Meclis-i Mebusan
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Meclis-i Mebusan (Transkribe: Meclis-i Meb’ûsân), Osmanlı Devleti'nde, 23 Aralık 1876 tarihli Kanuni Esasi'ye (Anayasa) göre kurulmuş ve I. Meşrutiyet ve II. Meşrutiyet dönemlerinde görev yapmış yasama organıdır. Seçilmiş milletvekillerinden oluşmakta ve padişah tarafından atanan (daha az sayıdaki) üst kamara üyelerinin oluşturduğu Ayan Meclisi (Heyet-i Ayan) ile birlikte, Meclisi Umumi'yi (Genel Meclis) meydana getirmekteydi.
Meclis-i Mebusan 6 dönemde faaliyet göstermiştir:
- 18 Mart 1877’de çalışmalarına başlayan 1. Meclis-i Mebusan üyeleri, geçici bir talimatla vilayet, liva ve kazaların idâre meclisi üyeleri arasından seçilmiş, İstanbul için ayrı bir seçim yapılmıştı. Bu mecliste 115 üye vardı. 28 Haziran 1877’de çalışmalarını tamamlayarak dağıldı.
- Aynı seçim usulüyle teşkil edilen 2. Meclis-i Mebusan ilk kez 13 Aralık 1877’de toplandı. 93 Harbi'nin getirdiği sorunlar nedeniyle 14 Şubat 1878’de tatil edildi.
- II. Abdülhamit döneminin sonunda, 23 Temmuz 1908’de II. Meşrutiyetin ilanıyla aynı yılın Kasım ve Aralık aylarında mebus seçimi yapıldı. Ahrar Fırkası ve İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin katıldığı seçimlerde, İttihat ve Terakki çoğunluğu sağladı ve 4 Aralık 1908’de 3. Meclis-i Mebusan açıldı. Bu Meclis, 31 Mart Olayı ve II. Abdülhamit'in tahttan indirilmesi sonrasında Mayıs 1909’da Kanuni Esasi üzerinde değişiklikler yaparak padişahın ve Ayan Meclisinin yetkilerini daralttı, kendi yetkilerini arttırdı. 1911’de tek bir mebusluğu ilgilendiren, ancak siyasi yankıları yüksek olan bir ara seçim yapıldı.
- 18 Ocak 1912’de padişah meclisi feshetti ve yapılan seçimlerden sonra, 18 Nisan 1912’de 4. Meclis-i Mebusan toplandı. Bu Meclis, 5 Ağustos 1912’de Gazi Ahmet Muhtar Paşa'nın önerisi ile feshedildi. Balkan Savaşı nedeniyle seçime gidilemedi ve sıkıyönetim ilan edildi. İttihat ve Terakki, 23 Ocak 1913’teki Babıali Baskını ile iktidarı ele geçirdi.
- Bu şartlarda tek parti düzeninde 1914’te seçime gidildi ve 5. Meclis-i Mebusan üyeliklerinin tamamını İttihat ve Terakki elde etti. Bu Meclis 1. Dünya Savaşı boyunca bu haliyle faaliyetlerde bulundu.
- Mondros Mütarekesi sonrasında 21 Aralık 1918’de Padişah 6. Mehmet Vahdettin tarafından, yeni seçimler yapılmak üzere Meclis feshedildi. Yapılan seçimler sonunda Son Meclis-i Mebusan ilk toplantısını 12 Ocak 1920’de yaptı. 16 Mart 1920’de İstanbul’un işgali üzerine, bu meclis, işgal kuvvetlerinin baskısıyla, 11 Nisan 1920’de resmen feshedildi.
23 Nisan 1920'de Ankara'da Büyük Millet Meclisi faaliyetlerine başladı.
