelegendäge Vandallarnı Ticameron suğışında ciñep, Bízantiä İmperatorı Justinian I-neñ "Könyaq Afrikanı yañadan suğışıp alu"nı beterä.
- 1256 – Bügenge İranda bulğan Alamut däwlättäge Haşşaşin nığıtması Mongol xanı Hulağu Xan tarafınnan suğışıp alına häm cimerelä.
- 1791 – Amerikan Konstitusiäsenä 10 tözätmä kertelä häm qabul itelä, bu tözätmälär Quşma Ştatlarnıñ Xoquqlar Bille (United States Bill of Rights) isemendä bilgele.
- 1891 – James Naismith basketball uylap taba.
- 1914 – Berernçe Bötendänya Suğışı: Räsäy belän Almanía arasında Łódź suğışı betä.
- 1994 – Netscape Navigator 1.0 browserı kürsätelä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
16. Dekäber: Bäxräindä Milli Kön (1971), Bangladeşta Ciñü Köne (1971), Qazaqstanda Bäysezlek Köne (1991).
- 1598 – Koreya flotı admiral Yi Sun Sin citäkçelegendä Yapon flotın Noryang Borını suğışında tar-mar itä, bu Cide Yıl Suğışınış soñğı dingez suğışı.
- 1653 – Oliver Cromwell Angliä, Şotlandiä wä İrlandiä Berlege Lord Protektorı (protektoratı başlığı) bulıp kitä
- 1971 – Könçığış Paqstanda Paqstan ğäskärläre äsirlekkä birelä, Hindstan-Paqstan Suğışın häm Bangladeş Azat İtü Suğışın tämamlap.
- 1989 – Xökümätneñ dissident ataqay László Tőkés'ne quıp çığaru omtılışına qarşı protestlar, Timişoarada başlap, Romaniä İnqilabına äylänälär.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
17. Dekäber: Bhutanda Milli Kön (1907)
- 1843 – Charles Dickens A Christmas Carol fantastik novellasın näşer itä.
- 1862 –Amerikan Grajdan Suğışı: general Ulysses S. Grant General Boyırıq No. 11 çığara, Yähüdlärne Tennessee, Mississippi häm Kentucky'dän sörep.
- 1903 – Orville häm Wilbur Wright Wright Flyer oçqıçına berençe tapqır oçarğa utıralar häm Wright Flyer dönyada hawadan awırraq berençe oçqıç bula.
- 1944 – Malmédy küpläp ütereşe: Waffen-SS ğäskärläre Joachim Peiper citäkçelegendä Malmedy'dä (Belgiä) 150 qoralsız äsirlär pulemóttan atıp üterä.
- 1989 – The Simpsons multiplikasion serialı Fox television network'ta debüt itä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
18. Dekäber: Nigerdä Cönhüriät Köne (1958)
- MA 218 – Hannibal Rim Cömhüriäte qarşı berençe böyek suğışta, Trebia suğışında ciñä.
- 1865 – Amerikan Konstitusiäsenä 13. tözätmä kertelgäç, Quşma Ştatalarda qollıq tíıla.
- 1961 - İndoneziä Niderland Yaña Guineasın basıp ala, Könbatış Yaña Guineanı anneksiäläw öçen.
- 1966 – Epimetheus, Saturnnıñ tabiğí iärçennärdän berse açıla, läkin Janus belän butap beterelä. Alar ber orbitada yörüçe ike törle obyekt añlatu öçen 12 yıl kiräk bula.
- 1987 – programmlaw tele Perl Larry Wall tarafınnan kürsätelä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1972 - Eugene Cernan, Ronald Evans häm Harrison Schmitt Apollo 17 bortında Cirgä qaytalar, alardan soñ hiçkem dä Ayda bulmadı.
- 1974 – täwge personal sanaqlardan berse, Altair 8800 satuğa çığa.
- 1984 – Qıtay Xalıq Cömhüriäte Böyekbirtaniä belän Qıtay-Britan Urataq Deklarasiäsen belderälär, bu deklarasiä buyınça Böyekbritaniä Hong Kong'nı 1997. yılda Qıtayğa tapşırası.
- 1998 – Quşma Ştatalar Wäkillär Yortı Lewinsky skandalı uñayınnan Amerikan präzidente Bill Clinton'ğa qarşı impeachment quzğatu öçen mäqälälär tapşıra.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1803 – Louisiana Satıp Alu prosessında Fransiä New Orleans'nı AQŞğa tapşıra.
- 1860 - Könyaq Carolina Amerika Quşma Ştatlarınnan ayırılğaç, Amerikan Grajdannar Suğışı başlí.
- 1917 - Felix Edmundoviç Dzerjinski Çekağa, Sovetlar Berlege serle iminlek xezmätenä, nigez sala.
- 1995 - NATO Bosniada tınıçlıq saqlaw operasiäsen başlí..
- 1999 - Portugaliä Macau qıtay Xalıq Cömhüriätenä tapşıra.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
21. Dekäber: Tönyaq Yarımşarda Qışqı qoyaş torınlığı, Könyaq Yarımşarda Cäyge qoyaş torınlığı
- 69 - Vespasian Dürt İmperator Yılındağı dürtençe Rim İmperatorı bula.
- 1913 - Arthur Wynne New York World basmasında berençe krossword urnaştıra.
- 1937 – Grimm bertuğannar äkiäte buyınça töşergän Qarday Aq belän cide gnom multiplikasion filme premiera bulıp kürsätelä.
- 1979 – Lancaster House Kileşüe iğlan itüdän soñ, Rhodesiada Ian Smith citäkçelegendä aq tänlelär xakimiäte betä.
- 1988 – Pan Am 103. Reysı: terrorçı bombası Lockerbie, Şotlandiä östennän oçuçı Boeing 747-ne şartlap töşerä, 270 keşene üterep, alardan 11 qalada toruçı.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1885 – Ito Hirobumi, Choshu'dan samurai, berençe Yaponiä premier'ministre bulıp kilä.
- 1989 - Romania İnqílabı: Qanqoyğıç demonstrasiälär atnasınnan soñ, Ion Iliescu Romania präzidente bulıp kilä, kommunist Nicolae Ceauşescu'nıñ diktatorlıq itüe betä.
- 2001 – CC the cat, dönyada berençe klon itelgän pesi tua.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
23. Dekäber: Yaponiädä İmperator Tuğan Köne, Latviada Ziemassvetki.
- 1947 – tranzistor, John Bardeen, Walter Brattain häm William Shockley tarafınnan uylap tabılğan qorılma Bell Laboratories'tä berençe tapqır kürsätelä.
- 1954 – befrençe uñışlı keşe organı transplantasiäläw: Joseph Murray wä J. Hartwell Harrison tabíblar pasientkä şulnıñ igezägennän böyerne transplantasiäli.
- 1990 – Slovenia Cömhüriäte Yugoslavia Sosialist Föderal Cömhüriätennän çığuı öçen tawış birä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
24. Dekäber: Könbatış Rıştuası aldı köne
- 1777 – Kapitan James Cook Rıştua Utırawın aça
- 1865 – Amerikan Grajdan Suğışı Konfedirasiä veterannarı Ku Klux Klannı, aq tänlelär rasistlar xäräkäten nigezlilär.
- 1906 – Reginald Fessenden berençe radiotapşırunı tapşıra.
- 1974 – Tracy Síklonı Darwin şähären, Australia, cimerä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
25. Dekäber: Könbatış Rıştuası; Hanukkah (1. tön); Newtonmas
- 800 – Papa Leo III Charlemagne İmperatorına tac kiterä, bu däräcä Könbatışta 476.da Romulus Augustulusnıñ täxettän baş tartudan soñ äle qullanmağan.
- 1776 - George Washington ğäskärläre belän Delaware yılğası arqılı ütä, Hessian yallılarına Trenton suğışında höcüm itü öçen.
- 1868 – Bärep töşerelgän Tokugawa shogunatına qarşı bulmağan baş kütärüçelär Hokkaidoda Ezo Cömhüriäten nigezlilär. Yaponiädä berençe saylawlarda alar admiral Enomoto Takeakine präzident bulıp saylílar.
- 1991 – Mixail Gorbaçóv Sovetlar Berlege präzidente däräcäsennän baş tarta.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1825 - Dekabristlar Quzğalığı
- 1898 - Pierre belän Marie Curie yaña ximik element açılu turında xäbär itälär, elementkä soñraq radium iseme birelä.
- 1991 – Sovetral Berlegeneñ Yuğarı Sovetı Sovet Sosialist Cömhüriätlär Berlegen räsmi räweştä tarqata.
- 2004 – Hind Okeanında cirteräwe näticäsendä tsunami barlıqqa kilä häm 200'000 läp keşe üterä, küpçelege İndoneziädä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1831 - Charles Darwin Beagle bortında Plymouth'nı, Anglia, taşlap kitep, Tönyaq Amerikağa ekspedisiä başlí.
- 1904 – Peter Pan piesası premiera bulıp Londonda kürsätelä.
- 1918 – Tanılğan Polák pianistı Ignacy Jan Paderewski Poznań şähärendä äytkän notıq Almaníağa qarşı Böyek Polşa Baş Kütärüe başlí.
- 1949 – Niderland patşabikäse Juliana Niderland Ost-İndiasına (xäzerge İndoneziä) azatlıq birüçelär dokumentlarına imza quya.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
- 1065 – 1040. yıllarda tözelgän Westminster Abbatlığı izgeländerä.
- 1835 – Floridadağı Seminole İndeyläre başlığı Osceola üz suğışçıların Amerikan Armiägä qarşı suğışına alıp bara.
- 1895 –Kino taríxı: üz sinematograf qullanıp, Lumière bertuğannar xäräkät räsemnären kürsätälär.
- 1999 – Saparmurat Niyazov üzene Törekmänistan ğömerlek präzidente bulıp iğlan itä.
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
qaraw – bäxäs – üzgärtü – taríx
